Tescilli marka

Tescilli marka (™ ya da ®),^[1] bir ticaret hukuku ve markalar hukuku terimi^[2] olup ticari bir malı diğer benzerlerinden ayırmaya yarayan işaret, özellik anlamına gelir. "Tescilli marka", "ticari marka" veya yalnızca "marka" gibi isimler de bu anlamda kullanılabilirler. İngilizcedeki ve uluslararası literatürdeki karşılığı ise "trademark"tır. Endüstrilere ve şirketlere değindir, kişilerin özel ürünlerini korumaz. Tescilli marka; bir ismin, kelimenin, cümlenin, logonun, sembolün, tasarımın, resmin ya da bunların karışımını temsil edebilir.

Alâmet-i Fârika; Osmanlıca bir isim tamlaması olup belirti, emâre, iz mânâsına gelen alâmet ve ayırıcı mânâsındaki fârik Arapça kelimelerinin birleştirilmesiyle türetilmiş bir Türkçe terkîb olup Arapça'da birebir karşılığı yoktur ve Arapça'da "mümeyyiz (ayırıcı) alâmet" mânâsındaki alâmetun mumeyyizetun şeklinde kullanılmaktadır.^[3] Alâmet kelimesinin kullanımına "Kızda delilik alâmeti yok, kıyâmetin büyük alâmetleri henüz çıkmadı, Galatasaray'ın alâmeti aslandır, Ormanda yangın alâmeti var mı, Tehlîke alâmeti görünmüyor" cümleleri misâl gösterilebilir.

Bir ticarî malı diğerlerinden ayırmaya yarayacak her türlü isim, harf, resim, çizgi, renk düzenlemesi ve hattâ bitki, hayvan, kutu gibi varlıklar alâmet-i fârika olarak alınabilir. Ancak bunların genel ahlâka aykırı olmaması gerekir. Alâmet-i fârika; bir ticarî malın belli bir işletmede yapıldığını ya da bir işletmece satışa çıkarıldığını belirtmeye yarayan ve o eşya üzerine konulan ayırıcı alâmet, işaret ve yazılardır. Belli bir süre sonra bir ürünün üzerinde marka bulunmasa, isim yazmasa dahi tüketici "Alâmet-i fârika" olan işareti gördüğü zaman o ürünün ne olduğunu, hangi şirkete ait olduğunu derhal kavrayacaktır.

Alamet-i Farika'nın ticarî değeri önemlidir. Çünkü o ticarî malın hem değerini arttırır hem de taklitlerine karşı koruyucu bir reklam aracı niteliğindedir. Birçok ülkede olduğu gibi Türkiye yasalarına göre de alâmet-i fârikanın hukuken korunabilmesi için tescil edilmesi gerekir. Yasalarda "Tescil ve ilân edilmeyen bir alâmet-i fârika, öteden beri haklı olarak kullanılagelmiş olsa da himaye görmez. Bu nedenle alâmet-i fârikada hak; tescil ile doğar. Tescil edilmeyen alâmet-i fârikalar; haksız rekabet hükümlerine girer" denmiştir. Alâmet-i fârikayı taklit edenler hakkında cezaî hükümler uygulanır.

"Alâmet-i fârika" ticaret ve hukuk dili dışında gündelik hayatta da mecazî anlamı ile kullanılabilmektedir. Örneğin bir kişinin kendisi ile özdeşleşmiş bir özelliği, eşyası, kıyafeti veya davranış biçimi; onun "Alâmet-i Fârika"sı olarak nitelendirilebilmektedir. Buna örnek olarak "...başından hiç çıkarmadığı fötr şapkası; onun alâmet-i fârikası gibiydi." cümlesini verebiliriz. Ağdalı bir deyim olduğu için oluşturulmak istenen anlamı kuvvetlendireceği düşünülerek sarf edilmektedir.