Tapout (50%)[6] WCW, Inc. TSI Realty Company WWE Jet Services WWE Properties International WWE Latin America WWE Japan WWE Australia WWE Canada WWE Germany WWE Asia Pacific WWE Middle East and Africa
World Wrestling Entertainment, Inc. (veya bilinen adıyla WWE), Amerikalıprofesyonel güreş eğlence şirketidir ve bununla birlikte; film yayınları, müzikler ve halka yapılan genel ürün satışları yapmaktadır. WWE, 1952 yılında Jess McMahon ile Toots Mondt tarafından "Capitol Wrestling Corporation" adıyla kuruldu. 2014 yılından itibaren, yılda 300'den fazla program gerçekleştirmekte ve 150'den fazla ülkede, yaklaşık 36 milyon izleyiciyle dünyanın en büyük profesyonel güreş şirketi olarak kabul edilmektedir.[8] Şirketin ana bina merkezi, Stamford, Connecticut'ta yer alırken; New York, Los Angeles, Londra, Şanghay, Tokyo, Singapur, Münih, Mumbai ve Meksiko şehirlerinde de diğer ofis binaları yer almaktadır.[9][10]
Diğer profesyonel güreş şirketleri gibi; WWE'de de senaryolar, tamamen spor müsabakası amacıyla yazılmaktadır ve bununla birlikte hareketlerin doğru şekilde gerçekleştirilememesi ve hareketlerin gerçek olduğu için genellikle yaralanma ve ölüm ve sakatlanma riskleri bulunmaktadır. WWE'nin sahibi Vince McMahon, 1989 yılında; ilk atletik komisyon vergisini önlemek için karar almıştır. WWE, kendini 1980'li yıllardan beri halka "spor eğlencesi" olarak sunmaya çalışmaktadır ve şirketin gelir elde etmesi için ürünler satmaya başlamıştır.
Stephanie McMahon, şu an şirketin geçici başkanı ve CEO'su konumundadır. Şirketin kurucusu Vince McMahon eşi Linda, çocukları Shane ile Stephanie ve damadı Paul Levesque'den oluşan (bilinen adıyla Triple H), McMahon ailesi şirketin 70%'lik öz kaynağına ve 96%'lık oy gücüne sahiptir. Ağustos 2014'te; Eminence Capital şirketiyle devam etmekte olan bir sorun nedeniyle, New York merkezli şirkete WWE'nin 9.6%'lık hissesini vermiştir ve McMahon ailesi, şu an WWE'nin 90.4%'lük bir hissesine sahiptir.[11]
Şirket, tam olarak 21 Şubat 1980 tarihinde kurulmuştur ve daha önce, 1979 yılında Güney Yarmouth, Massachusetts'ta kurulan Titan Sports adıyla bilinmektedir. Capitol Wrestling Corporation'ın ismi; 1982 yılında World Wrestling Federation, WWF olarak değişti. Daha sonra ismi; 1998 yılında World Wrestling Federation, Inc., ardından 1999 yılında World Wrestling Federation Entertainment, Inc. ve son olarak, 2002 yılında ise World Wrestling Entertainment, Inc. olarak değiştirilmiştir.
2011 yılından beri, şirketin sadece yasal adı değişse de, şirket; yine "WWE" ismi olarak kendini tanıtmaya devam etmektedir.[12][13]
WWE'nin kökeni 1950'li yıllara kadar dayanmakta ve şirket, 1952 yılında Roderick James "Jess" McMahon ve Toots Mondt tarafından "Capitol Wrestling Corporation Ltd. (CWC)" adıyla kuruldu, 1953 yılında National Wrestling Alliance ile işbirliği yapmaya başladı. McMahon, başarılı bir boks organizatörü olan Tex Rickard ile 1926 yılında çalışmaya başladı. Rickard'ın yardımıyla, Madison Square Garden'da boksu yaygınlaştırmayı başladılar. McMahon, bunları yapsa da; güreş kartlarını ilk defa tanıtmamak ile birlikte, zaten 1910'lu yıllarda güreş gösterilerini düzenleyerek bir yandan güreşin tanıtımını yapıyordu.
