John P. Ryan (ur. 30 lipca 1936 w Nowym Jorku, zm. 20 marca 2007 w Los Angeles) – amerykański aktor charakterystyczny. Często obsadzany był w rolach złoczyńców, twardych gliniarzy i oficerów wojskowych[1], współpracował ze znanymi reżyserami, takimi jak Bob Rafelson, Francis Ford Coppola, Andriej Konczałowski, Arthur Penn, Philip Kaufman i rodzeństwa Wachowski, a także często pojawiał się w filmach z udziałem jego prawdziwego przyjaciela Jacka Nicholsona[1].
Życiorys
Urodził się w Nowym Jorku jako syn irlandzkich emigrantów. Ukończył Rice High School i studiował język angielski w City College w Nowym Jorku, gdzie po raz pierwszy zainteresował się aktorstwem[2]. Przez sześć lat służył w Armii Amerykańskiej. Studiował w Actors Studio.
Występował na Broadwayu w przedstawieniach: Dama kameliowa (1963) w roli kupca, Yerma czyli Bezpłodna (1966) jako wieśniak, Daphne w domku D (1967) w roli Josepha, Samobójstwo miłosne w koszarach Schofield (1972) jako major Cassidy i tragedii Eurypidesa Medea (1973) w roli Jasona[3]. Brał udział w produkcji off-Broadwayowskich: Taniec sierżanta Musgrave’a Johna Ardena (1966) jako posterunkowy, Big Man / Duet na trzy osoby (1966) w roli Johna i Nikt nie słyszy zepsutego bębna Jasona Millera (1970)[4].
Po raz pierwszy trafił na mały ekran w roli Arthura Quidda w jednym z odcinków serialu kryminalnego ABC Porucznik Hawk w akcji (Hawk, 1966) z Burtem Reynoldsem. Po występie w czarnej komedii Arthura Hillera Tygrys się całuje (The Tiger Makes Out, 1967) u boku Eliego Wallacha, zagrał w telewizyjnym dramacie kryminalnym ABC Kapelusz pełen deszczu (A Hatful of Rain, 1968) z Peterem Falkiem, dramacie kryminalnym Przyjemny sposób na umieranie (A Lovely Way to Die, 1968) z Kirkiem Douglasem i komedii George’a Seatona Co jest takiego złego w dobrym samopoczuciu? (What’s So Bad About Feeling Good?, 1968)[5] z Mary Tyler Moore.
Jednak do świata wielkiego filmu wprowadził go jego przyjaciel Jack Nicholson. Ryan zagrał obok Nicholsona w dwóch kolejnych filmach Boba Rafelsona; były to: Pięć łatwych utworów (1970) i Król Marvin Gardens (1972). Później obaj aktorzy spotkali się na filmowym planie jeszcze trzykrotnie, przy okazji realizacji filmów: Przełomy Missouri (1976), Hoffa (1992) oraz kolejnym obrazie reżyserowanym przez Rafelsona pt. Listonosz zawsze dzwoni dwa razy (1981)[6]. Swoją najsłynniejszą kreację stworzył zapewne w filmie Uciekający pociąg (1985) grając sadystycznego bezwzględnego naczelnika więzienia Rankena, który za wszelką cenę chce zatrzymać uciekinierów z więzienia. Pod koniec lat 90. ostatecznie wycofał się z zawodu. W ostatnich latach życia pracował dając lekcje aktorstwa.
Zmarł nagle w wieku 70 lat, w wyniku wylewu krwi do mózgu[7].
Filmografia
Filmy fabularne
Seriale telewizyjne
Przypisy
Linki zewnętrzne
