Para o deus mitolóxico Océano véxase Océano.

O océano (do grego: Ωκεανός, Okeanós, 'océano') (tamén coñecido como mar ou océano mundial) é unha masa de auga salgada que cobre aproximadamente o 70,8% do planeta Terra e contén o 97% da auga terrestre. ^[1] O termo océano tamén se refire a calquera das grandes masas de auga nas que se divide convencionalmente o océano mundial.^[2] Utilízanse nomes distintos para identificar cinco zonas diferentes do océano: Océano Pacífico (a máis grande), Océano Atlántico, Océano Índico, Océano Antártico e Océano Ártico (o máis pequeno).^[3][4] A auga do mar cobre aproximadamente 361.000.000 km² do planeta. O océano é o principal compoñente da hidrosfera terrestre e, por tanto, esencial para a vida na Terra. O océano inflúe no clima e nos patróns meteorolóxicos, no ciclo do carbono e no ciclo da auga ao actuar como un enorme reservorio de calor.

Os oceanógrafos dividen o océano en zonas verticais e horizontais en función das condicións físicas e biolóxicas. A zona peláxica é a columna de auga do océano aberto desde a superficie ata o fondo oceánico. A columna de auga divídese á súa vez en zonas en función da profundidade e a cantidade de luz presente. A zona fótica comeza na superficie e defínese como "a profundidade á que a intensidade da luz é só o 1% do valor da superficie"^[5]:36 (aproximadamente 200 m en mar aberto). Esta é a zona onde pode producirse a fotosíntese. Neste proceso, as plantas e as algas microscópicas (fitoplancto flotante) utilizan a luz, a auga, o dióxido de carbono e os nutrientes para producir materia orgánica. Como resultado, a zona fótica é a máis biodiversa e a fonte da subministración de alimentos que sustenta a maior parte do ecosistema oceánico. A fotosíntese oceánica tamén produce a metade do osíxeno da atmosfera terrestre.^[6] A luz só pode penetrar uns centos de metros máis; o resto do océano máis profundo é frío e escuro (estas zonas denomínanse mesopeláxica e afótica). A plataforma continental é a zona de contacto entre o océano e a terra firme. É máis superficial, cunha profundidade duns centos de metros ou menos. A actividade humana adoita ter impactos negativos nos ecosistemas da plataforma continental.

A temperatura dos océanos depende da cantidade de radiación solar que chega á súa superficie. Nos trópicos, a temperatura da superficie pode aumentar a máis de 30 °C. Preto dos polos, onde se forma xeo mariño, a temperatura en equilibrio é duns -2 °C. En todas as partes do océano, a temperatura das profundidades oscila entre -2 °C e 5 °.^[7] A circulación constante da auga no océano crea correntes oceánicas. Estes movementos dirixidos da auga de mar están provocados por forzas que actúan sobre a auga, como as variacións de temperatura, a circulación atmosférica (vento), o efecto coriolis e os cambios de salinidade.^[8] As mareas crean correntes de marea, mentres que o vento e as ondas provocan correntes superficiais. As correntes do golfo, a de Kuroshio, a de agullas e a circumpolar antártica son correntes oceánicas importantes. As correntes transportan enormes cantidades de auga e calor por todo o mundo, desde a superficie ás profundidades oceánicas, esta circulación inflúe no clima mundial e na captación e redistribución de contaminantes como o dióxido de carbono.

A auga dos océanos contén unha elevada concentración de gases disoltos, como osíxeno, dióxido de carbono e nitróxeno. Este intercambio de gases prodúcese na superficie do océano e a solubilidade depende da temperatura e a salinidade da auga.^[9] O aumento da concentración de dióxido de carbono na atmosfera debido á combustión de combustibles fósiles provoca maiores cantidades na auga dos océanos, o que provoca a acidificación dos océanos.^[10] O océano proporciona servizos ambientais cruciais para a humanidade, incluída a regulación do clima. Tamén proporciona un medio de comercio e transporte, así como acceso a alimentos e outros recursos. Sábese que é o hábitat de máis de 230.000 especies, pero pode albergar moitas máis, quizais máis de dous millóns de especies.^[11] Con todo, o océano está sometido a numerosas ameazas de orixe humana, como a contaminación mariña, a sobrepesca e os efectos do cambio climático nos océanos, como o quecemento dos océanos, a acidificación dos océanos e a subida do nivel do mar, entre outros. A plataforma continental e a augas costeiras máis afectadas pola actividade humana son especialmente vulnerables.