Kasım 1954'te, Jess McMahon hayatını kaybetti ve şirketin başına; Mondt'un iştiraklerinden biri olan Ray Fabiani ve McMahon'ın oğlu olan Vincent James geçti.[14] Genç McMahon ve Mondt, çok kısa sürede ve başarılı bir şekilde yoğun nüfuslu Kuzey bölgelerinde egemenliğini gösterdi ve NWA'nın rezervasyonun 70%'ini kontrol ediyorlardı. 1963 yılında; McMahon ile Mondt, NWA ve Capitol'den ayrılıp, "World Wide Wrestling Federation (WWWF)" şirketini kurdular. Bunun sebebi; "Nature Boy" Buddy Rogers'ın, NWA World Heavyweight Championship kemerini kaybetmesini istemesiydi.[15] Rogers, yaşanan olaylar ve protestodan dolayı şirketten ayrıldı ve WWWF'e katıldı. Nisan ayında WWWF World Championship kemerini kazandı. Bundan bir ay sonra, 17 Mayıs 1963 tarihinde ise; Bruno Sammartino'ya yenilip kemeri rakibine kaptırdı.
Mondt, 1960'lı yılların sonunda Capitol'den ayrıldı. Vince McMahon, Sr., 1971 yılında sessizce şirkete yeniden katıldı ve WWWF, yeniden NWA'ya dahil oldu. NWA'nın 1983 yılında yaptığı yıllık toplantının ardından; McMahonlar ve Capitol çalışanları, NWA'nın bütün organizasyonlardan çekildi.[15] Capitol, "World Wide Wrestling Federation" olarak kullandığı ismini; 1979 yılında "World Wrestling Federation (WWF)" olarak değiştirdi.[16]
Vincent J. McMahon'ın oğlu Vincent K. McMahon ve onun eşi Linda, 1979 yılında Güney Yarmouth, Massachusetts'da "Titan Sports, Inc." şirketini kurdu.[17][18] Şirket, 21 Şubat 1980 yılında Cape Cod Coliseum ofislerinde kuruldu. Genç McMahon, 1982 yılında babasından Capitol şirketini satın aldı ve kontrolü eline geçirdi. WWF'i bölgesel şirket olmaktan kurtarıp önce ülkeye, ardından tüm dünyaya yayılıp şirketi bir dünya markası haline getirme çalışmasına başladı.[19] Şirketin ana merkezi, Greenwich, Connecticut'a taşındı.
WWF, finansal çöküşün eşiğine gelmişti ve büyük bir sermaye yatırımı gerektirecek bir girişim için dünya turları oluşturmaya başladı. McMahon, WrestleMania programını oluşturarak WWF'i en büyük profesyonel güreş şirketi yapmayı planlıyordu, aksi halde şirket bundan maddi anlamda zarar görecekti ve belki de kapanmak zorunda kalacaktı. WrestleMania, büyük bir başarı yakaladı ve günümüzde bile, Super Bowl ile profesyonel güreş arasında çekişme olmaktadır. Güreş süperkart kavramı, Kuzey Amerika'da yeni değildi; NWA, bundan birkaç yıl önce Starrcade ile çalışmıştı. McMahon'ın amacı; bazı ünlüleri WrestleMania programına getirerek WWF'e iyice bir ün kazandırmaktı. Bu çabalar doğrultusunda; Mr. T, Muhammed Ali ve Cyndi Lauper, programda yer aldılar ve bunun yanı sıra, kapsamayı sağlamak için MTV ile güvence anlaşmasına vardı. Programda Rock 'n' Wrestling Connection grubunun ortaya çıkması, pop-kültür ile profesyonel güreş arasında bağlantı olmasına sebep oldu ve hem WWF, hem de profesyonel güreş biraz daha tanınır hale geldi.
