Według danych na 31 grudnia 2020 miasto było zamieszkane przez 15 962 osoby[1].
Geografia
Osobłoga uchodząca do Odry, po prawej port jachtowy
Położenie
Miasto jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 24 km od granicy z Czechami, w Kotlinie Raciborskiej, przy granicy gminy Krapkowice z gminą Gogolin. Krapkowice położone są na wysokości 170 m n.p.m., u ujścia rzeki Osobłogi do Odry. Znaczna część starej części Krapkowic i Otmętu leży na wapieniach triasu (formacja gogolińska), które były wydobywane w kilku kamieniołomach zachowanych częściowo do dziś, choć już nieczynnych, podobnie jak zespół starych pieców wapienniczych[3]. Przez miasto przepływa Odra, stąd są tu także osady rzeczne kenozoiku, a sama rzeka tworzy tzw. przełom krapkowicki[4].
Średnia temperatura roczna wynosi +8,6 °C. Pokrywa śnieżna występuje od grudnia do kwietnia. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Krapkowic wynoszą 617 mm dominują wiatry zachodnie[5].
Nazwa Krapkowice wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie[7].
Według jednej z teorii nazwa miejscowaKrapkowice pochodzi od starosłowiańskiego imienia Chrapek[8]. Końcówka „ice” lub jej staropolska starsza wersja („icze”) charakterystyczna jest dla słowiańskich nazw patronimicznych wywodzących się od osad rodowych. Oznacza ona potomków założyciela lub właściciela miasta, czyli Chrapkowiczów, od których wywodzi się pierwotna nazwa z 1204 roku Chrapkowice.
Z kolei niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy wywodził nazwę miejscowości od staropolskiej nazwy określającej siłę fizyczną „krzepy”[9]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą nazwę miejscowości wymienia Krzepicz podając jej znaczenie „Befestigter Ort”, czyli w języku polskim „Mocna, umocniona miejscowość”[9]. Nazwa wsi została później fonetycznie zgermanizowana na Krappitz[9] i utraciła swoje pierwotne znaczenie. Po II wojnie światowej zgermanizowana nazwa została spolonizowana na Krapkowice i nie wiąże się obecnie z pierwotnym znaczeniem.
Miejscowość nazywano później także po łacinie Crapicz oraz niemiecku Crapkowitz i Krappitz (1294 r.)[10]. W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym Bolesława opolskiego z dnia 1 września 1310 roku miasto wymienione jest pod nazwą Crapicz[11].
W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Crappicium, Crapicium[12]. W dziele Matthäusa Meriana pt. „Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae” z 1650 roku miejscowość wymieniona jest pod nazwami Krappitz oraz Bruenick i Brudnick[13]. W 1750 roku polska nazwa Krapkowice wymieniona została w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[14].
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemiecką Krapitz oraz polską Krapkowice[15]. W 1837 roku w statystycznym opisie Prus wymienione są jako Krappitz (poln. Krapkowicz)[16]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje miejscowość we fragmencie „Der Name der Stadt Krappitz, polnisch Krapkowitz”[17]. Polską nazwę Krapkowice w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[18]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje dwie niemieckie Krapitz, Krappitz oraz trzy polskie nazwy miejscowości Chrapkowice, Krapkowice i Krapowice[19].
W polskiej książce geologicznej z 1903 roku widnieje nazwa Kropiwnica nad Odrą[20].
Na polskiej mapie WIG z 1932 roku jako polska nazwa widnieje Chrapowice[21].
Historia
Średniowiecze
Zamek w Krapkowicach – widok od strony Osobłogi. Obecnie siedziba zespołu szkół zawodowychZamek w Krapkowicach – dziedziniec
Z XIII wieku pochodzą pierwsze wzmianki na temat miasta, pod nazwą Chrapkowice (od nazwiska Chrapek), oraz Otmętu – osady rybackiej, obecnie części miasta Krapkowic.