As frases "o océano" ou "o mar" utilizadas sen especificar refírense á masa interconectada de auga salgada que cobre a maior parte da superficie da Terra.^[3][4] Inclúe o Atlántico, o Pacífico, o Índico, o Antártico e o Ártico.^[12] En sentido estrito, un mar é unha masa de auga (xeralmente unha división do océano mundial) parcial ou totalmente delimitada por terra.^[13] A palabra "mar" tamén pode utilizarse para moitas masas de auga mariña específicas, moito máis pequenas, como o mar do Norte ou o mar Vermello. Non existe unha distinción tallante entre mares e océanos, aínda que xeralmente os mares son máis pequenos, e a miúdo están parcial (como mares marxinais) ou totalmente (como mares interiores) bordeados por terra.^[14]

A masa de auga salgada global e interconectada denomínase ás veces "océano mundial" ou océano global^[15][16] O concepto dunha masa de auga continua cun intercambio relativamente libre entre as súas partes é de importancia xeral para a oceanografía.^[17] O concepto contemporáneo de Océano Mundial foi acuñado a principios do século XX polo oceanógrafo ruso Yuly Shokalsky para referirse ao océano continuo que cobre e rodea a maior parte da Terra.^[18][19] A tectónica de placas, o rebote postglacial e a subida do nivel do mar cambian continuamente a liña da costa e a estrutura do océano mundial. Devandito isto, un océano global existio dunha forma ou outra na Terra durante millóns de anos.

A palabra océano procede do personaxe da antigüidade clásica, Oceanus do grego Ὠκεανός Ōkeanós,^[20] ɔːkeanós, o maior dos titáns da mitoloxía grega clásica, que os gregos antigos e os romanos crían que era a personificación divina dun enorme río que rodeaba o mundo.

O concepto de Ōkeanós ten unha conexión indoeuropea. O Ōkeanós grego foi comparado co epíteto védico ā-śáyāna-, predicado do dragón Vṛtra-, que capturaba ás vacas/ríos. En relación con esta noción, o Okeanos represéntase cunha cola de dragón nalgúns vasos gregos temperáns.^[21]

Os científicos cren que unha cantidade considerable da auga estaría no material que formou a Terra.^[22] As moléculas da auga escaparían máis facilmente da gravidade da Terra durante a súa formación, cando esta era menos masiva. Isto denomínase escape atmosférico.

Durante a formación planetaria é posible que a Terra tivese océanos de magma. Posteriormente, segundo as teorías actuais, a desgasificación, a actividade volcánica e o impacto de meteoritos produciron unha atmosfera primitiva de dióxido de carbono, nitróxeno e vapor de auga. Crese que os gases e con eles a atmosfera acumuláronse ao longo de millóns de anos e que, despois de que a superficie terrestre arrefriásese significativamente, o vapor de auga condensouse co tempo, formando os primeiros océanos da Terra. ^[23] Os primeiros océanos poderían ter sido moito máis quentes que os actuais e parecer verdes debido ao seu alto contido en ferro.^[24]

As probas xeolóxicas axudan a delimitar o marco temporal da existencia de auga líquida na Terra. Unha mostra de basalto almofadado (un tipo de rocha formada durante unha erupción submarina) foi recuperada do cinto de pedras verdes de Isua e proporciona probas de que a auga existiu na Terra fai 3.800 millóns de anos.^[25] No cinto de pedras verdes de Nuvvuagittuq, Quebec, Canadá, rochas datadas en 3.800 millóns de anos por un estudo^[26] e 4.280 millóns de anos por outro^[27] mostrar evidencia da presenza de auga a estas idades.^[25] Se os océanos existiron antes desa data, aínda non se atoparon probas xeolóxicas diso ou foron destruídas por procesos xeolóxicos como o reciclaxe da cortiza. Con todo, en agosto de 2020, os investigadores informaron de que na Terra sempre houbo auga suficiente para encher os océanos desde o principio da formación do planeta.^[28][29][30] Neste modelo, os gases de efecto invernadoiroé atmosféricos impediron que os océanos se conxelasen cando o Sol recentemente formado tiña só o 70% da súa luminosidade actual.^[31]

