Formowanie regiment pieszego im. Ponińskich rozpoczął Kalikst Poniński w 1775, ale dopiero w I połowie 1778 oddział osiągnął pełny stan[1]. Regiment rozpoznawany był po nazwiskach swoich szefów: Kaliksta Ponińskiego (do 1786), Józefa Lubomirskiego (1786-1787) i Jana Józefa Malczewskiego (1787-1793)[1].
W 1786 roku wprowadzono numeracje regimentów piechoty od 1 do 14. Regiment gwardii pozostał bez numeru[6]. Regiment uzyskał numer 12[1].
Reformy Sejmu Wielkiego zwiększyły stany polskiej piechoty w poszczególnych regimentach. Etaty z października 1789 i maja 1792 roku zakładały istnienie regimentu składającego się z dwunastu kompanii uszykowanych w trzy bataliony[7], w tym jeden grenadierski i dwa fizylierskie. W praktyce nigdy takiej organizacji nie osiągnięto. Jedynie w 1790 rozbudowano regiment o dwie kompanie[1]. W przededniu wojna w obronie Konstytucji 3 maja 12 regiment piechoty szefostwa Jana Malczewskiego liczył 1331 żołnierzy[8].
17 maja 1793 w Cudnowie został wcielony (złożył przysięgę) do rosyjskiej armii i otrzymał nazwę Izjasławskiego Pułku Grenadierów[1].
Barwy regimentu
po 1776: wyłogi jasnozielone (papużaste), guziki złote[9]
W roku 1789 zmieniono poważnie krój i kolor mundurów piechoty. Składał on się z kurtki zimowej koloru granatowego z wyłogami papurzastymi, naramiennikami złotymi[10], Lejbika białego ze stojącym kołnierzem, w lecie koletu sukiennego w kolorze białym z wykładkami podobnymi do wyłogów, zapinanego na guziki żółte[10] od dołu do góry, długich białych spodni wkładanych do butów kroju węgierskiego, wysokich do kolan i wyciętych z tyłu, a wreszcie z kołpaka okrągłego filcowego, wysokiego na około 30 cm, z sukiennym wierzchem pąsowym, daszkiem i blachą mosiężną z orłem. Żołnierze nosili poza tym halsztuki i naramiennik z czarnej szmelcowanej blachy z nicianym kutasem, jako strój zaś koszarowy – kitle i furażerki. Mundury były o wiele wygodniejsze i pozwalały na większą swobodę ruchów. Strój oficerów różnił się barankowym czarnym obszyciem czapek i galonami. Roczny koszt umundurowania piechura (wraz z przymunderunkiem) wynosił 111 zł[11].
podczas insurekcji kościuszkowskiej: wyłogi jasnozielone (papużaste), guziki złote[9].
Żołnierze regimentu
Stanowisko szefa regimentu, związane z wielkimi poborami, było najczęściej uważane za synekurę. Szefowie posiadali prawo fortragowania (przedstawiania do awansu) oficerów. Regimentem dowodził zazwyczaj pułkownik[12]. Do 1790 roku w sztabie służyło dziesięciu oficerów. Byli to: szef regimentu, pułkownik, podpułkownik, major, regimentskwatermistrz, adiutant, audytor i regimentsfelczer. Szefa i pułkownika w dowodzeniu kompaniami zastępowali kapitanowie sztabowi. W kompaniach do 1790 roku było dwóch kapitanów, sześciu poruczników i sześciu chorążych. Zatem w regimencie znajdowało się 24 oficerów wyłączając kapelana[13].
W związku z podniesieniem etatu całego wojska w 1790 roku pojawili się: drugi major, trzeci i czwarty kapitan z kompanią, trzeci kapitan sztabowy, prawdopodobnie drugi porucznik adiutant, siódmy i ósmy porucznik, siódmy i ósmy chorąży i ośmiu podporuczników. Podniosło to liczbę etatową oficerów do 40 osób[13].
Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1998. ISBN 83-7188-186-X.
Tadeusz Nowak, Jan Wimmer: Dzieje oręża polskiego do roku 1793. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1968.
Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
.JPG)
