Jodowodór, HI – nieorganiczny związek chemiczny, połączenie jodu i wodoru. Jest to bezbarwny, nietrwały gaz, silnie dymiący w wilgotnym powietrzu. Jego roztwór wodny to kwas jodowodorowy o silnych właściwościach kwasowych.
Właściwości chemiczne
W stanie gazowym ma silne właściwości korodujące. M.in. bezpośrednio reaguje z wieloma metalami z utworzeniem odpowiednich jodków. Ma właściwości redukujące, w kontakcie z powietrzem utlenia się do wolnego jodu, w wodzie pod wpływem światła również ulega dość szybkiej przemianie w wolny jod. Z kolei z większością rozpuszczalników organicznych reaguje zrywając wiązania C-H z utworzeniem odpowiedniego jodku. Już w temperaturze 180 °C rozkłada się na pierwiastki.
Kwas jodowodorowy
Jodowodór dobrze rozpuszcza się w wodzie (>2,3 kg/dm³ w 10 °C) tworząc kwas jodowodorowy[3]. Jest on jednym z najmocniejszych „kwasów mineralnych” (pKa ∼ −10), silniejszym od kwasu solnego (pKa ∼ −7) i bromowodorowego (pKa ∼ −9)[1]. Nie dorównuje jednak mocą superkwasom i jest nietrwały, w związku z czym należy przechowywać go w ciemności i stopniowo utlenia się na powietrzu. Czysty kwas jest bezbarwny, jednak w praktyce ma on zwykle zabarwienie brązowe od jodu powstającego pod wpływem światła lub tlenu. Jest dostępny handlowo, np. jako roztwór 10% lub 57% (azeotrop); można go też otrzymywać w laboratorium, np. przez rozpuszczenie gazowego HI w wodzie lub redukcję wodnego roztworu jodu siarkowodorem lub elektrochemicznie[3]. Jest kwasem beztlenowym.
Jest stosowany w medycynie, analizie chemicznej i do odkażania.
Kwas jodowodorowy może służyć do otrzymania związków kompleksowych, np.:
Etap pierwszy:
- 2 HI + Cd → CdI2 + H2
Etap drugi:
- 2 KI + CdI2 → K2[CdI4]
Otrzymywanie
Przemysłowa produkcja jodowodoru polega na reakcji jodu z hydrazyną[1]:
- 2 I2 + N2H4 → 4 HI + N2
Jodowodór o wysokiej czystości otrzymuje się przez bezpośrednią syntezę z pierwiastków:
- H2 + I2 → 2 HI
Jodowodór można też uzyskać poprzez hydrolizę trijodku fosforu, który zazwyczaj otrzymuje się in situ wobec katalizatora platynowego:
- 3 I2 + 2 P → 2 PI3
- PI3 + 3 H2O → 3 HI + H3PO3
Inna metoda to działanie siarkowodorem na zawiesinę jodu w wodzie:
- H2S + I2 → 2 HI + S↓
lub w reakcji jodku potasu ze stężonym kwasem fosforowym.
Jodowodór otrzymany w postaci kwasu jodowodorowego można wyizolować przez ogrzanie roztworu.
Przypisy
- ↑ a b c d N. N. Greenwood, A. Earnshaw: Chemistry of the elements. Wyd. 2. Oxford: Butterworth-Heinemann, 1997, s. 809–819. ISBN 978-0-7506-3365-9.
- ↑ a b c CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-67, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
- ↑ a b c Pradyot Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. The McGraw-Hill Companies, 2003, s. 370. ISBN 0-07-049439-8.
- ↑ a b Jodowodór. [martwy link] The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2013-04-07]. (ang.).[niewiarygodne źródło?]
- ↑ a b Jodowodór, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-28] (ang.).