A orixe dos océanos da Terra é descoñecido. Crese que os océanos se formaron no eón hadeano e que puideron ser a causa da xurdimento da vida.

A tectónica de placas, o rebote postglaciar e o aumento do nivel do mar modifican continuamente a liña da costa e a estrutura do océano mundial. Na Terra existiu un océano global dunha forma ou outra durante eons.

Desde a súa formación, o océano adoptou moitas condicións e formas, con moitas divisións oceánicas pasadas e, en ocasións, chegou a cubrir todo o globo.^[32]

Durante os períodos climáticos máis fríos, fórmanse máis casquetes polares e glaciares, e unha parte suficiente da subministración mundial da auga acumúlase en forma de xeo para diminuír as cantidades noutras partes do ciclo da auga. O contrario ocorre durante os períodos cálidos. Durante a última glaciación, os glaciares cubrían case un terzo da superficie terrestre, o que provocou que os océanos estivesen uns 122 m máis baixos que na actualidade. Durante o último "período cálido" global, fai uns 125.000 anos, os mares estaban uns 5,5 m máis altos que agora. Fai uns tres millóns de anos, os océanos podían estar ata 50 metros máis altos.^[33]

O océano enteiro, contén a 97% da auga da Terra, ocupa o 70,8% da superficie da Terra, ^[1] converténdoo no océano global da Terra ou océano mundial.^[18][34] Isto fai que a Terra, xunto co seu vibrante hidrosfera sexa un "mundo acuático"^[35][36] ou "mundo oceánico",^[37][38] sobre todo nos inicios da historia da Terra, cando se cre que o océano posiblemente cubría a Terra por completo.^[32] O océano ten unha forma irregular, dominando a superficie da Terra de forma desigual, o que permite discernir a superficie da Terra nun hemisferio acuático e hemisferio terrestre, así como a división do océano en diferentes océanos.

A auga do mar cobre uns 361.000.000 km² e o polo de inaccesibilidade máis afastado do océano, coñecido como "Punto Nemo" sitúase nunha rexión coñecida como cemiterio de naves espaciais do océano Pacífico Sur, a 48°52,6′S 123°23,6′Ou. Este punto atópase a un 2.688 km da terra máis próxima.^[39]

Existen diferentes costumes para subdividir o océano mundial e faise por corpos de auga máis pequenos como océanos, mares, golfos, baías, e estreitos.

O océano divídese habitualmente en cinco océanos principais, enumerados a continuación en orde descendente de superficie e volume

Contén substancias sólidas en disolución, sendo as máis abundantes o sodio e o cloro que, na súa forma sólida, combínanse en cloruro de sodio ou sal común e, xunto co magnesio, o calcio e o potasio, constitúen preto do 90% dos elementos disoltos na auga do mar. Ademais hai outros elementos, maiso en cantidades ínfimas.

Aproximadamente unha media do 3,5 % do volume da auga, corresponde a substancias en disolución. Se hai moita evaporación, desaparece unha maior cantidade de auga, ficando as substancias disoltas, co que aumenta a salinidade.

Esta é escasa nas rexións polares, en especial no verán cando o xeo se dilúe na auga. En mares como o Báltico, tamén hai pouca salinidade.

A meirande parte da auga na Terra, o 94 %, atópase nos océanos, da que se evapora unha maior cantidade de auga pura que da que retorna en forma de precipitacións. O volume de auga dos océanos permanece inalterable xa que estes reciben auga a través dos ríos.

