W 1890 r., tuż przed maturą, wziął udział w przygotowaniach do obchodów nielegalnego Święta Pracy. Został aresztowany na ul. Czerniakowskiej, wraz ze Stanisławem Trusiewiczem, za posiadanie odezw pierwszomajowych[2]. Osadzono go w warszawskiej Cytadeli. Po czterech miesiącach śledztwa wypuszczono go za kaucją. Jako niepełnoletni został skazany administracyjnie na rok ciężkiego więzienia bez prawa zamieszkiwania na terenie Królestwa w ciągu pięciu lat. Osadzono go w więzieniu "Kresty" w Petersburgu, gdzie pracował przymusowo przez 11 godzin dziennie jako nawijacz przędzy[3]. Po wyjściu z więzienia w 1892 zamieszkał początkowo w Grodnie a po kilku miesiącach uzyskał pozwolenie na wyjazd za granicę.
W czerwcu 1892 wyjechał do Berlina, gdzie próbował rozpocząć studia, lecz z powodu braku matury rosyjskiej odmówiono mu przyjęcia na Uniwersytet w Berlinie. Tam też współpracował przy redagowaniu "Gazety Robotniczej". Na wniosek władz rosyjskich we wrześniu 1892, został aresztowany wraz z towarzyszami otrzymując nakaz opuszczenia terytorium Niemiec. Został odstawiony przez policję na granicę szwajcarską.
Udał się do Zurychu, gdzie rozpoczął naukę na uniwersytecie. W 1894 przeniósł się do Belgii, rozpoczynając studia na akademii handlowej w Antwerpii. Był założycielem belgijskiej sekcji Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich. W 1895 próbowano go wydalić z Belgii na wniosek ambasady rosyjskiej, jednak zamiar ten powstrzymano wskutek akcji protestacyjnej młodzieży belgijskiej. Dzięki poparciu kadry profesorskiej udało mu się ukończyć studia w 1896, po czym rozpoczął po Stefanie Żeromskim pracę bibliotekarza w Muzeum Narodowym Polskim w Rapperswilu. Pracował tam do 1900, publikując pod pseudonimem Jan Wierzba artykuły w piśmie ZPPS "Światło".
Na początku 1900 powrócił do ojczyzny, gdzie został natychmiast zatrzymany i przewieziony do Petersburga. Po ośmiu miesiącach w 1901 został wypuszczony z zakazem mieszkania w Królestwie. Początkowo przebywał w Białymstoku, następnie na zaproszenie brata wyjechał do Tyflisu, gdzie pracował jako zarządzający kopalnią manganu w Cziatura. W 1903 przeniósł się do Charkowa, gdzie w firmie H.Meyer kierował działem sprzedaży produktów górniczo-hutniczych.
Po Rewolucji 1905 roku i ogłoszonej amnestii, Mielczarski powrócił na teren Królestwa do Warszawy. W pierwszych miesiącach pracował w firmie "Siemens", a następnie wraz z Rafałem Korniłłowiczem tworzy spółkę "Urania" zaopatrującą powstające polskie szkoły w pomoce naukowe. Wraz z Edwardem Abramowskim rozpoczął organizowanie spółdzielczości spożywców. Na początku 1906 tworzy Towarzystwo Kooperatystów oraz tygodnik Społem. Po zjazdach spółdzielczości spożywców w 1908 utworzył "Biuro Informacyjne Stowarzyszeń Spożywczych przy Towarzystwie Kooperatystów" obejmując funkcję sekretarza Biura.
