Rada Europy (ang.Council of Europe, fr.Conseil de l’Europe) – międzynarodowa organizacja rządowa skupiająca prawie wszystkie państwaEuropy oraz kilka państw spoza tego kontynentu. Jej głównym celem jest „osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały oraz zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo, a także by ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny” (art. 1a Statutu Rady Europy). Realizując tak określony cel, organizacja ta zajmuje się przede wszystkim promocją i ochroną praw człowieka, demokracji i współpracą państw członkowskich w dziedzinie kultury.
Rada Europy powstała 5 maja 1949 w wyniku podpisania przez 10 państw (Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję, Wielką Brytanię i Włochy) Traktatu Londyńskiego[1]. Obecnie liczy 46 członków[2].
Siedzibą Rady Europy jest Strasburg. Biura Rady i stowarzyszonych z nią instytucji mieszczą się w kilku budynkach zlokalizowanych w północno-wschodniej części miasta. Największy z nich to Pałac Europy (fr. Palais de l’Europe), wzniesiony w latach 1976–1977.
Powstanie Rady Europy
Pałac Europy w Strasburgu, główna siedziba Rady Europy
Potrzeba zaistnienia zintegrowanej Europy została dobitnie zasygnalizowana wkrótce po zakończeniu II wojny światowej w szeroko cytowanych słowach byłego premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla: „musimy zbudować pewnego rodzaju Stany Zjednoczone Europy” (1946). Drugim znaczącym wydarzeniem na drodze ku integracji było spotkanie ponad tysiąca przedstawicieli rozmaitych ruchów opowiadających się za bardziej zjednoczoną Europą. Spotkanie to odbyło się w Hadze w 1948 i znane jest jako Kongres Europy. Mając na uwadze cały pakiet rezolucji przyjętych podczas Kongresu oraz uwzględniając rozwój sytuacji w ówczesnej polityce międzynarodowej, rządy państw europejskich rozpoczęły wielostronne rokowania prowadzące do określenia kształtu nowej organizacji międzynarodowej.
Ostatecznie statut nowej organizacji został podpisany przez przedstawicieli dziesięciu krajów zachodnioeuropejskich w maju 1949 w pałacu św. Jakuba w Londynie. Wchodząc w życie trzy miesiące później statut ten utworzył Radę Europy, jako organizację międzynarodową o charakterze subregionalnym, otwartym tylko dla państw europejskich.
Utworzenie Rady Europy nie spowodowało automatycznie wykluczenia możliwości wybuchu nowej wojny. Był to jednak początek pewnego procesu, który w ciągu kolejnych lat nabierał tempa, umożliwiając zacieśnienie współpracy między państwami-członkami Rady Europy, będącej nieodzownym czynnikiem zachowania pokoju na kontynencie.
Zakres działalności Rady Europy
Sala obrad plenarnych Rady w Pałacu Europy. Do ukończenia w 1999 budowy nowego gmachu Parlamentu Europejskiego w Strasburgu także miejsce jego obradPałac Europy widziany z lotu ptaka
Rada Europy zwykle jest postrzegana jako organizacja, której zakres zainteresowań ogranicza się jedynie do sfery ochrony praw człowieka. Rzeczywiście ustanowienie systemu takiej ochrony opartego na Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (1950) można uznać za najbardziej imponujące osiągnięcie tej organizacji. Bezpośrednio z prawami człowieka powiązane są: polityka ochrony mniejszości narodowych, etnicznych, językowych, religijnych, kulturalnych, czy seksualnych; polityka językowa oraz ochrona praw migrantów: emigrantów, imigrantów, reemigrantów i repatriantów, uchodźców i azylantów, czy ludów koczowniczych, jak Romowie (Cyganie) czy Lapończycy. Niemniej nie można zapominać, że Rada Europy prowadzi działania w wielu dziedzinach, w tym w niektórych niepowiązanych bezpośrednio z prawami człowieka. Można tu wymienić: sprawy społeczne i gospodarcze, ochronę zdrowia, edukację, kulturę, media, ochronę środowiska, sprawy młodzieży i sportu oraz współpracę prawną. Do dzisiaj pod auspicjami Rady Europy zawarto blisko 200 umów międzynarodowych (tzw. Konwencji Europejskich lub układów częściowych), dotyczących wielu ważkich zagadnień z zakresu wyżej wymienionych dziedzin.
Organy Rady Europy
Główne organy Rady Europy
Komitet Ministrów – organ decyzyjny, składający się z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich lub ich przedstawicieli (tzw. zastępców ministrów)
Zgromadzenie Parlamentarne (PACE) – organ doradczy składający się z parlamentarzystów delegowanych przez parlamenty narodoweAktualny Komisarz Praw Człowieka Rady Europy – Michael O’Flaherty
Komisarz Praw Człowieka Rady Europy – niesądowa instytucja, która ma wspierać promocję praw człowieka w edukacji, wspomagać ombudsmanów, ustalać braki w prawodawstwie, dostarczać informacji w zakresie praw człowieka
Instytucje działające w ramach Rady Europy, niebędące formalnie jej organami
Europejski Komitet Zapobiegania Torturom – organ Europejskiej Konwencji do spraw zapobiegania torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu
Europejski Komitet ds. Współpracy Prawnej (CDCJ) – opracowuje normy akceptowalne przez wszystkie państwa członkowskie oraz wspiera współpracę prawną między nimi
Członkowie Rady Europy
Państwa członkowskie oraz obserwatorzy Rady Europy Legenda:
Członkiem Rady Europy może zostać każde zaproszone przez tę organizację państwo akceptujące zasady rządów prawa i ochrony praw człowieka. Kryteria te odzwierciedlają podstawowe wartości, na których ma opierać się ta organizacja. Gwarancją ich przestrzegania jest zobowiązanie nowych państw członkowskich do ratyfikacji Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w przeciągu roku od przystąpienia do organizacji. Kryteria ochrony praw człowieka, demokracji parlamentarnej oraz rządów prawa mają być strażnikami bram Rady Europy, choć wyrażane są wątpliwości, czy wszyscy członkowie je spełniają.