Hai que salientar que nunha grande extensión, o océano presenta todos e cada un dos elementos químicos naturais existentes, ben sexa por escorrentía desde os continentes ou polas reservas existentes nel.

Disoltos na auga, aínda que nunha cantidade ínfima, ao ter ese volume tan colosal os océanos, os elementos disoltos constitúen unhas reservas de materias primas case inesgotables, aínda que a súa extracción, coa excepción do cloruro sódico, o sal común, ofrezan actualmente pouca rendibilidade.

En gramos por litro, as cantidades disoltas son as seguintes:

Un malentendido moi cotián é que os océanos son de cor azul debido sobre todo ao azul do ceo. Sendo verdade que a superficie do océano reflicte a cor azul do ceo, contribuíndo a ter esa cor na tona da auga, non é porén a causa principal. A causa principal é a absorción que fan as moléculas de auga dos fotóns vermellos da luz incidente. Este é de feito o único exemplo coñecido de cor na natureza que resulta da dinámica vibracional máis que da electrónica.

Para máis información, vexa Corrente oceánica

As correntes oceánicas, movementos máis ou menos continuos da auga dun océano, están causadas polas forzas da rotación terrestre, o vento, o gradiente de temperatura e de salinidade e mais as mareas. O contorno das costas, así como outras correntes, tamén inflúen na dirección das correntes e na súa forza.

As correntes oceánicas poden ter percorridos de miles de quilómetros. Inflúen determinantemente no clima dos continentes, sobre todo nas rexións que bordean os océanos. En particular a corrente do Golfo ou Gulf Stream, que nace no mar Caribe, proporciónalle á zona noroccidental de Europa uns invernos moito máis benignos do que lle correspondería pola súa latitude. Un exemplo oposto é o arrefriamento das illas Hawaii pola corrente de California.

As correntes próximas á superficie dos océanos débense en xeral aos ventos, e viran no hemisferio norte no senso do reloxio e no hemisferio sur en senso contrario. Nas correntes debidas ao vento, o efecto da espiral de Ekman provoca que as correntes avancen angularmente con respecto aos ventos que as producen.

As correntes de profundidade están causadas polo gradiente de temperatura e salinidade, co consecuente gradiente de densidade. A circulación termohalina, unha circulación convectiva (conveccion debida á diferenza de densidades) afecta dun xeito global o conxunto das masas de auga oceánicas. É moi importante pola súa significativa participación no fluxo neto de calor desde as rexións tropicais cara ás polares, sen a que non se comprendería o clima terrestre. Ao fluír nas profundidades, tamén se chaman "ríos submarinos".

As correntes oceánicas mídense en sverdrups, unidade que ten por símbolo Sv. Un Sv correspóndese cunha velocidade de fluxo de 10⁶ metros cúbicos por segundo.

Os océanos teñen unha grande importancia en diversos factores a escala terrestre. A súa magnitude fai que pequenas influencias que poida facer a auga polas súas propiedades sexan decisivas a nivel global. Así, a absorción de dióxido de carbono polos mares e océanos é un regulador do efecto invernadoiro.^[49]

A Organización das Nacións Unidas (ONU) declarou o 8 de xuño como o Día Mundial dos Océanos, para destacar o seu importante papel na vida diaria da humanidade: son os pulmóns do planeta, unha importante fonte de alimentos e medicamentos e unha parte fundamental da biosfera ^{[50] [51]}

A deriva continental provocou a evolución dos océanos (e dos continentes) terrestres, en tanto que xuntou e separou os antigos océanos, conformando a súa estrutura actual.

Os cinco océanos
Atlántico	Ártico	Índico	Pacífico	Antártico

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Océano

• Oceans Arquivado 04 de marzo de 2016 en Wayback Machine. no DMOZ (en inglés)
• National Oceanic and Atmospheric AdministrationArquivado 24 de abril de 2013 en Wayback Machine. (en inglés)
• Previsións marítimas en calquera punto (ligazón útil para a seguridade no mar) (en inglés)
• Council on Foreign Relations, Interactive Guide to Oceans Governance (en inglés)
• Smithsonian Ocean Portal (en inglés)