Este artigo ou apartado contén afirmacións non neutrais e/ou texto que promociona o tema tratado de forma subxectiva sen achegar información neutral e verificable. Por favor, axude mellorando este artigo.
A soberanía, como concepto xeral, é a calidade de ser soberano, de quen ten a autoridade suprema, sexa referido a unha persoa, un pobo, un organismo, etc. ou ao carácter dunha nación ou institución independente, que non está sometida a outra.[1]
O exercicio da autoridade, na maioría de sistemas políticos actuais, reside no pobo e é exercida a través dos poderes públicos de acordo coa súa propia vontade e sen a influencia de elementos estraños. A palabra "soberanía" tamén se conceptualiza como o dereito dunha institución política de exercer o seu poder. Tradicionalmente considerouse que son tres os elementos da soberanía: Territorio, pobo e poder.[2]
No Dereito internacional, a soberanía é un concepto clave, referido ao dereito dun estado para exercer os seus poderes.[3]
Terminoloxía
Etimoloxicamente soberanía provén do adxectivo e substantivo «soberano» e o sufixo -ía (coincidente en galego, portugués e castelán, sobirania en catalán), provén do latín superanus formada por «super» (enriba, máis) + «anus» (pertenza, procedencia, relación) significando «o que tén autoridade por enriba de todos».[4]
O concepto na historia
A definición de Bodin. A soberanía do poder absoluto
A soberanía, segundo a clásica definición de Jean Bodin na súa obra Os seis libros da República, é o "poder absoluto e perpetuo dunha República" e soberano é quen ten o poder de decisión, de dar leis sen recibilas doutro, é dicir, aquel que non está suxeito ás leis escritas, pero si á lei divina ou natural. Segundo este autor soberano debía ser o monarca, e caracterizábase dito poder por ser absoluto, perpetuo, supremo, ilimitado, indivisible e imprescriptible.[5] Segundo Bodin, até a súa época ningún filósofo ou xurisconsulto fora quen de dar unha definición do termo ao longo da historia.[6]
Páxina da obra de Rousseau O Contrato social
A soberanía popular de Rousseau
Dous séculos máis tarde, no ano 1762Rousseau retomou a idea de soberanía pero cun cambio substancial. O soberano é agora a colectividade ou pobo, e esta é a que dá orixe ao poder alleado, renunciando voluntariamente aos seus dereitos a favor da autoridade. Cada cidadán é soberano e súbdito ao mesmo tempo, xa que contribúe tanto a crear a autoridade como a formar parte dela, en canto mediante a súa propia vontade deu orixe a esta, e doutra banda é súbdito desa mesma autoridade, en canto obrígase a obedecela.
Así segundo Rousseau todos os cidadáns serían libres e iguais, posto que ninguén obedecería ou sería mandado por un individuo en específico, senón que sería un suxeito indeterminado, que sería a vontade xeral. A vontade xeral ten o poder soberano, é dicir, aquela que sinala o correcto e verdadeiro, e aquelas minorías deberían acatar o que di a vontade colectiva. Esta concepción russoniana que a pesar de ser un dos puntos de orixe da revolución francesa e influír deste xeito na aparición da democracia moderna, tamén comportou a múltiples abusos, porque en nome da vontade "xeral" ou pobo, asasinouse e destruíuse indiscriminadamente. Xerou actitudes irresponsables e permitiu o atropelo dos dereitos fundamentais das minorías. O modelo político ideal para Rousseau está afastado dos actuais Estados-nación; a soberanía inalienable e indivisible que defendía levaba a estados reducidos como os cantóns suízos, a polisgrega ou a civitas romana da República.[7]
A soberanía nacional do abade Sieyés
Fronte a iso xordeu unha nova corrente teórica, a de Emmanuel Joseph Sieyès que postulaba que a soberanía está radicada na nación e non no pobo, querendo con iso que a autoridade non obrase soamente tomando en conta o sentimento maioritario conxuntural dun pobo, que podía ser obxecto de influencias ou paixóns desarticuladoras, senón que ademais tivese en conta o legado histórico e cultural desa nación, e dos valores e principios baixo os cales se fundou. Ademais no concepto de nación contempla a todos os habitantes dun territorio, sen exclusións nin discriminacións. Sieyès indica que "os parlamentarios son representantes e non mandatarios", posto que estes gozan de autonomía propia unha vez que xa foron electos, e exercerán os seus cargos mediando unha cota de responsabilidade e obxectividade no momento de lexislar, en cambio os mandatarios deben realizar o que o seu mandante lle indíca en cada momento, neste caso, o pobo.[8]
Evolución posterior
Así de Rousseau nace o concepto de soberanía popular, mentres que de Emmanuel-Joseph Sieyès o de soberanía nacional. Ambos conceptos danse indistintamente nas constitucións modernas, aínda que logo da segunda guerra mundial retomouse con forza o concepto de soberanía popular que se mira como máis próximo ao pobo, o cal suponse que actualmente ten un grao de cultura cívica e moderación moito máis alto que no tempo da Toma da Bastilla en 1789.
Ao tomar o corpo civil como un corpo político organizado, con vida propia e necesidades comúns, utilízase o termo soberanía nacional na Revolución francesa quitándolle ao individuo a capacidade individual de decisión e transmitíndolla ao corpo nacional. Esta é a tese mantida polo artigo 3 da Declaración de dereitos francesa ao determinar que
Toda soberanía reside esencialmente na nación.
Deste xeito a soberanía nacional concibirase como unha, indivisible e inalienable, que non pode confundirse cos individuos que a conforman.[8]
Ao conformar así o concepto, o individuo é parte da nación, pero esta é un todo que non lle representa directamente. Non será pois posible entender o sufraxio universal igual para todos e con poder de decisión. Os individuos non teñen dereitos, senón que cumpren funcións, e esas funcións serán reservadas para quen reúna a dignidade suficiente, xeralmente relacionada coa riqueza persoal. Aparece así o sufraxio censitario.[9]
Para manter esta teoría elaboraronse complexas teses sobre a condición da Nación como entidade superior ao individuo.
Diferenzas entre soberanía nacional e popular
O termo soberanía popular buscouse como a antagónica á tese da soberanía nacional. A Constitución francesa de 1793 foi o segundo texto legal que estableceu que "a soberanía reside no pobo ...". Jean-Jacques Rousseau, na súa obra O Contrato social, atribúe a cada membro do Estado unha parte igual da que denomina a "Autoridade soberana" e propuxo unha tese da soberanía baseada na vontade xeral. Para Jean-Jacques Rousseau o soberano é o pobo, e este emerxe do pacto social, e como corpo decreta a vontade xeral manifiestada na lei.
De acordo ás diversas teses mantidas ata a data, pódese definir como "que a residencia legal e efectiva do poder de mando dun conxunto social atópase e exércese en e pola universalidad dos cidadáns", e particularmente nos Estados democráticos. Así o sufraxio universal convértese nun dereito fundamental e a condición cidadá é igual para todos con independencia de calquera outra consideración, salvo as limitacións de idade ou xuízo.[9]