WWF, birkaç yıl boyunca McMahon ve babyface kahraman Hulk Hogan ile birlikte işini büyük ölçüde genişletti. 1985 yılında, NBC kanalında yayınlanan Saturday Night's Main Event programı, 1950'li yıllardan beri televizyonlarda yayınlanan ilk program olma özelliğini taşıdı. WWF, en son; Vince McMahon Sr.'ın sahip olduğu Capitol Wrestling Corporation döneminde DuMont Television Network kanalıyla maç yayını yapmaktaydı. Yine "1980'lerde profesyonel güreşte canlanma" döneminde; WrestleMania IIIizle ve öde etkinliği, 1987 yılında Pontiac Silverdome'da yapıldı ve 93,173 seyirci sayısıyla, bugün bile "etkinliğe gelen en fazla seyirci" rekorunu elinde bulunduruyor.[21] Wrestlemania III'ün ana maçı olan; WWF şampiyonu Hulk Hogan ile André the Giant maçının tekrarının yapıldığı The Main Event programı, 1988 yılında televizyondan 33 milyon kişi izledi ve Kuzey Amerika'da "en çok izlenen profesyonel güreş maçı" rekorunu kırdı.[22]
Şirketin mevcut binası; 1985 yılında, şu anki mevcut binasının yer aldığı Stamford, Connecticut bölgesindeydi. Daha sonra, yeni Titan Sports, Inc. (başlangıçta WWF, Inc.) 1987 yılında Delaware bölgesinde kuruldu ve Şubat 1998'de Massachusetts bölgesine taşındı.[23]
WWF, 1992 yılında steroid istismarı iddiaları ile karşı karşıya kaldı ve bunun arkasından, ertesi yıl; şirkette çalışanların cinsel tacizte bulundukları iddia edildi.[24] McMahon, bu iddialardan beraat etti ama WWF'in halkla ilişkileri kötüye gitti ve şirket, genel olarak "kötü" bir anlamda ün kazandı. Steroid denemesi, şirkete bir anda yaklaşık 5 milyon $'lık rekor bir düşük gelir elde etmesine sebep oldu. Ayrıca WWF, World Championship Wrestling (WCW) şirketiyle rekabet içerisindeydi ve o şirkette; 1980'li yıllarda babyface olarak ün kazanan Hulk Hogan da vardı. Yine bu dönemde, şirkette genç ve potansiyeli yüksek güreşçilere fırsat verilmeye başlandı ve "Yeni Nesil" olarak adlandırılan bu zamanda; Shawn Michaels, Diesel, Razor Ramon, Bret Hart ile The Undertaker gibi güreşçiler yer alıyordu.
WWF, Ocak 1993'te Monday Night Raw programını, her pazartesi gecesi televizyonlara canlı olarak vermeye başladı. WCW ise, Eylül 1995'te WCW Monday Nitro programını yine pazartesi gecesi televizyonlara canlı olarak vermeye başladı ve Raw programı ile aynı zaman diliminde yayınlanıyordu.[25] Bu iki program, 1996 yılının ortalarından itibaren reytingler ile rekabet içerisine girdiler ve bu rekabete "Monday Night Wars" adı verildi. Nitro, The New World Order (nWo) grubunun WCW'da olması sayesinde yaklaşık iki yıl boyunca reytinglerde WWF'in üstünde yer aldı. nWo grubunda; Hulk Hogan, Scott Hall (eski adıyla Razor Ramon) ve Kevin Nash (eski adıyla Diesel) yer alıyordu.[26]
Monday Night Wars, Monday Night Raw ile WCW'nun Monday Nitro programı ile devam ederken; WWF, daha çok yetişkin odaklı bir senaryo peşindeydi ve "The Attitude Era" adı verilen bu zaman diliminde, aile dostluğu ön plana çıkacaktı. Bu dönem, WWF Başkan Yardımcısı ve Vince McMahon'ın oğlu olan Shane McMahon ile baş yazar Vince Russo tarafından yürütülmeye başlandı.
McMahon, 1997 yılının sonlarında Bret Hart'ı gerçekten kandırarak onun şirketten ayrılmasına sebep oluyordu ve bu olaya "Montreal Kazığı" adı verildi.[27] Bu olay ve olayın Attitude Era döneminde yaşanması, McMahon'ın üzerinde değişen birkaç yeni bir karakter ile yeni bir isim kazanıyordu; "Mr. McMahon".