Wbrew nazwie organizacji, lokalizacja państwa na kontynencie europejskim nie stanowi kryterium członkostwa. Całkowicie lub częściowo poza granicami geograficznymi Europy położone są: Armenia, Azerbejdżan, Cypr, Gruzja oraz Turcja (według Międzynarodowej Unii Geograficznej są one w Azji, ale nie wszystkie kraje interpretują granicę europejsko-azjatycką w ten sposób).
Na początku swego istnienia Rada Europy grupowała dziesięć państw zachodnioeuropejskich. Pozostałe państwa Europy Zachodniej stopniowo przystępowały do organizacji, zanim jesienią 1989 rozpoczął się upadek systemu komunistycznego w Europie Środkowej i Wschodniej. Nowe demokracje z tego regionu kandydujące do Rady Europy były przyjmowane od początku lat dziewięćdziesiątych (Węgry w 1990, Polska w 1991). Aktualnie liczba państw członkowskich wynosi 46.
Państwa założyciele, których ministrowie spraw zagranicznych podpisali 5 maja 1949 w Londynie konwencję o utworzeniu organizacji:
Protektorat Saary (członek stowarzyszony od 13 lipca 1950 do 31 grudnia 1956, kiedy stał się integralną częścią RFN; aplikację o pełne członkostwo wycofano w 1955 – po plebiscycie, którego wynikiem było późniejsze połączenie z RFN)
Rosja (członek od 28 lutego 1996, zawieszony 25 lutego 2022[3], rozpoczęła procedurę wystąpienia z RE 15 marca 2022, w tym samym dniu została z niej usunięta)
Białoruś od września 1992 do stycznia 1997 miała status specjalnego gościa Rady Europy. Utraciła go z powodu niespełniającego norm demokratycznych referendum konstytucyjnego z września 1996 oraz ograniczania przez organy władzy państwowej swobód obywatelskich (zwłaszcza wolności słowa). Wniosek o członkostwo w Radzie Europy złożony przez Białoruś 12 marca 1993 został zawieszony w 1998 z uwagi na brak postępów w demokratyzacji państwa, rozwoju praw człowieka i praworządności[4].
25 lutego 2022 roku Komitet Ministrów Rady Europy zdecydował o zawieszeniu członkostwa Rosji w Komitecie Ministrów oraz w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy w związku z jej inwazją na Ukrainę dzień wcześniej[5]. 10 marca 2022 roku Rosja zadeklarowała zamiar opuszczenia organizacji[6]. Zgłosiła wniosek w sprawie wystąpienia z organizacji w dniu 15 marca[7], w tym samym dniu została z niej jednogłośnie usunięta[8].
Obserwatorzy
Stolica Apostolska ma od 1970 status obserwatora przy Komitecie Ministrów Rady Europy.
Status obserwatora przy instytucjach Rady Europy ma także kilka krajów spoza Europy – Japonia i Stany Zjednoczone przy Komitecie Ministrów Rady Europy, Izrael i Maroko – przy Zgromadzeniu Parlamentarnym, a Kanada i Meksyk – przy obu tych organach.
Konwencje Rady Europy
Biurowiec Agora – najnowszy budynek Rady Europy ukończony w 2008
Rada Europy przyjmuje dokumenty mające charakter traktatów międzynarodowych, zwane konwencjami, do których mogą przystępować państwa członkowskie Rady Europy, a w niektórych przypadkach także europejskie bądź nawet pozaeuropejskie kraje nieczłonkowskie. Kraje przystępujące do konwencji mogą poczynić pewne zastrzeżenia co do wyłączenia lub ograniczenia stosowania na ich terytorium niektórych artykułów danej konwencji.
W niektórych sytuacjach podpisywane są też dodatkowe protokoły do konwencji, do których mogą, ale nie muszą, przystąpić państwa, które wcześniej podpisały samą konwencję. Konwencja wchodzi w życie, jeśli zostanie podpisana i ratyfikowana przez odpowiednią liczbę państw.
↑Jako państwo stowarzyszone. Pełne członkostwo od 2 maja 1951[9].
Przypisy
↑PiotrP.SobańskiPiotrP., Roszczenia Polski wobec RFN w świetle doktryny niemieckiej, Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznaniu, 2019, s. 314, ISBN 978-83-60038-70-3.
.svg)
_Michael_O%27Flaherty_(35715448476).jpg)
