Turzyca (CarexL.) – rodzaj roślin z rodziny ciborowatych (turzycowatych). Obejmuje ok. 2000 gatunków (w szerokim ujęciu, z włączeniem kilkudziesięciu gatunków z innych rodzajów tradycyjnie wyróżnianych w plemieniu Cariceae). Spotykane są one na całym świecie, ale najbardziej zróżnicowane są w strefie klimatów umiarkowanych. W Polsce występuje ok. 100 gatunków.
Są to zwykle niezbyt długowieczne byliny odgrywające istotną rolę w wielu ekosystemach, zwłaszcza na terenach bagiennych (gdzie tworzą m.in. szuwary wielkoturzycowe), w murawach wysokogórskich i w tundrze[5]. Lokalnie odgrywają istotną rolę jako rośliny pastewne (np. gatunki zaliczane dawniej do rodzaju kobrezjaKobresia w górach na terenie Rosji czy C. parvula dominująca na pastwiskach jaków w Tybecie)[5]. Niektóre rośliny kłączowe wykorzystywane są do stabilizacji wydm piaszczystych (np. C. kobomugi), włosowate liście turzycy drżączkowatejC. brizoides używane są do wypełniania materaców i wyściełania mebli. Niektóre gatunki wykorzystywane są do wyplatania kapeluszy i jako rośliny lecznicze[5]. Liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne, w tym w odmianach, m.in. o liściach biało paskowanych. Stosowane są do ozdoby np. kępowe turzyce o włosowatych liściach – turzyca włosowaC. capillaea, włosistaC. comans, wyróżniająca się dużymi, gwiazdkowatymi owocami turzyca GrayaC. grayi, inne: turzyca oszimskaC. oshimensis, japońskaC. morrowii, palmowa (muskegońska) C. muskingumensis[6].
Rozmieszczenie geograficzne
Rodzaj jest niemal kosmopolityczny. Brak go na niektórych obszarach nizinnych strefy międzyzwrotnikowej[7] (we wschodniej Brazylii, w części krajów zachodniej Afryki, w Omanie i ZEA)[4]. Pojedyncze tylko gatunki rosną w południowo-wschodniej Azji[7]. Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w strefie klimatów umiarkowanych, zwłaszcza w Ameryce Północnej (na północ od Meksyku rośnie 480 gatunków) i we wschodniej Azji (w Chinach obecnych jest 527 gatunków, w Japonii 202). Na półkuli południowej wyróżnia się Nowa Zelandia z 80 gatunkami. W Europie występuje 180 gatunków[5].
Ujęcie systematyczne i nazwa naukowa obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online[4]. W przypadku innej nazwy i ujęcia na liście krajowej – podane jest ono na drugiej pozycji[8]
Rodzaj należy do rodziny ciborowatychCyperaceae, zwanych też turzycowatymi. W obrębie rodziny klasyfikowany jest do podrodziny Cyperoideae i plemienia Cariceae[11]. Do plemienia tradycyjnie zaliczanych jest 5 rodzajów – poza turzycą także: Cymophyllus (takson monotypowy), kobrezjaKobresia (ok. 60 gatunków), Schoenoxiphium (ok. 15 gatunków) i Uncinia (ok. 70 gatunków), a sam rodzaj turzyca dzielony jest na cztery podrodzaje (Carex, Psyllophora, Vignea, Vigneastra). Badania molekularne wykazują, że w takim tradycyjnym ujęciu rodzaj Carex jest parafiletyczny, pozostałe są w nim zagnieżdżone, przy czym Kobresia jest gradem – w efekcie wszystkie rodzaje w obrębie plemienia łączone są w jeden – turzyca Carex. Dzieli się on na dwa klady. Klad bazalny obejmuje dawny rodzaj Schoenoxiphium i część gatunków z sekcji Psyllophora. Kolejne trzy klady obejmują: 1) podrodzaje Carex, Vigneastra, część podrodzaju Psyllophora; 2) podrodzaj Vignea i część podrodzaju Psyllophora oraz 3) Uncinia, Kobresia, część podrodzaju Psyllophora[12][13][4].
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abPeter W. Ball & A. A. Reznicek: Carex Linneus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-18].
↑ abZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 49-53, ISBN 978-83-62975-45-7.
