Obóz Narodowo-Radykalny ABC (ONR ABC) (nazwa umowna) – prawicowe, narodowe środowisko polityczne, powstałe w 1935 w wyniku rozłamu w Obozie Narodowo-Radykalnym, związane z dziennikiem „ABC”, który został właśnie przejęty przez Tadeusza Gluzińskiego, z rąk endeckich. Działania propagandowe organizacji były sponsorowane przez faszystowski rząd włoski[1].
Działalność ONR ABC
Środowisko ABC skupiało starszych działaczy ONR, głównie w wieku 30–40 lat. W „ABC” bardzo ceniony był dział kultury, który wkrótce stanie się oddzielnym pismem – „Prosto z Mostu” redagowanym przez Stanisława Piaseckiego. Oprócz tego tzw. środowisko ABC wydawało teoretyczny miesięcznik „Nowy Ład”, periodyki „Alma Mater” i „Jutro” oraz konspiracyjne pisma takie jak „Sztafeta” („Nowa Sztafeta”) czy „O.N.R.-owiec”. Tworzyło sieć życia kulturalno-społecznego wykraczającego już poza ramy środowisk narodowo-rewolucyjnych i oddziałującego na coraz szersze środowiska.
Legalnymi przybudówkami ONR ABC były przede wszystkim stowarzyszenia akademickie (Związek Narodowy Polskiej Młodzieży Radykalnej w Warszawie, Młodzież Narodowo-Radykalna w Poznaniu, Związek Niezależnej Młodzieży Narodowej w Wilnie) oraz Starszoharcerski Krąg Św. Jerzego, jak również Klub Dyskusyjny im. H. Rossmana w Warszawie. Duże wpływy ONR uzyskał w Związku Popierania Polskiego Stanu Posiadania (tzw. Związku Polskim), skupiającym kręgi kupieckie i rzemieślnicze do walki z żydowską konkurencją. Utworzony został też Robotniczy Związek Narodowo-Radykalny do pracy wśród robotników.
Działalność ONR ABC rozwijała się głównie w Warszawie i Poznaniu, ale też na Pomorzu, Śląsku, Podlasiu, w Krakowie, Wilnie, Łodzi, Częstochowie, Łowiczu, Płocku, Lublinie, Łucku i Równem. Liczebność ONR ABC w Warszawie oceniano na 150 do 500 osób, w całym kraju na 2000.
W 1937 r. ONR ABC zainicjował tworzenie Konfederacji Polskiej, otwartej na wszystkie żywioły narodowo-katolickie uznające zasady „dobra Narodu Polskiego”, „etyki chrześcijańskiej” i „sprawiedliwości społecznej”. Wobec fiaska tego projektu oscylowała między Frontem Morges (jej przedstawiciel wziął udział w spotkaniu Frontu w Palkovicach) a sanacją (ONR był inicjatorem spotkania Śmigłego-Rydza z młodzieżą narodową na komerszu „Arkonii”).
ONR ABC wziął udział w wyborach samorządowych w latach 1938–1939. W Warszawie grupa wystartowała jako Narodowy Komitet Radykalnego Odżydzenia Warszawy zdobywając 8,5% głosów i 5 mandatów (wobec ośmiu SN); w Poznaniu Narodowo-Radykalny Komitet Wyborczy wystawił kandydata (S. Kasznica) tylko w jednym okręgu i uzyskał 457 głosów; w sumie listy oenerowskie zdobyły 1,2% głosów. ONR ABC udało się też pozyskać nieoficjalną reprezentację parlamentarną w postaci posła Franciszka Stocha.
W okresie II wojny światowej przedwojenni działacze środowiska ABC powołali Związek Jaszczurczy i grupę Szańca, które weszły w skład Narodowych Sił Zbrojnych.
Do czołowych działaczy należeli: Henryk Rossman, Jan Jodzewicz, Tadeusz Gluziński, Edward Kemnitz, Tadeusz Todtleben, Jerzy Kurcjusz, Jan Korolec, Aleksander Heinrich, Wiktor Martini, Witold Rościszewski, Wincenty Malinowski, Tadeusz Kasznica.
Ideologia ONR ABC
Jan Korolec pisał o tym, że on i jego organizacja początkowo sporo czerpali z faszyzmu i nazizmu. Przyznawał: "Pod wpływem niemieckim i włoskim doszliśmy do koncepcji hierarchicznej organizacji, obejmującej cały naród uświadomiony i podlegający mechanicznym poleceniom władz. Nie braliśmy dostatecznie pod uwagę faktu, że naród nie jest mechanizmem, a społeczeństwo nie da się skoszarować". Z czasem jednak odciął się od pomysłów tworzenia aż tak radykalnego systemu[2]. Frakcja ABC stanowiła umiarkowane skrzydło ruchu narodowo-radykalnego. W odróżnieniu od totalitarnego programu Falangi starało się wypracować oryginalną ideologię opartą na zasadzie trzeciej drogi. W sferze wartości trzecia droga przebiegała między kosmopolityzmem a szowinizmem, harmonizując interesy różnych narodów w ramach uniwersalizmu katolickiego. W sferze polityczno-ustrojowej miała to być trzecia droga między demoliberalizmem a totalitaryzmem: zdecentralizowany ustrój hierarchiczny oparty na samorządach terytorialnych i zawodowych oraz stanowiącym reprezentację elity Senacie. W sferze społeczno-gospodarczej postulowano trzecią drogę między kapitalizmem a socjalizmem – gospodarkę drobnych posiadaczy, ale z aktywną, choć pomocniczą rolą państwa. Istotnym elementem ideologii był katolicyzm, któremu zamierzano całkowicie podporządkować sferę kulturalną i obyczajową.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ S. Rudnicki: Obóz Narodowo-Radykalny. Geneza i działalność. Czytelnik, 1985, s. 282. ISBN 978-83-07-01221-6.
- ↑ J. Tomasiewicz, W kierunku nacjokracji : tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy - narodowi radykałowie - narodowi socjaliści, Katowice, 2019, s. 198
Bibliografia
- W.J. Muszyński, Duch młodych. Organizacja Polska i Obóz Narodowo-Radykalny w latach 1934–1944. Od studenckiej rewolty do konspiracji niepodległościowej, Warszawa 2011
- J. Tomasiewicz: W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy – narodowi radykałowie – narodowi socjaliści. Katowice 2019
Polskie organizacje narodowo-radykalne
| sprzed II wojny światowej |
|
|---|
| działające podczas II WŚ |
|
|---|
| działające po II WŚ |
|
|---|