Montreal Kazığı'nın gerçekleştiği 1997 Survivor Series programı öncesi ve sonrasında, WCW'dan ayrılan güreşçiler WWF'e katılıyorlardı. Stone Cold Steve Austin, Mankind ile Vader, bu güreşçilerin başında geliyordu. Şirkete "antikahraman güreşçi" olarak katılan Steve Austin, 1996 yılında King of the Ring izle ve öde etkinliğindeki turnuvanın final maçında Jake Roberts'ı yendikten sonra yaptığı "Austin 3:16" tarzı konuşmasıyla ilerideki zamanlarda şirketin yüzü olmaya başladı.[28]
World Wrestling Federation, Inc./World Wrestling Federation Entertainment, Inc.
Titan Sports, Inc., 6 Mayıs 1998 tarihinde ismini "World Wrestling Federation, Inc". Bundan bir yıl sonra ismini bu sefer "World Wrestling Federation Entertainment, Inc." olarak değiştirdi.
WWF, 29 Nisan 1999 tarihinde SmackDown programını yayınlamak için UPN kanalıyla anlaştı ve program, 26 Ağustos 1999 tarihinde perşembe gecesi yayınlandı. Bu program, aynı zamanda; WCW'nun perşembe gecesi TBS kanalının yayınladığı program olan Thunder ile rekabete giriyordu. WWF, 2000 yılında NBC televizyon kanalıyla anlaşarak, Amerikan futbolu ligi olan XFL'i kurdu ve lig, 2001 yılında başladı.[29] Lig, ilk hafta dikkat çekse de gerisini getiremedi (Amerika televizyon tarihinin en düşük reytingli liglerden biri oldu). NBC ligi sadece bir sezon yürütmek istedi, fakat McMahon ligin devam etmesini istedi. McMahon, UPN ile anlaşamayınca, XFL ligi kapandı.[30]
World Wrestling Federation, Inc., 19 Ekim 1999 tarihinde tamamen halka açık bir şirket olarak hizmet vermeye başladı. Şirketin, daha sonra; stok ihracı ile birlikte New York Menkul Kıymetler Borsası (NYSE)'nda değeri 172.5 milyon $ oldu.[31] Şirket, WWE sembolü ile NYSE'de işlem görmektedir.[32]
WCW ve ECW şirketlerini satın alma
1999 yılının sonbaharında; Monday Night Wars dönemi, artık WWF'in ortaya çıkardığı The Attitude Era lehine işliyordu. Time Warner, AOL ile birleşmesinden sonra Ted Turner'ın WCW şirketine olan kontrolü büyük ölçüde azdı ve birleşen şirket, yavaş yavaş profesyonel güreşteki etkisini kaybetmeye başladı. Ekim 1999'da WCW başkanı Eric Bischoff, Time Warner tarafından kovuldu ve McMahon, Mart 2001'de WCW'yu 7 milyon $ karşılığında AOL Time Warner'dan satın aldı.[33] WWF, WrestleMania X-Seven etkinliğinden sonra Invaison dönemini başlattı ve WCW ile Extreme Championship Wrestling (ECW)'dan gelen güreşçiler, bu rekabete dahil oldu. Bununla birlikte WWF, günümüzde de dahil olmak üzere; o dönemde artık dünyanın en büyük profesyonel güreş şirketi olmuştu. ECW, Nisan 2001'de iflas etti ve WWE, 2003 yılının ortalarında ECW'yu satın aldı.[34]
World Wrestling Entertainment, Inc./WWE
World Wrestling Federation Entertainment, 5 Mayıs 2002 tarihinde World Wide Fund for Nature (WWF) ile olan kısaltma isim benzerliğinden dolayı ismini; "World Wrestling Entertainment (WWE)" olarak değiştirdi.[35] Son "WWF" logosu; Insurrextion 2002izle ve öde etkinliğinde kullanıldı ve bu tarihten itibaren, marketlerde ve sitede "Get The F Out" sloganı kullanılmaya başlandı.[35] WWE logolu ilk etkinlik; Hartford, Connecticut'taki Hartford Civic Center'da yapılan Monday Night Raw programında kullanıldı.
