Skala porostowa

Skala porostowa – skala, za pomocą której, poprzez obserwację typów plech porostów rosnących na korze drzew liściastych, można ocenić poziom zanieczyszczenia powietrza na danym terenie. Porosty pełnią tu rolę gatunku wskaźnikowego (bioindykatora). Opracowana została przez Davida Hawkswotha i Francisa Rose'a w 1970 r.^[1] Do polskich warunków skalę opracował Józef Kiszka w 1990 r.^[2], a zmodernizowała Urszula Bielczyk w 2001 r.^[3]

• Strefa I: Bezwzględna pustynia bezporostowa – obszar, na którym nie występują porosty listkowate i krzaczkowate, będące dobrymi bioindykatorami czystości powietrza. Brak także porostów nadrzewnych, nawet skorupiastych; co najwyżej występują jednokomórkowe glony tworzące zielone lub brunatne naloty na korze drzew. Obejmuje centra miast, wysypiska śmieci, tereny wokół ośrodków przemysłowych i przy drogach o intensywnym ruchu samochodowym. Przyczyną jest duża emisja dwutlenku siarki oraz mała wilgotność powietrza.
• Strefa II: Względna pustynia bezporostowa – o bardzo silnym zanieczyszczeniu powietrza. Występują tylko najodporniejsze porosty skorupiaste lub proszkowate, np. misecznica proszkowata (Lecanora conizaeoides) oraz liszajce (Lepraria sp.).
• Strefa III: Wewnętrzna strefa osłabionej wegetacji – o silnie zanieczyszczonym powietrzu. Mogą występować niektóre porosty drobnolistkowate, np. paznokietnik ostrygowy (Hypocenomyce scalaris), obrost wzniesiony (Physcia adscendens), złotorost postrzępiony (Xanthoria candelaria).
• Strefa IV: Środkowa strefa osłabionej wegetacji – o średnio zanieczyszczonym powietrzu. Występują porosty listkowate, pojawiają się niektóre porosty krzaczkowate. Występują tu m.in.: pustułka pęcherzykowata (Hypogymnia psysodes), tarczownica bruzdkowana (Parmelia sulcata).
• Strefa V: Zewnętrzna strefa osłabionej wegetacji – o względnie mało zanieczyszczonym powietrzu. Porosty listkowate zajmują już duże powierzchnie, coraz częściej też występują porosty krzaczkowate. Przykłady gatunków: mąkla tarniowa (Evernia prunastri), mąklik otrębiasty (Pseudevernia furfuracea), zdarzają się odnożyce (Ramalina spp.), ale ich plechy są zdeformowane i słabo wykształcone.
• Strefa VI: Wewnętrzna strefa normalnej wegetacji – o nieznacznym zanieczyszczeniu powietrza. Występują wrażliwe na zanieczyszczenia porosty skorupiaste, listkowate i krzaczaste, a także niektóre nitkowate, np. włostka brązowa (Bryoria fuscescens), brodaczka kępkowa (Usnea hirta), płucnik modry (Platismatia glauca). Są też porosty rosnące w strefie V, ale tutaj są dobrze rozwinięte.
• Strefa VII: Typowa strefa normalnej wegetacji – powietrze czyste lub co najwyżej minimalnie skażone. Flora porostów bogata, występują także gatunki bardzo wrażliwe z rodzajów: włostka (Bryoria), brodaczka (Usnea), pawężniczka (Nephroma), granicznik (Lobaria).

Strefa	Zdjęcia	Zdjęcia	Stężenie μg SO2/m³	Opis
I	Goła kora	Glony na korze	>170	Brak porostów nadrzewnych Występowanie: duże miasta i ośrodki przemysłowe
II	Misecznica proszkowata	Liszajec szary	170 – 100	Porosty skorupkowe i proszkowate Występowanie: miasta i ośrodki przemysłowe
III	Paznokietnik ostrygowy	Złotorost ścienny	100 – 70	Występowanie: parki, lasy na obrzeżach miast
IV	Pustułka pęcherzykowata	Tarczownica bruzdkowana	70 – 50	Występowanie: lasy w pobliżu miast i ośrodków przemysłowych
V	Mąklik otrębiasty	Mąkla tarniowa	50 – 40	Występowanie: duże lasy
VI	Brodaczka zwyczajna	Płucnik modry	40 – 30	Występowanie: rozległe lasy z dala od miast i ruchliwych dróg
VII	Granicznik płucnik	Odnożyca jesionowa	<30	Występowanie: nieliczne obszary w Polsce