Działalność przed 1920. Wykładowca Kazańskiej Akademii Duchownej
Jego ojciec był dawnym podoficerem. Przyszły duchowny uzyskał średnie wykształcenie teologiczne w seminarium duchownym w Kazaniu (1902), a następnie w Kazańskiej Akademii Duchownej. Zdecydowany podjąć w przyszłości pracę duszpasterską jako misjonarz, uczył się języka mongolskiego i poznawał buddyzm. Był uczniem duchownym późniejszego świętego mnichaGabriela (Zyrianowa). Jeszcze jako słuchacz akademii zaczął publikować artykuły apologetyczne[2].
Wieczyste śluby mnisze złożył 16 kwietnia 1905, przyjmując imię zakonne Guriasz na cześć św. Guriasza z Kazania. Święcenia diakońskie przyjął 24 czerwca 1905, zaś 26 marca roku następnego został wyświęcony na kapłana. W 1906 ukończył Kazańską Akademię Duchowną jako kandydat nauk teologicznych, zaś za dysertację poświęconą nauce o zbawieniu w buddyzmie i w chrześcijaństwie otrzymał nagrodę im. metropolity Makarego[2]. Został zatrudniony na uczelni jako p.o. docenta w katedrze język kałmuckiego i wykładowca etnografii plemion mongolskich i historii prowadzonych wśród nich misji. Następnie odbył roczny staż w Akademii Nauk w Petersburgu oraz na stołecznym uniwersytecie. W latach 1908–1909 pracował w guberni astrachańskiej, poznając język kałmucki i kulturę kałmucką. Owocem prywatnych badań w tym kierunku była seria artykułów poświęconych historii prawosławnych misji wśród Kałmuków[2].
W 1909 uzyskał stopień magistra teologii i został mianowany docentem Kazańskiej Akademii Duchownej, gdzie nadal pracował, wykładał język mongolski. Brał udział w zjazdach misjonarzy rosyjskich w Kazaniu i Irkucku w 1910, za co na wniosek arcybiskupa Antoniego (Chrapowickiego) otrzymał od Świątobliwego Synodu Rządzącego Biblię. W tym samym roku został w Kazańskiej Akademii Duchownej profesorem nadzwyczajnym. Od 1911 był również nadzorcą kursów misjonarskich przy Akademii, zaś od 1912 sam na nich wykładał. W Akademii wykładał buddyzm tybetański i jego krytykę[2].
W 1912 został inspektorem Kazańskiej Akademii Duchownej, następnie otrzymał godność archimandryty i stopień naukowy doktora historii Kościoła za pracę poświęconą rozprzestrzenianiu się chrześcijaństwa wśród Mongołów. W 1916 został profesorem zwyczajnym w katedrze przedmiotów misyjnych Akademii. Wśród studentów cieszył się znacznym autorytetem, we własnym mieszkaniu organizował spotkania dyskusyjne z udziałem słuchaczy i wykładowców. W latach 1916–1917 był asystentem rektora uczelni[2].
W 1917 wziął udział w zjeździe wykształconego duchowieństwa zakonnego, był zastępcą przewodniczącego jego prezydium. Popierał przedstawioną przez biskupa wołokołamskiego Teodora koncepcję utworzenia bractwa wykształconych mnichów i prowadzenia przez nie szkoły teologicznej. Był również delegatem na Sobór Lokalny Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w latach 1917–1918, gdzie pracował w komisjach ds. monasterów oraz ds. akademii duchownych. Po wydaniu przez Radę Komisarzy Ludowych dekretu oddzielającego Cerkiew od państwa i od szkolnictwa razem z biskupem wołokołamskim Teodorem pracował nad organizacją szkoły teologicznej przy Monasterze Daniłowskim. W 1919 zarządzał także moskiewskim monasterem Spotkania Włodzimierskiej Ikony Matki Bożej. W tym samym roku, 2 października, został aresztowany i krótko przebywał w więzieniu na Butyrkach[2].
Biskup. Działalność w ZSRR
8 lutego 1920 przyjął chirotonię na biskupa ałatyrskiego, wikariusza eparchii symbirskiej. Nie wyjechał jednak do miasta, w którym powinien prowadzić działalność duszpasterską, lecz pozostawał w Moskwie, w Monasterze Daniłowskim, chociaż formalnie kierował monasterem Opieki Matki Bożej. W 1920 razem z biskupem Teodorem został aresztowany i osadzony na Butyrkach. Po miesiącu aresztu został bez procesu sądowego skierowany do obozu w dawnym Monasterze Sołowieckim, gdzie miał przebywać do zakończenia wojny domowej. Nigdy jednak nie wyjechał na Sołowki, gdyż wyrok zmieniono mu najpierw na pięć lat więzienia, zaś w 1922 został zwolniony po podpisaniu zobowiązania do pozostania w Moskwie[2].