WWE, 7 Nisan 2011 tarihinde kullandığı tam adı olan "World Wrestling Entertainment"'ın kullanımını durdurdu ve bundan sonra sadece "WWE" ismiyle anılacaktı. WWE, bu zamanlarda Tough Enough programını başlattı ve 2012 yılında WWE Network hizmetini kurmasına rağmen, 2014 yılında halka hizmet vermeye başladı. Şirketin yasal ismi, hâla "World Wrestling Entertainment, Inc." olarak kullanılmaya devam etti.[13]
WWE, Mart 2002'de Invasion döneminden kalan güreşçileri Raw ile SmackDown programları kadrolarına dahil etti. Bu duruma "WWE Brand Extension" adı verildi. WWE, 2004 yılında yine ayrı programlarla gösterilere devam etti, birçok genç yetenekleri kadroya dahil etti ve Draft Lottery adıyla, her yıl iki güreşçinin başka bir programa geçmesini sağlayacak bir düzen hazırlandı. WWE, 26 Mayıs 2006 tarihinde Extreme Championship Wrestling'in WWE brandına dahil edildiğini açıkladı. Yeni ECW programı, 16 Şubat 2010 tarihinde son buldu.[36]
WWE, 2013 yılında Orange County, Florida'da spor hekimliği ve eğitim merkezini kurdu ve Winter Park, Florida'da yer alan Full Sail Üniversitesi ile işbirliği yapmaya başladı. Bu programın amacı; WWE ile sözleşme imzalayan güreşçilerin maç için fizik ile zihin olarak hazır olmalarını, yeteneklerini göstermeleri ve bildiği/bilmediği bütün güreş hareketlerini öğrenip kendini geliştirmesini sağlamaktır.[37]
WWE, 24 Şubat 2014 tarihinde 7/24 hizmet veren WWE Network hizmetini kurdu. Bu hizmet; WWE'nin bütün canlı etkinliklerini/maçlarını, geçmişteki bütün maçları/programlarının WWE Library'den bulunup izlenmesini sağlamaktadır.[38] Network, 27 Ocak 2015 tarihinde 1 milyon kullanıcıya ulaşarak bir yılda "en hızlı büyüyen dijital abonelik hizmeti" olma başarısını gösterdi.[39]
Terimleri
WWE, kendini "sporlar eğlencesi (İngilizce: Sports entertainment)" olarak tanıtmaktadır ve kendi yarattığı ürünü belirlemede özel isimler kullanmaktadır. Şirketin hayranları 'WWE Universe (Türkçe: WWE Evreni)', erkek güreşçiler 'WWE Superstar'; bayan güreşçiler 'WWE Womens', emekli olan güreşçiler ise 'WWE Legends (Türkçe: WWE Efsaneleri)' olarak anılmaktadır.[40]
WWE stokları ve kurumsal yönetim
World Wrestling Federation, Inc., 19 Ekim 1999 tarihinde tamamen halka açık bir şirket olarak hizmet vermeye başladı. Şirketin, daha sonra; stok ihracı ile birlikte New York Menkul Kıymetler Borsası (NYSE)'nda değeri 172.5 milyon $ oldu.[31] Şirket, WWE sembolü ile NYSE'de işlem görmektedir.[32]
Şirketin aktif yatırımcı konferansları ve diğer yatırımcı ilişkileri, girişimleri sunumlar yoluyla "halka açık bir şirket" olarak kendini pazarlamaya başladı.[41] Şirket, Haziran 2003'te hisse başına 0,04 $ fiyatında bir kâr payı ödemeye başladı.[42] Haziran 2011'de ise, kâr payı 0.36 $'dan 0.12 $'ye düştü.[43]
Paul "Triple H" Levesque, WWE şirketinin başkan yardımcısı, yetenek, canlı etkinlikler ve yaratıcılık sorumlusu.[44]
Sözleşmeleri
WWE, güreşçilerle "ayrıcalıklı sözleşme" türüyle anlaşıp imza atmaktadır. Bu sözleşmede, güreşçilerin sadece WWE ile ilgili olaylar, programlar, vs. üzerinde faaliyetlerde bulunması zorunludur. Sözleşmede özel düzenlemeler önceden yapılmadığı sürece, başka herhangi bir özel madde yer almasına izin verilmemektedir. WWE, bütün güreşçilere maaşları, avantajları, cezaları ve diğer bütün sözleşme detaylarını kullanmaktadır.[45]
Sağlıklı yaşam programı
World Wrestling Federation, 1987 yılında bir yönetici tarafından uyuşturucu testine tabi tutuldu ve bu durum, zorunlu hale geldi. 1991 yılında ise ilk defa anabolik steroidlere izin verildi,[46] fakat bu izin 1996 yılında şirket tarafından kaldırıldı.[47]
Mayıs 1999'da Owen Hart, The Godfather ile Kıtalararası Şampiyonluğu için maç yapacak iken 78 metreden aşağıya atlamış ve boynunu kırarak ölmüştür. Bu tarihten sonra bu maç olmamış sayılmış ve tehlikeli hareketler yapılması yasaklanmıştı.
