Bogusław V

Bogusław V (Wielki)
	; Bogusław V z żoną Elżbietą
	książę wołogoski
Okres	od 1326; do 1368
Poprzednik	Warcisław IV
Następca	Bogusław VI, Warcisław VI
	książę słupski
Okres	od 1368; do 1374
Poprzednik	wyodrębnione z księstwa wołogoskiego
Następca	Kazimierz IV słupski
	Dane biograficzne
Dynastia	Gryfici
Data urodzenia	w okr. 1317–1318
Data śmierci	w okresie 3 lutego –; 24 kwietnia 1374
Ojciec	Warcisław IV
Matka	Elżbieta
Żona	Elżbieta Kazimierzówna,; Adelajda Welf
Dzieci	NN córka, Elżbieta,; Kazimierz IV, Warcisław VII,; Bogusław VIII, Barnim V,; Małgorzata
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bogusław V (Wielki) (ur. w okr. 1317–1318, zm. między 3 lutego a 24 kwietnia 1374^[1]) – książę wołogoski w latach 1326–1365 (wraz z braćmi Warcisławem V i Barnimem IV) i 1365–1368 (wespół z Warcisławem V) z dynastii Gryfitów, po podziale księstwa w 1368 książę słupski, syn Warcisława IV i Elżbiety.

Życie i panowanie

Pod rządami opiekuńczymi

Był najstarszym synem Warcisława IV księcia wołogoskiego i Elżbiety Piastówny, córki księcia śląskiego Bolka świdnickiego. Już w wieku 8 lat Bogusław V został po śmierci ojca powołany na tron książęcy. Gdy jego ojciec Warcisław IV zmarł w 1326, Bogusław miał 8 lub 9 lat. Rządy opiekuńcze do uzyskania przez niego wieku sprawnego przejęła matka Elżbieta^[2].

Po śmierci jego ojca Meklemburczycy wysunęli roszczenia do Rugii. Młody książę, przy udziale matki, wysłał poselstwo do Duńczyków z prośbą o przyjęcie tych ziem jako lenno^[3]. Nad Rugią wyznaczono kuratora w osobie Burcharda, hrabiego Schwalenberga^[2]. Książęta Meklemburgii, nie godząc się z posunięciem księcia wołogoskiego, pozyskali książąt szczecińskich oraz znaczące rody rugijskie do pomocy i zaatakowali księstwo. Rugijskie ziemie ocalili mieszkańcy Greifswaldu oraz Stralsundu, którzy do obrony wystawili około 340 ciężko- i lekkozbrojnych wojów. Wraz z przybyłymi posiłkami 600 zbrojnych Duńczyków zdołano obronić Łozice od oblężenia. Został zawarty rozejm^[4]. Po jego ustaniu książęta szczecińscy Otton I i Barnim III (do 1331) zostali uznani opiekunami małoletniego księcia^[2]^[5].

Dalsze walki z Meklemburczykami były bardziej zaciekłe. Odniesione sukcesy obronne w końcu doprowadziły do układu pokojowego w Brudersdorf (27 czerwca 1328). Na rzecz Henryka II, księcia meklemburskiego, Bogusław V poddał w zastaw kilka okręgów miejskich, które w ciągu 12 lat miały być wykupione – inaczej, zgodnie z warunkami układu, przechodziły w posiadanie Meklemburczyków. W konsekwencji utracono je na skutek braku wpłaty sumy zastawu i nacisku miast pomorskich^[6].

Wysuwane również pretensje biskupa szweryńskiego(inne języki) do ziem rugijskich, mimo korzystnego dla Stralsundu wyroku komisji papieskiej, wprowadziły ponownie w stan wojny książąt pomorskich^[7]. Ziemie wschodnie księstwa (okręg słupski), na mocy układu z 27 lutego 1329 z zakonem krzyżackim przeszły pod ich dwunastoletni zarząd (zastaw). Dalsze ustępstwa na rzecz zakonu z ziemi bytowskiej doprowadziły do uszczuplenia wpływów książęcych, zachwiania polityki wewnętrznej i zewnętrznej księstwa^[8].

