Most im. Ignacego Mościckiego – most nad Wisłą łączący miasto Puławy ze wsią Góra Puławska; siedmioprzęsłowy, w większości o konstrukcji stalowej kratownicowej; zbudowany w 1934 roku, zniszczony w 1939 i 1944 roku, odbudowany w 1949 roku (odbudowywany również w 2019 roku).
Historia
Projekt i budowa
Projekt stałego mostu drogowego w Puławach opracował Aleksander Pstrokoński we współpracy z Konstantym Kornem. Zaprojektowano obiekt o rozpiętości (85 + 88 + 110 + 88 + 85) m = 436 m. Był to układ dwóch belek dwuwspornikowych i trzech belek zawieszonych w przęśle środkowym i w skrajnych. Wysokość dźwigarów nad podporami sięgała 16 m, a szerokość całego mostu wynosiła 12 m. Konstrukcja ustroju niosącego oparta była na sześciu podporach na żelbetowychkesonach. Podpory zaprojektował Stefan Zagrodzki z Biura Konstrukcyjnego Wydziału Mostowego w Ministerstwie Robót Publicznych[1].
W 1931 roku Dyrekcja Okręgowa Robót Publicznych (DORP) w Lublinie przystąpiła do budowy mostu. Zamówienie na konstrukcję stalową podzielono pomiędzy kilka firm, co było w tym okresie częstą praktyką ze względu na brak robót i na politykę rządu Polski, starającego się dać zatrudnienie jak największej liczbie firm. Większość konstrukcji wykonały Zakłady Przetwórcze w Chorzowie, należące do Wspólnoty Interesów Górniczo-Hutniczych w Katowicach. Części konstrukcji zostały wykonane przez Towarzystwo Przemysłu Metalowego «K. Rudzki i Spółka» SA oraz Zjednoczone Fabryki L. Zieleniewski i Fitzner i Gamper. Kierownikiem budowy z ramienia DORP był Stefan Litwiniszyn, jego pierwszym zastępcą − Edmund Hera, drugim − Franciszek Johannsen. W latach 1931−1932 przedsiębiorstwo K. Rudzki i S-ka wykonało podpory na kesonach. Kierownikiem tych robót był Bernard Morawski, jego zastępcą terenowym − Jan Martelus. Montaż ważącej 2700 ton konstrukcji ustroju niosącego wykonywany był przez Hutę Królewską i trwał od 1 kwietnia do 1 grudnia 1932 roku. Pracami na tym etapie kierował Wacław Wejroch. W latach 1933−1934 odbywało się malowanie mostu i budowa dojazdów[1]. Wykonywano je sposobem gospodarczym. Budowa została w znacznym stopniu wykonana przez niewykwalifikowanych bezrobotnych. Roboty finansowane były przez Państwowy Fundusz Drogowy na warunkach kredytowych, a także z kredytów Funduszu Pracy i dotacji na zatrudnienie bezrobotnych[2].
Mostowi nadano imię „Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego”. Otwarcia dokonał 20 października 1934 roku wiceminister komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej Julian Piasecki w asyście wojewody lubelskiego Józefa Rożnieckiego i starosty puławskiego Mieczysława Lutmana[2].
Zniszczenia wojenne i mosty tymczasowe
Po napaści Niemiec na Polskę w 1939 roku wycofujące się siły polskie podjęły decyzję o zniszczeniu mostu. W nocy z 10 na 11 września saperzy armii „Kraków” zniszczyli stalowe mosty na Wiśle − kolejowo-drogowy w Dęblinie oraz drogowy w Puławach. W Moście im. Mościckiego uszkodzono pierwszy filar od strony Puław, w wyniku czego przęsło oparte na przyczółku opadło drugim końcem do wody[3]. Niemcy po zajęciu miasta opuścili uszkodzone przęsło całkowicie do wody przy pomocy wybuchów. Ponieważ górne pasy dźwigara miały kształt łagodnego łuku, ułożyli na nich belki i od razu przystąpili do użytkowania mostu. Wiosną 1940 roku poniżej zwalonego przęsła został zbudowany drewniany most doprowadzający do niezniszczonej części obiektu[4]. W drugim przęśle od strony Puław, w miejscu, do którego dochodził drewniany most, wykonano w kracie dźwigara otwór umożliwiający ruch kołowy[5].
W lecie 1940 roku Niemcy rozpoczęli odbudowę zniszczonego przęsła. Prace wykonywały firmy: Technisches Hauptamt Radom, Aussenstelle Radom, Bauleitung Puławy. W 1941 roku odbudowa mostu została zakończona, a tymczasowe drewniane przęsło − rozebrane[5]. 25 lipca 1944 roku wojska 1 Frontu BiałoruskiegoArmii Czerwonej, w skład którego wchodziła 1 Warszawska Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, dotarły do środkowej Wisły[6]. Tego dnia, kilka minut po godzinie 20., Niemcy zniszczyli most w Puławach[7].