Şirkette, dönemin en yetenekli güreşçilerinden biri olarak kabul edilen Eddie Guerrero'nun 38 yaşındayken aniden gelen ölümü sonrasında; Şubat 2006'da uyuşturucu, alkol ve kalp testi programları, daha kontrollü ve kapsamlı bir şekilde yapılmaya başlandı.[48] Anabolik steroidler de dahil olmak üzere, uyuşturucu kullanımları ve reçeteli ilaçlar bile kontrol edilmeye başlandı.[48] Programda; kurallar gereği bir güreşçi, her yıl bu testlerden geçmektedir. Uyuşturucu testi, "Aegis Bilimler Şirketi" tarafından kontrol edilirken; kalp değerlendirmeleri ise, "New York Kardiyolojisi" tarafından yapılmaktadır.[48]
Haziran 2007'de; önce iki cinayet işleyen ve ardından intihar eden Chris Benoit'ın steroid kullanmasından sonra WWE'nin, steroid programını kötüye kullandığına dair iddiadan dolayı ABD Ev Gözetim Komitesi ve Hükûmet Reformu, WWE'nin yetenek sağlık politikası ile ilgili herhangi bir malzemeyi teslim etmesini istedi. Bunun yanında, güreşirken artık kanlı maçlar olmayacağı öne sürülmüştü[49]
Ağustos 2007'de, WWE güreşçilerinin sağlık politikasına uymak yerine; steroid kullandığı ve eczanelerden yasa dışı reçeteler aldıkları iddia edildi. Raporlar sonucunda on güreşçi askıya alındı ve sonraki zamanlarda WWE'nin avukatı Jerry McDevitt yaptığı açıklamada; raporlar sonucunda on birinci güreşçinin de askıya alındığını açıkladı.[50][51][52]
WWE, 2012 yılından beri; göğüs kanseriyle mücadele eden Susan G. Komen Tedavi Vakfı için her Ekim ayında; güreşçiler vakfı destekleyen kıyafetleri giymektedir, ringlerdeki ipler pembe rengiyle değiştirilmektedir ve WWE'nin her Ekim ayında elde ettiği gelirin 20%'si bu vakfa gitmektedir.[57]
Haziran 2014'te, "kâr amacı gütmeyen bir vakıf" olarak Triple H ve Stephanie McMahon tarafından kurulan Connor's Cure vakfının amacı;[58] 25 Nisan 2014 tarihinde, 9 yaşındayken geçirdiği beyin tümörü nedeniyle hayatını kaybeden Connor Mason Michalek'in ailesinin yardım edilmesidir. WWE, Eylül 2015'ten itibaren her Eylül ayında; güreşçiler Michalek'i destekleyen kıyafetleri giymektedir, ringlerdeki ipler altın sarısı rengiyle değiştirilmektedir ve Connor's Cure ile ilgili ürünler satılıp onun geliri, Michalek ailesine verilmektedir.[59][60]
WWE, 2014 yılından beri Special Olympics etkinliğine sponsorluk yapmaktadır.