Powiat bełchatowski – powiat w Polsce (województwo łódzkie), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Siedzibą powiatu jest miasto Bełchatów.
Geografia
Położenie i obszar
Powiat bełchatowski ma obszar 967,61 km²[2], w tym:
- grunty rolne 60,23%
- grunty leśne 30,06%
- grunty zabudowane i zurbanizowane 8,54%
- grunty pod wodami 0,75%
- pozostałe 0,42%[3]
Powiat stanowi 5,31% powierzchni województwa łódzkiego.
Podział administracyjny
W skład powiatu wchodzą:
Powierzchnia i ludność
(dane GUS, stan: 31 grudnia 2023 r.)[4]
Historia
Powiat bełchatowski został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie łódzkim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat bełchatowski złożyło się 1 miasto i 21 gromad, które wyłączono z powiatu piotrkowskiego w tymże województwie[5]:
- miasto Bełchatów
- gromady Bełchatów, Bińków[b], Bujny Szlacheckie, Chabielice, Domiechowice, Gręboszew[c], Grocholice[d], Janów, Kamień, Kaszewice, Kącik, Kleszczów, Kluki, Lubiec, Łękawa, Łękińsko, Parzno, Ruszczyn, Suchcice, Sromutka i Wadlew
1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla, a w ich miejsce reaktywowano gminy. Powiat bełchatowski podzielono na 1 miasto i 6 gmin[6]:
Powiat nie obejmował wówczas miasta Zelów[7] i gminy Zelów, które należały do powiatu łaskiego ani gminy Rusiec, którą powołano w powiecie pajęczańskim (obie w woj. łódzkim)[6]. Objął natomiast gminę Szczerców, należącą do 1954 roku do powiatu łaskiego.
Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu bełchatowskiego włączono do nowo utworzonego województwa piotrkowskiego[8].
1 lutego 1977 roku zniesiono gminę Grocholice, której większość obszaru włączono do gminy Bełchatów[9] oraz fragmentarycznie do miasta Bełchatowa (Grocholice i Zamoście), do którego równocześnie przyłączono także część obszaru gminy Bełchatów (m.in. Bińków i Politanice)[10]. 1 października 1982 roku z gminy Drużbice wyłączono sołectwo Ostoja i włączono je do gminy Zelów[11]. 1 stycznia 1988 roku do Bełchatowa przyłączono część wsi Ludwików, Zdzieszulice Dolne i Zdzieszulice Górne z gminy Bełchatów[12]. 27 listopada 1996 roku miasto Bełchatów zostało określone jako gmina miejska[13]. 1 października 1998 roku z gminy Drużbice wyłączono wieś Świerczyna oraz osadę Kociołki-Las, włączając je do gminy Dłutów[14].
Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie łódzkim przywrócono powiat bełchatowski[15]. W porównaniu z obszarem z 1975 roku powiat został zwiększony o gminy Rusiec (jedyna gmina powiatu która należała do województwa sieradzkiego) i Zelów. Gminy Grocholice nie odtworzono.
W porównaniu z obszarem z 1956 roku jedynie obszar dawnej gromady Ruszczyn leży obecnie na terenie powiatu radomszczańskiego – pozostałe są ponownie w powiecie bełchatowskim.
Demografia
Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2023[1]):
| |
Ogółem |
Kobiety |
Mężczyźni
|
| osób |
% |
osób |
% |
osób |
%
|
| Ogółem
|
108 599
|
100
|
55 572
|
51,17
|
53 027
|
48,83
|
| Miasto
|
59 390
|
54,69
|
30 798
|
28,36
|
28 592
|
26,33
|
| Wieś
|
49 209
|
45,31
|
24 774
|
22,81
|
24 435
|
22,50
|
- Piramida wieku mieszkańców powiatu bełchatowskiego
Warunki przyrodnicze
Największymi rzekami przepływającymi przez powiat bełchatowski są Widawka, Grabia, Pilsia.
Starostowie bełchatowscy
- Mariusz Kaczmarek (1998-2002)
- Jacek Zatorski (2002-2006)
- Jarosław Brózda (2006-2010)
- Szczepan Chrzęst (2010-2014)
- Waldemar Wyczachowski (2014-2018)
- Dorota Pędziwiatr (2018-2024)
- Jacek Zatorski (od 2024)
Sąsiednie powiaty
Powiaty sąsiadujące to:
Transport
Powiat bełchatowski leży na skrzyżowaniu szlaków drogowych i kolejowych w relacji północ – południe i wschód – zachód.
Przez obszar powiatu przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie.
Drogi krajowe: 74 - Wieluń – Kielce.
Drogi wojewódzkie: 473 relacji Balin – Łask – Wadlew – Piotrków Tryb, 476 relacji Nowy Świat – Helenów, 480 relacji Sieradz – Widawa – Szczerców, 483 relacji Łask – Szczerców – Gmina Nowa Brzeźnica – Częstochowa, 484 relacji Buczek – Zelów – Bełchatów – Kamieńsk, 485 relacji Pabianice – Wadlew – Bełchatów[16].
Uwagi
- ↑ Dane gminy Zelów dotyczą całej gminy wraz z miastem ze względu na statut gminy
- ↑ Obecnie dzielnica Bełchatowa; obecna nazwa Binków.
- ↑ Obecna nazwa Gręboszów.
- ↑ Obecnie dzielnica Bełchatowa.
Przypisy
- ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2023 Tabl.5. GUS, 2024-04-29. [dostęp 2024-05-09]. (pol.).
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 Tabl.2
- ↑ Struktura użytkowania gruntów w województwie łódzkim 2020. „geoportal.lodzkie.pl”, 2020-01-01. [dostęp 2024-02-13]. (pol.).
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 Tabl.21
- ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 286.
- ↑ a b Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
- ↑ Od 13 listopada 1954 roku prawa osiedla (Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253), od 31 stycznia 1957 roku prawa miejskie (Dz.U. z 1957 r. nr 5, poz. 22).
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 11.
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 12.
- ↑ Dz.U. z 1982 r. nr 23, poz. 166.
- ↑ M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 342
- ↑ Dz.U. z 1996 r. nr 130, poz. 612.
- ↑ Dz.U. z 1997 r. nr 130, poz. 847.
- ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.
- ↑ mapa targeo