Po przejściu powodzi wiosną 1945 roku saperzy radzieccy wznieśli tymczasowy drewniany most wysokowodny ok. 100 m w górę Wisły od zniszczonego Mostu im. Mościckiego. Zastąpił on zniszczony przez powódź tymczasowy drewniany most niskowodny w Nasiłowie[7]. Po zakończeniu wojny drewniany most w Puławach używany był jako most objazdowy[8], aż do momentu, gdy w dniach 20−21 marca 1947 roku runął w wyniku silnej powodzi[9]. 16 maja 1948 roku oddano do użytku publicznego most pontonowy, zbudowany przez batalion 2. warszawskiego pułku saperów i 41 batalion 14 dywizji piechoty. Kierownikiem tej budowy był por. Kazimierz Doręda. Obiekt eksploatowany był do późnej jesieni tego samego roku[10].
Odbudowa
W maju 1946 roku I Rejonowe Kierownictwo Odbudowy Mostów Drogowych (RKOMD) w Kielcach przystąpiło do odbudowy stałego mostu drogowego w Puławach. Część tego obiektu ocalała, podjęto zatem decyzję o jego odtworzeniu w pierwotnym kształcie. Prace zostały zlecone prywatnemu przedsiębiorstwu z Warszawy M. Gościcki i L. Mroczek, a kierownikiem został Mieczysław Gościcki. Konsultantem przedsiębiorstwa przy odbudowie był Florian Kowalewski, który przeszedł do niego po niemal pięćdziesięciu latach pracy w Tow. K. Rudzki i Ska[11].
Z myślą o wyciąganiu z wody i podnoszeniu części konstrukcji nadającej się do ponownego wykorzystania zbudowane zostały cztery drewniane wieże z podnośnikami hydraulicznymi. 25 czerwca 1947 roku na budowie miała miejsce katastrofa. Tego dnia podnoszono na wysokość 14−15 m część zawalonego do wody przęsła, mającą ok. 60 m długości i ważącą około 300 ton. Po podniesieniu elementu na prawie pełną wysokość doszło do awarii podnośnika na jednej z wież. Podniesiona kratownica uderzyła w wieżę, złamała ją i spadła do wody. W wyniku tego zdarzenia trzech robotników zginęło na miejscu, trzech zmarło w szpitalu, a ośmiu zostało lżej rannych. Mieczysław Gościcki został aresztowany, jednak po rozprawie sądowej został zwolniony. Biegli wydali bowiem opinię stwierdzającą prawidłowość prowadzenia robót i uznali, że przyczyny katastrofy były niezależne od kierownictwa. Mimo uniewinnienia Gościckiego, RKOMD podjęło decyzję o odebraniu firmie prac, po czym prowadziło je dalej sposobem gospodarczym. Robotami kierował Bolesław Liberadzki[11].
Otwarcie odbudowanego mostu miało miejsce 29 czerwca 1949 roku. Dokonał go wiceminister komunikacji Zygmunt Balicki, obecni byli m.in.: dyrektor Departamentu Dróg Kołowych Ministerstwa Komunikacji Gajkowicz, wojewoda lubelski Paweł Dąbek i wojewoda kielecki Wacław Rózga. Mimo złej pogody zebrało się także kilka tysięcy ludzi z Puław i okolic. Wśród wielu przemawiających byli m.in. dyrektor Barzykowski i Bolesław Liberadzki, którzy mówili o stronie technicznej odbudowy. Balicki wręczył nagrody 26 pracownikom − zegarki, odbiorniki radiowe, rowery, papierośnice, wieczne pióra. Następnie przeciął biało-czerwoną wstęgę i wszyscy zebrali przeszli przez most[11].
W 1996 roku miał miejsce gruntowny remont mostu, wykonany przez Przedsiębiorstwo Robót Mostowych „Mosty Łódź” SA wraz z Płockim Przedsiębiorstwem Robót Mostowych SA. Kierownikiem budowy był Zbigniew Wolan. W ramach remontu nie zmieniono parametrów użytkowych mostu. Wykonano następujące prace:
pomost z niecek stalowych wymieniono na konstrukcję z płyt żelbetowych;
wymieniono lub wzmocniono skorodowane i uszkodzone stalowe elementy konstrukcyjne mostu;
na chodnikach istniejące żelbetowe płyty chodnikowe zastąpiono stalowymi płytami użebrowanymi;
wykonano zabezpieczenie antykorozyjne mostu i wymieniono elementy wyposażenia.
W związku z tym, że prace wykonywane były na połowie jezdni, z utrzymaniem ruchu na drugiej połowie, zdaniem Zbigniewa Wolana remont był trudnym przedsięwzięciem technicznym i logistycznym[12].
Obecnie budowla nosi nazwę „Most im. Ignacego Mościckiego”[13].
Konstrukcja
Widok od strony południowo-zachodniej
Most im. Ignacego Mościckiego jest mostem stalowym o konstrukcji kratownicowej o zmiennej wysokości z jazdą dołem. Posiada siedem przęseł, z których przęsła skrajne są stalowe blachownicowe z betonową płytą prefabrykowaną, pozostałe natomiast to przęsła kratownicowe, z kratownicą typu W i z betonową płytą prefabrykowaną. Most opiera się na 8 podporach, z których skrajne posadowione są na prefabrykowanych betonowych palach wbijanych, pozostałe na kesonach. Całkowita długość obiektu wynosi 483,00 m, szerokość − 11,30 m. Rozpiętości przęseł kratownicowych wynoszą 85,00 + 88,00 + 110,00 + 88,00 + 85,00 m[13]. Według stanu na maj 2008 roku, środkowe przęsło liczące 110 m długości było piątym najdłuższym przęsłem kratownicowym w Polsce[a][14].