Po odzyskaniu wolności zamieszkał w moskiewskim monasterze Opieki Matki Bożej. Sprzeciwiał się ruchowi odnowicielskiemu[2]. Należał do „opozycji daniłowskiej” – kierowanej przez biskupa Teodora i skupionej wokół Monasteru Daniłowskiego grupy duchowieństwa zdecydowanie wrogiej wobec bolszewików, krytycznie oceniającej postawę patriarchy Tichona w relacjach z władzami jako nazbyt ugodową[3].
W czerwcu 1923 patriarcha wyznaczył go na locum tenenseparchii petersburskiej i ładoskiej. Biskup Guriasz udał się do Petersburga i zapoznał się z sytuacją miejscowych struktur prawosławnych, po czym przekonawszy się, że była ona bardzo trudna i chcąc uniknąć aresztowania wyjechał do Monasteru Pskowsko-Pieczerskiego. Jeszcze w tym samym roku został zatrzymany za bezprawne przebywanie w strefie przygranicznej, jednak więzienie w Pskowie szybko opuścił[2]. Po tym wydarzeniu wrócił do Moskwy. Osiadł w Kubince, miejscowości poza granicami administracyjnymi miasta i stamtąd kierował monasterem Opieki Matki Bożej[2].
W 1924 otrzymał godność arcybiskupią i został wyznaczony do objęcia katedry irkuckiej. Nigdy nie zdołał dotrzeć do nowej eparchii, został bowiem ponownie uwięziony pod zarzutem prowadzenia w kazaniach agitacji antyradzieckich oraz współpracy z opozycją daniłowską. Zwolniony po podpisaniu zobowiązania o pozostaniu w Moskwie, na wolności przebywał do listopada 1925, gdy ponownie znalazł się na Butyrkach, oskarżony o udział w monarchistycznej organizacji kontrrewolucyjnej razem z innymi duchownymi skupionymi wokół Monasteru Daniłowskiego. W 1926 został skazany na trzyletnią zsyłkę do Jakucka[2].
W Jakucku podjął pracę w miejscowym towarzystwie naukowym. Wspólnie z Aleksandrem Samarinem przetłumaczył z języka niemieckiego gramatykę języka jakuckiego i przygotował niewielkie opracowania o kulturze Czukczów. W 1928 został po raz drugi skazany na trzyletnią zsyłkę, jednak zwolniono go na rok przed upływem terminu kary[2].
W latach 30.
Po odzyskaniu wolności nie zgodził się zostać ordynariuszem eparchii kostromskiej. W 1930 został zatem arcybiskupem suzdalskim, locum tenenseparchii włodzimierskiej. Nie uzyskał zgody na pracę duszpasterską we Włodzimierzu, toteż wyjechał ponownie do Moskwy. Tam kontaktował się z nie wspominającymi, lecz sam nie zdecydował się na otwarte zerwanie z locum tenens Patriarchatu Moskiewskiego metropolitą Sergiuszem. Następnie z powodu choroby całkowicie zaprzestał działalności duszpasterskiej. W 1931 ukończył swoją najważniejszą pracę teologiczną „Człowiek stworzony przez Boga”, w której przedstawiał i uzasadniał chrześcijańskie pojmowanie sensu życia. Udzielał konsultacji studentom przygotowującym prace dyplomowe, nie zgodził się jednak na wzięcie udziału w tworzeniu podziemnej uczelni teologicznej, co proponował mu biskup Bartłomiej (Riemow)[2].
W 1932 został po raz kolejny aresztowany i osadzony na Butyrkach, oskarżony o kierowanie kontrrewolucyjną grupą mnichów, której celem miała być zmiana polityki wyższych władz cerkiewnych i rozpoczęcie przez nie czynnego zwalczania władzy radzieckiej. Został skazany na trzy lata łagru. Już w czasie jego pobytu w obozie pierwotny wyrok został wydłużony. Guriasz (Stiepanow) zginął w czasie wielkiego terroru, aresztowany i rozstrzelany w Sibłagu, gdzie odbywał karę[2].
.jpg)
