Salata

Salata, genellikle sebze veya meyvelerden oluşan sade karışım ya da üzerine yoğurt ya da salata sosu dökülmesiyle hazırlanan ve yemeklere eşlik eden yiyecek karışımı. Kimi zaman içine et ya da peynir gibi yiyecekler de konulur. Mevsimine ve yapıldığı yöreye özgü sayısız çeşidi yapılır. Antik Çağda Romalılar, Yunanlar ve Persler ot ve yeşillikleri karıştırarak karışık salata benzeri bir yemek yapmaktaydı.^[1]^[2]

Etimoloji

Türkçedeki salata kelimesi İtalyanca salata (> insalata) kelimesinden dilimize geçmiştir^[3] ve köken olarak Latince sal ("tuz") kelimesine dayanır.

Arka yapı

Et yemeğin yanında servis edilen basit bir salatada pişmemiş yeşillik dışında pişmiş sebzelerle de kullanılabilir. Tarhun, maydanoz, frenk maydanozu, frenk soğanı, menekşe, hodan ve geyik otu gibi taze otlar ve çiçekler dışında jülyen kesilmiş pancar, katı yumurta, trüf, salata sosuna batırılmış sarımsaklı ekmek kabukları ve kornişon gibi malzemeler de salataya garnitür olabilir.^[4]

Basit salatalar için hazırlanan soslar genel olarak vinaigrette tarzı soslardır. Yağ dışında şarap sirkesi, hardal, tuz ve biber içerir. Bu basit vinaigrette sosun birçok çeşidi vardır:^[4]

İsmi	Kullanıldığı salatalar	Sosun malzemeleri
Domates suyu	Kabak, patates, yer elması	Kaynatılarak azaltılmış taze domates suyu, yağ, sirke, tuz, biber
Domuz yağı	Yaban hindiba, kırmızı lahana, mısır salatası, karahindiba	Domuz pastırmasından yağ, tuz, biber, ısıtılmış sirke
Gasconne	Hindiba, escarole	Ezilmiş sarımsak, yağ, sirke, tuz, biber, sarımsaklı ekmek kabukları
Hamsi	Kereviz, hindiba, pişmiş sebze	2 ezilmiş hamsı filetosuna yağ, sirke ve karabiber eklenir
Hardal kreması	Jülyen kesilmiş kereviz, hindiba	Hardal, krema, limon suyu, tuz, biber
Hint	Pişmiş sebze	Yağda kavrulmuş soğan, köri tozu, yağ, limon suyu, ezilmiş sarımsak, tuz, biber
Krema	Lahana, marul	Krema, şarap sirkesi veya limon suyu, tuz, biber
Marseillaise	Hindiba	Ezilmiş sarımsak, yağ, sirke, tuz, biber Gasconne salata sosuna benzer
Kırmızı biber	Kereviz, pişmiş sebze	Fırında pişirilmiş soğan, yağ, sirke, tuz, toz kırmızı biber
Rémoulade	Her salatada kullanılabilir	Üç ufalanmış yumurta sarısı, yağ, sirke, tuz, biber

Çeşitleri

Osmanlı mutfağındaki çeşitleri

Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de çok çeşitli salata tarifleri vardır.^[5] Bunlar:

Yeşil salata
Domates salatası
Karnabahar salatası
Dövme hıyar salatası
Çerkez salatası
Sardalya salatası
Istakoz salatası
Rozbi salatası
Bakla filizi salatası
Teke salatası
Marul salatası
Çiroz balığı salatası
Frenk teresi salatası
Hindiba salatası

Kaynakça

^ Lynne Olver. "TheFood Timeline: history notes--salad". 29 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2020.
^ "salad-recipe.net". 3 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 June 2020.
^ Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu yayınları:549, onuncu baskı 2005, sayfa: 1688
^ ^a ^b Montagné, Prosper. The New Larousse Gastronomique. s. 787.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Nisan 2022.