Tujałka

Tujałka
	; Tujałka zmienna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	psiankowce
Rodzina	psiankowate
Rodzaj	tujałka
	Nazwa systematyczna
	Salpiglossis Ruiz et Pavon; Prodr. 94. Oct(prim.) 1794
	Typ nomenklatoryczny
	S. sinuata Ruiz et Pavon
Synonimy
	Leucanthea Scheele;
	Leucanthea Scheele;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tujałka^[5] (Salpiglossis) – rodzaj roślin z rodziny psiankowatych. Obejmuje dwa gatunki występujące w południowych Andach od Chile i Argentyny po południowe Peru. Rośliny te rosną w naturze na pustyniach i suchych, skalistych zboczach górskich^[6]. Jeden gatunek – tujałka zmienna S. sinuata jest uprawiany jako roślina ozdobna^[6]. Roślina bardzo zmienna pod względem barwy kwiatów, wyhodowano liczne jej odmiany ozdobne^[7].

Morfologia

Pokrój: Rośliny jednoroczne i byliny osiągające 60 cm wysokości^[6].
Liście: Pojedyncze, o falistym brzegu, miękkie, lepkie od gruczołowatych włosków^[6].
Kwiaty: Na szczycie pędu w luźnych gronach osadzone na długich szypułkach. Kwiaty pięciokrotne. Kielich zrosłodziałkowy, rurkowaty. Korona kwiatu z płatków zrośniętych zwykle na całej swojej długości, kształtu lejkowatego, z czterema łatkami równymi i jedną szerszą. Korona różnobarwna – żółta, czerwona do ciemnofioletowej, zwykle z wyraźnie ciemniejszym użyłkowaniem^[6]. Osiąga 5 cm średnicy^[8]. Pręciki równej długości są cztery, jeden wykształca się jako prątniczek. Zalążnia górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami, szyjka słupka pojedyncza, zakończona zaokrąglonym znamieniem^[6].
Owoce: Suche torebki otwierające się dwiema klapkami, zawierające dużą liczbę drobnych nasion^[6].

Systematyka

Rodzaj z plemienia Salpiglossideae podrodziny Browallioideae Speg., rodziny psiankowatych (Solanaceae Juss.)^[4].

Wykaz gatunków^[9]

Salpiglossis sinuata Ruiz & Pav. – tujałka zmienna^[5]
Salpiglossis spinescens Clos

Zastosowanie i uprawa

Rozpowszechniona jako roślina ozdobna jest tujałka zmienna S. sinuata^[6]^[7]. Uprawiana jest na rabatach, a w klimacie chłodniejszym w szklarniach. Wymaga stanowisk słonecznych i przepuszczalnej, wilgotnej gleby. Jest wrażliwa na przymrozki i podatna na atak mszyc. Rozmnażana jest przez wysiew nasion do gruntu wczesną wiosną (siewki źle znoszą przesadzanie)^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-24] (ang.).
↑ ^a ^b Salpiglossis. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-12-24].
↑ ^a ^b Genus: Salpiglossis Ruiz & Pav.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-12-24].
↑ ^a ^b Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 156. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 231. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 819, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 237. ISBN 83-7079-779-2.
↑ Salpiglossis. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-12-22].
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 811, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-24] (ang.).

[ing-3] Salpiglossis. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-12-24].

[grin-4] Genus: Salpiglossis Ruiz & Pav.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-12-24].

[gawrys-5] Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 156. ISBN 978-83-925110-5-2.

[philips-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 231. ISBN 0-333-74890-5.

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 819, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[encyk-8] Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 237. ISBN 83-7079-779-2.

[tpl-9] Salpiglossis. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-12-22].

[konemann-10] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 811, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]