Samodzielna władza

Od 29 lipca 1332 książę wystawiał samodzielne dokumenty^[2]. Od 1338 zarządzał całym księstwem, także w imieniu swoich młodszych braci, nad którymi sprawował opiekę. W trzy lata później, przy pomocy słupszczan, odzyskał ziemię słupską, która była dana pod zastaw krzyżakom za sumę 6 tysięcy grzywien^[9].

11 lipca 1343, wespół z młodszym bratem Barnimem IV Dobrym, zawarł sojusz z Kazimierzem Wielkim przeciw zakonowi^[10]^[11]. Po osiągnięciu pełnoletniości i przejęciu władzy Bogusław V rozpoczął odbudowę swego władztwa. Z dużą pomocą miast pomorskich udało się odzyskać większość ziem zachodnich oraz wykupić w 1341 ziemię słupską. Przymierze z królem Polski, Kazimierzem Wielkim, i ślub w 1343 z jego córką Elżbietą uwieńczyło zajęcie ziemi sławieńskiej, będącej od XIII wieku we władaniu Brandenburgii. Porozumienie to miało gwarantować nienaruszalność postanowień zawartych 8 lipca 1343 między królem Polski a krzyżakami (pokój kaliski)^[12]^[11]. Mimo, że rozmowy w sprawie układu trwały kilka miesięcy wcześniej, porozumienie nie zostało nigdy wprowadzone w życie. Próby umocnienia polskich wpływów nad Kościołem pomorskim i chęć zbliżenia biskupstwa kamieńskiego do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego legły natomiast w gruzach (1346)^[13].

W połowie XIV wieku doszło do kilkuletniego konfliktu z władcami meklemburskimi, na skutek zerwania rozejmu przez Bogusława V, który zamierzał ponownie inkorporować okręg Barda do swoich domen. Mimo zawarcia układu pokojowego w Lubece (1350) konfliktu nie rozstrzygnięto^[14]. Przez kilka następnych lat prowadzono walki zbrojne, które zakończyły się sukcesem wojów pomorskich w 1354. 12 lutego tego samego roku podpisane zostało porozumienie przy udziale króla rzymskiego i czeskiego Karola IV Luksemburskiego i króla polskiego Kazimierza Wielkiego, w którym książęta meklemburscy zrzekli się ziemi wkrzańskiej i rugijskiej^[15]. Książę Bogusław V zobowiązał się jednocześnie do nie budowania twierdz na pograniczu z Meklemburgią, a wszelkie sporne kwestie rozstrzygać przy udziale przedstawicieli sądu czterech miast pomorskich i rycerstwa^[16].

W okresie jego rządów przeprowadzono dwukrotnie podział kraju. Pierwszy, datowany na 25 maja 1368, doprowadził do przekazania na jego rzecz (na cztery lata) części księstwa na wschód od Świny. Drugi, przeprowadzony 8 czerwca 1372, nadawał jemu wschodnie obszary z siedzibą w Słupsku^[17].

Do jego samodzielnych inicjatyw politycznych należały podpisanie ugody strzałowskiej w 1370, które kończyły długoletni zatarg między miastami hanzeatyckimi a Danią i zawarcie pokoju z Meklemburgią w 1372^[18]^[15]. Po śmierci Elżbiety Bogusław V w 1362 ożenił się po raz drugi z Adelajdą, córką księcia Ernesta brunszwickiego, której zapisał nowo wybudowany zamek darłowski na siedzibę wdowią.

Zmarł prawdopodobnie 24 kwietnia 1374 w klasztorze w Białobokach i tam został pochowany^[19]. W kronikach pomorskich zachowały się dobre opinie o księciu Bogusławie V. Był on władcą pełnym odwagi i dzielności, miłośnikiem prawdy i wrogiem obłudy.

Rodzina

W zapusty 24/25 lutego 1343 ożenił się z Elżbietą, córką króla Polski Kazimierza III Wielkiego. Miał z nią dwie córki i jednego syna:

NN córka (ur. ?, zm. ?)
Elżbietę (ur. zap. 1346, prawdopodobnie 1347, zm. 15 lutego 1393) – żonę cesarza Karola IV Luksemburskiego
Kazimierza IV (ur. 1351, zm. 2 stycznia 1377) – księcia dobrzyńskiego, inowrocławskiego i słupskiego^[20].

