Zamek w Mikulińcach. SchematRynek i pałac w dali, na starej pocztówce
Warownia położona na górze, na prawym brzegu Seretu, była często napadana i najeżdżana, ponieważ stała na tak zwanym szlaku tatarskim. W 1675 roku podczas najazdu Ibrahima Szyszmana zamek został oblężony przez Turków, po 15-dniowej obronie poddał się pod warunkiem, że załoga i mieszkańcy zostaną puszczeni wolno. Najeźdźcy nie dotrzymali umowy. Dowództwo (m.in. komendant zamku niejaki Orchyjowski z trzema synami) zostali zamordowani poprzez nabicie na pale, resztę obrońców uprowadzono w niewolę.[3][4] Przez pewien okres warownia była siedzibą rodu Zborowskich, przekazana jako wiano przez Zofię, córkę Wawrzyńca Spytka Jordana[5], która poślubiła Samuela Zborowskiego[6][7]. W 1637 r. warownię zakupił Stanisław Koniecpolski, kasztelan krakowski, hetman wielki koronny[3]. Kolejnymi posiadaczami zamku byli Sieniawscy, Lubomirscy i Mniszchowie[3]. Pod koniec XIX w. zamek został przebudowany na stajnie.
Pałac w Mikulińcach
Od połowy XVIII w. właścicielką zamku była Ludwika Potocka z rodu Mniszchów, kasztelanka krakowska, która dobra te odkupiła od Lubomirskich i zbudowała obecny pałac[3]. W 1792 r. posiadaczem pałacu była rodzina bar. Konopków[3]. Na początku XIX w. Jan Konopka urządził w części sal zamkowych fabrykę sukna, która nie mogła wytrzymać konkurencji z fabrykami istniejącymi w zachodnich prowincjach austriackich[3]. W pałacu obecnie funkcjonuje sanatorium fizykoterapeutyczne. Dawne wnętrza zaadaptowano na działalność medyczną i nie posiadają już stylowych cech[7].
Architektura
Zamek w XVI wieku był budynkiem mieszkalnym posiadającym cztery skrzydła o długości 75 m i duże piwnice. Jego zewnętrzne mury były grube na 2 m. Wewnątrz warowni był dziedziniec, do którego prowadziły bramy wjazdowe, znajdujące się od wschodniej i zachodniej strony. Baszty wysokie na trzy kondygnacje ze strzelnicami na działa stały w trzech narożach[7].
