Dolina została założona w X wieku na terenach bogatych w złoża soli. W XII wieku mieszkańcy zajmowali się wydobyciem soli, rolnictwem i hodowlą bydła. W tym czasie w Dolinie powstał klasztor Wniebowstąpienia Pańskiego, a mnich Teoklist zaczął prowadzić kronikę miejscowości. 1472 rok to pierwsza znana data pojawienia się Żydów w Dolinie[5]. W 1565 i 1570 roku należała do żupy dolińskiej[6]. W XVI wieku osiedlili się z Dolinie pierwsi Żydzi[7]. W 1525 roku miasto lokowano na prawie magdeburskim; miejscowość otrzymała wówczas prawo warzenia soli. W 1594 roku najazd tatarski wyrządził miastu znaczne szkody[8].
Po rozbiorach Rzeczypospolitej w 1791 roku Austriacy krótkotrwale (na kilka lat) odebrali Dolinie prawa miejskie. W 1811 roku w ramach reformy oświatowej w mieście powstała dwuklasowa szkoła ogólna, a pod koniec tego wieku – pięcioklasowa szkoła męska i czteroklasowa (później sześcioklasowa) szkoła żeńska z językiem polskim. Nie powiodły się starania mieszkańców o utworzenie szkoły z językiem ukraińskim[7].
W roku 1900 w mieście powstała Dolińska Warzelnia Solanek[8].
Warzelnia soli
Według spisu powszechnego z 1921 roku w Dolinie mieszkało 3280 Polaków, 2945 Rusinów (Ukraińców), 2014 Żydów, 522 Niemców i 5 osób innej narodowości[9].
We wrześniu 1939 roku Dolinę zajęła Armia Czerwona. 2 lipca 1941 roku miasto zdobyły wojska węgierskie, które miesiąc później oddały miejscowość pod okupację niemiecką. W latach 1942–1944 Niemcy dokonali zagłady ludności żydowskiej; według danych sowieckich zabito 2546 żydowskich mieszkańców miasta; część na miejscu (największa akcja – 3 sierpnia 1942 roku rozstrzelano prawie 2 tys. osób na kirkucie[11]), pozostałych w obozie zagłady w Bełżcu. Za pomoc Żydom na rynku miejskim powieszono 20 mieszkańców Babijówki[12]. Zdaniem Siekierki, Komańskiego i Różańskiego pod koniec 1943 roku z tego samego powodu Niemcy rozstrzelali w Dolinie 48 osób, głównie Polaków. Ponadto zdaniem tych autorów, około 100 polskich mieszkańców Doliny poniosło śmierć z rąk ukraińskich nacjonalistów[9].
30 lipca 1944 roku Armia Czerwona ponownie zajęła miasto[12]. Do końca 1945 roku ponad 6 tys. polskich mieszkańców wysiedlono do Polski[9].
Kościół katolicki pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny - parafia erygowana w 1429 r. Pierwszy kościół, drewniany, spalili Tatarzy, drugi, także drewniany, był na przełomie XVIII i XIX mocno zniszczony. Na jego miejscu w latach 1835 - 1836 r. został zbudowany trzeci kościół, murowany. Konsekrowany w 1838 r., zamknięty przez władze radzieckie w 1945 r., zamieniony na spichlerza, a później na halę sportową. Zwrócony katolikom w 1991 r., ponownie konsekrowany w 1994 r[14]. Proboszczem od 2009 r. jest ks. Krzysztof Panasowiec[15].
Gospodarka
W mieście rozwinął się przemysł materiałów budowlanych, spożywczy oraz odzieżowy[16].
Władysław Ogrodziński – polski prozaik, eseista, reportażysta, pracownik naukowy, działacz kulturalny i społeczny,
Józef Stemler, ps.: Jan Doliński, Jan Dąbski, Józef Dąbrowski, krypt.: J.S, S. Dąbski – zastępca dyrektora Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu na Kraj, pedagog, członek PCK, dyrektor Polskiej Macierzy Szkolnej, działacz społeczny i oświatowy, członek Ligi Narodowej. Oskarżony w procesie szesnastu.
Janusz Popławski, polski gitarzysta, kompozytor, aranżer, publicysta i wydawca.
Jan Wajman - polski pisarz i dokumentalista, autor publikacji m.in. "My z kresowej ziemi", "Urodzeni na dolińskiej ziemi", "Chłopcy z Kresów"[17].
↑ abcHenrykH.KomańskiHenrykH., SzczepanS.SiekierkaSzczepanS., EugeniuszE.RóżańskiEugeniuszE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Stanisławowskim 1939-1946, Wrocław: ALTA 2, 2008, s. 19–21, 37–39, ISBN 978-83-85865-13-1, OCLC261139661.
↑GrzegorzG.HryciukGrzegorzG., Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005, s. 212, ISBN 83-7441-121-X, OCLC830722458.
↑ abХолокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 277–278.
↑Władysław Łozińskim Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, 1903, str. 98