W okresie od 1362 do 1363 po śmierci pierwszej żony, związał się z Adelajdą, córką księcia brunszwickiego na Grubenhagen Ernesta I. Miał z nią trzech synów i jedną córkę:

Warcisława VII (ur. w okr. 1362–1363, p. 1365, zm. 25 lutego 1395) – księcia słupskiego
Bogusława VIII (ur. w okr. 1363–1364, p. 1368, zm. 11 lutego 1418) – księcia stargardzkiego i słupskiego
Barnima V (ur. przed 20 września 1369, zm. przed 7 lutego 1403) – księcia stargardzkiego, słupskiego, sławieńskiego, darłowskiego i szczecineckiego
Małgorzatę (w okr. 1370–1374, zm. 12 czerwca 1410) – żonę arcyksięcia Ernesta I Żelaznego^[21].

Genealogia

Bogusław IV
ur. w okr. 1254–1255
zm. 19 II 1309

Małgorzata
ur. w okr. 1265–1271
zm. po 4 XII 1315, p. 1317

Herman III Długi
ur. ok. 1275
zm. 1 II 1308

Anna Habsburżanka
ur. 1280
zm. 1327

Warcisław IV
ur. w okr. 11–27 V 1291
zm. w okr. 31 VII–1 VIII 1326

Elżbieta
ur. w okr. 1300–1304
zm. w okr. II–III 1355
lub przed 2 II 1356

		1 Elżbieta Kazimierzówna ur. ok. 1326 zm. 1361 OO w okr. 24–25 II 1343		Bogusław V (Wielki) (ur. w okr. 1317–1318 zm. w okr. 3 II–24 IV 1374)		2 Adelajda Welf ur. ok. 1341 zm. być może 5 II 1407 OO w okr. 1362–1363


	1		1		1		2		2
NN, córka ur. ? zm. ?		Elżbieta ur. zap. 1346, najp. 1347 zm. 15 II 1393		Kazimierz IV (Kaźko słupski) ur. 1351 zm. 2 I 1377		Warcisław VII ur. w okr. 1362–1363, najp. 1365 zm. 25 II 1395		Bogusław VIII ur. w okr. 1363–1364, najp. 1368 zm. 11 II 1418
	2		2
Barnim V ur. przed 20 IX 1369 zm. przed 7 II 1403		Małgorzata ur. w okr. 1370–1374 zm. 12 VI 1410

Śmierć

Bogusław V zmarł między 3 lutego a 24 kwietnia 1374. Do dziś nie wiadomo, gdzie został pochowany. Według części badaczy jego ciało spoczęło w klasztorze białobockim, według innych w katedrze kamieńskiej^[15]^[22].

Przypisy

↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, ss. 308-312.
↑ ^a ^b ^c ^d E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 308.
↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 81, 82.
↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 82.
↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 83.
↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 83, 84, 86.
↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 84, 85.
↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 85.
↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 85, 86.
↑ K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 43, 65.
↑ ^a ^b B. Dopierała, Polskie losy Pomorza Zachodniego, s. 84.
↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 310.
↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, ss. 89-90.
↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 91.
↑ ^a ^b ^c K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 65.
↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 92.
↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 309.
↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 98.
↑ Mieszkańcy zamku - Zamek Książąt Pomorskich Muzeum w Darłowie [online], www.zamekdarlowo.pl [dostęp 2019-03-23] .
↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 308-312, 317-323.
↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 308-312, 323-331.
↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 309, 310.

Bibliografia

Opracowania

ZygmuntZ. Boras ZygmuntZ., Książęta Pomorza Zachodniego, Poznań: Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1996, ISBN 83-232-0732-1, OCLC 830122949 .
Dopierała B., Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznań 1970.
KazimierzK. Kozłowski KazimierzK., JerzyJ. Podralski JerzyJ., Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372 .
EdwardE. Rymar EdwardE., Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056 .