Marokkó (arabíska: المغرب al-Maġrib; berbíska: ⵍⵎⴰⵖⵔⵉⴱ Lmaġrib) er konungsríki í Norður-Afríku með strandlengju meðfram Atlantshafi í vestri og Miðjarðarhafi í norðri. Landamæri liggja að Vestur-Sahara í suðri, og Alsír í austri, en landamærin að Alsír eru lokuð vegna átaka um yfirráð yfir Vestur-Sahara. Arabískt nafn landsins merkir „vesturríkið“ eða „vestrið“, en Maghreb er líka heiti á norðvesturhluta Afríku.
Marokkó gerir tilkall til landsvæðisins Vestur-Sahara sem hefur verið undir marokkóskri stjórn að meira eða minna leyti síðan 1975, en þau yfirráð hafa ekki verið viðurkennd af alþjóðasamfélaginu. Sé Vestur-Sahara talin til Marokkó, eru ennfremur landamæri við Máritaníu til suðausturs, en annars liggja Marokkó og Máritanía ekki saman.
SpænskuútlendurnarCeuta og Melilla eru á strönd Marokkó sem gerir tilkall til þeirra, auk eyjunnar Perejil sem er aðeins 200 metra frá strönd Marokkó í Gíbraltarsundi. Undan vesturströnd Marokkó eru hinar spænsku Kanaríeyjar en landhelgismörkin milli Marokkó og eyjanna eru líka umdeild.
Í Marokkó ríkir þingbundin konungsstjórn þar sem marokkóska þingið er þjóðkjörið en konungur Marokkó hefur mikil völd, sérstaklega í málefnum hersins, utanríkismálum og trúmálum. Konungur getur gefið út konunglegar tilskipanir sem hafa lagagildi og leyst þingið upp.
Heiti
Fullt heiti Marokkó á arabísku er المملكة المغربيةal-Mamlakah al-Maghribiyyah sem þýða má „konungsríki vestursins“, þótt „vestur“ sé al-Gharb á arabísku. Arabískir sagnaritarar miðalda notuðu stundum heitið al-Maghrib al-Aqṣá sem merkir „ysta vestrið“ til að greina landið frá nágrannahéruðum, sem þá voru nefnd al-Maghrib al-Awsaṭ sem merkir „miðvestrið“ (Alsír) og al-Maghrib al-Adná „nærvestrið“ (Túnis).[1]
Heitið Marokkó er dregið af heiti borgarinnar Marrakess, sem var höfuðborg landsins á tímum Almoravída og Almóhada.[2] Uppruni heitisins er umdeildur.[3] Líklega er það dregið af berbíska orðinu ⴰⵎⵓⵔ ⵏ ⵡⴰⴽⵓⵛ amur (n) w'akush „land guðs“.[4] Í dag nefnist borgin Mṛṛakc á berbísku. Á tyrknesku nefnist Marokkó Fas, sem er dregið af hinni fornu höfuðborg Fes. Í öðrum löndum Arabaheimsins, til dæmis í ritum frá Egyptalandi og Mið-Austurlöndum, fyrir 20. öld var algengasta heiti Marokkó مراكشMurrakush.[5] Það nafn er enn notað í sumum málum, eins og persnesku, úrdú og púnjabísku. Heiti landsins á flestum Evrópumálum er dregið af spænska orðinu Marruecos.
Alþjóðlega viðurkennd landamæri landsins liggja milli 27. og 36. breiddargráðu norður, og 1. og 14. lengdargráðu vestur. Ef Vestur-Sahara er bætt við liggur Marokkó að mestu milli 21. og 36. breiddargráðu norður og 1. og 17. lengdargráðu vestur (skaginn Ras Nouadhibou er eilítið sunnar en 21˚ og vestar en 17˚).
Landfræði Marokkó nær frá ströndum við Atlantshaf, að fjöllum og inn í Saharaeyðimörkina. Marokkó er Norður-Afríkuland og eitt af þremur löndum heims sem á strönd bæði að Atlantshafi og Miðjarðarhafi (ásamt Spáni og Frakklandi).
Stórir hlutar landsins eru fjalllendi. Atlasfjöll eru aðallega í miðju og suðurhluta landsins. Riffjöll eru í norðurhlutanum. Báðir fjallgarðarnir eru aðallega byggðir Berbum. Marokkó utan Vestur-Sahara er 57. stærsta land heims. Alsír á landamæri að Marokkó í austri og suðaustri, en landamærin milli landanna hafa verið lokuð frá 1994.
Riffjöll ná yfir landsvæði sem liggur að Miðjarðarhafi frá norðvestri til norðausturs. Atlasfjöll mynda fjallshrygg eftir miðju landsins frá norðaustri til suðvesturs. Mest af suðausturhluta landsins er í Saharaeyðimörkinni. Þar er mjög dreifbýlt og lítið um ræktarland. Flestir íbúar Marokkó búa norðan við fjöllin, en sunnan megin er Vestur-Sahara, fyrrum spænsk nýlenda sem Marokkó lagði undir sig árið 1975 (sjá Græna gangan). Marokkó lítur á Vestur-Sahara sem hluta af sínu landi og kallar það Suðurhéruð Marokkó, en það tilkall nýtur takmarkaðrar alþjóðlegrar viðurkenningar.
Höfuðborg Marokkó er Rabat, en stærsta borgin er aðalhafnarborgin, Casablanca. Aðrar borgir með yfir 500.000 íbúa samkvæmt manntali frá 2014 eru Fes, Marrakess, Meknes, Salé og Tangier.[6]
Stjórnmál
Stjórnsýslueiningar
Héruð Marokkó (utan Vestur-Sahara).
Marokkó skiptist opinberlega í 12 héruð,[7] sem aftur skiptast í 62 sýslur og 13 lögregluumdæmi.[8]
Hagkerfi Marokkó er talið vera tiltölulega frjálslynt markaðshagkerfi. Frá 1993 hefur landið staðið fyrir einkavæðingu tiltekinna atvinnugeira sem áður heyrðu undir ríkisstjórn Marokkó.[9] Marokkó hefur aukið vægi sitt í viðskiptalífi Afríku,[10] og er 5. stærsta hagkerfi álfunnar. The Economist mat lífsgæði í Marokkó þau mestu í Afríku, meiri en í Suður-Afríku, árið 2018. Síðan þá hefur Marokkó fallið niður í 4. sæti, á eftir Egyptalandi.
Efnahagsumbætur stjórnvalda og stöðugur vöxtur upp á 4-5% frá 2000 til 2007, þar á meðal 4,9% hagvöxtur milli ára frá 2003 til 2007, hefur styrkt efnahag Marokkó verulega miðað við nokkrum árum fyrr.[11]
Um helmingur landsframleiðslu kemur frá þjónustugeiranum og um fjórðungur frá iðnaði, aðallega námavinnslu og framleiðsluiðnaði. Mestur vöxtur hefur verið í ferðaþjónustu, fjarskiptaþjónustu, upplýsingatækni og textílframleiðslu.
Tilvísanir
↑Yahya, Dahiru (1981). Morocco in the Sixteenth Century. Longman. bls. 18.
.svg)