Krapkowice uzyskały lokację miejską w 1284[22] na prawie magdeburskim[23]. W 1294 książę Bolko I opolski, oddał do dyspozycji mieszkańców Crapicz 8 morgów pastwisk między Osobłogą a Odrą, a także łowiska ryb w 2 niedaleko położonych stawach, za co miasto było zobligowane uiszczać w dniu św. Marcina (11 listopada) roczną opłatę w wysokości 14 talarów[23]; dziedziczną władzę w mieście sprawował wójt, wybrany przez księcia[potrzebny przypis].
XVI–XX wiek
Krapkowice, Friedrich Bernhard Werner – (XVIII w.)Mury miejskie oraz wieża bramy GórnejZakłady papiernicze
W XIV i XV wieku rządy w Krapkowicach sprawował ród Temchinów. Dzięki nim w mieście powstał szpital i szkoła.
W 1531 miasto przeszło pod władzę Habsburgów. W 1582 cesarz Rudolf II Habsburg sprzedał Krapkowice rodzinie Redernów. Zbudowali oni drewniany most na Odrze, który połączył Krapkowice z Otmętem.
W XVIII wieku Krapkowice podlegały inspekcji podatkowej w Prudniku[24]. Po trzech wojnach śląskich toczących się w okresie 1740–1763 miasto znalazło się wraz ze znaczną częścią Śląska w granicach Królestwa Prus. W 1762 wygasł ród Redernów, nowym właścicielem Krapkowic został Karol Wilhelm von Haugwitz.
W 1781 roku w miejscowości mieszkało 985 mieszkańców z czego 975 było chrześcijanami, a 10 żydami. W 1819 roku: 892 katolików, 129 ewangelików oraz 33 żydów; w 1831 roku: 1296 katolików, 238 ewangelików oraz 71 żydów. W 1861 roku z ogólnej sumy mieszkańców wynoszącej 1605 osób – 1067 mówiło po polsku, a 538 po niemiecku[17]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje, że w roku 1861 w mieście mieszkało 2352 mieszkańców z czego 683 mówiło po polsku, a 1669 po niemiecku[17]. Z kolei inne źródła stwierdzają, iż na początku XIX w. w Krapkowicach dominował język polski[25].
Miasto zostało zniszczone w wyniku trzech pożarów w 1841, 1852 i 1854. Zostało rozbudowane dzięki środkom płaconym Prusom przez Francję jako kontrybucje wojenne. W 1887 wybudowano kolejny most na Odrze.
Od 1919 Krapkowice należały do nowo utworzonej prowincji Górny Śląsk. Prowincja została zlikwidowana w 1938, a 18 stycznia 1941 utworzono ją ponownie.
Do głosowania podczas plebiscytu uprawnionych było 2526 osób, z czego 1801, ok. 71,3%, stanowili mieszkańcy (w tym 1716, ok. 67,9% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 2466 głosów (ok. 97,6% uprawnionych), w tym 2461 (ok. 99,8%) ważnych; za Niemcami głosowały 2369 osoby (ok. 96,1%), za Polską 92 osoby (ok. 3,7%). W obszarze dworskim (niem.Schloss Krappitz) rozkład głosów prezentował się następująco: uprawnione były 142 osoby, z czego 109, ok. 76,8%, stanowili mieszkańcy (w tym 102, ok. 71,8% całości, mieszkańcy urodzeni w obszarze dworskim). Oddano 138 głosów (ok. 97,2% uprawnionych), w tym 138 (100%) ważnych; za Niemcami głosowały 134 osoby (ok. 97,1%), za Polską 4 osoby (ok. 2,9%)[27]. W Otmęcie (obecnej dzielnicy, wtedy osobnej wsi) także zwyciężyła opcja proniemiecka w stosunku 655 do 93[28].
3 maja 1921 most nad Odrą w Krapkowicach został wysadzony przez Polaków w ramach akcji „Mosty” podczas III powstania śląskiego[29]. Odra pod Krapkowicami stanowiła linię frontu. Miejscowość była punktem wypadowym niemieckiej ofensywy w kierunku Góry św. Anny, która rozpoczęła się 21 maja[30].
Zdobycie Krapkowic 19 marca 1945 przez czewonoarmistów z 80 Dywizji Strzeleckiej43 Korpusu Strzeleckiego59 Armii1 Frontu Ukraińskiego, pozwoliło na włączenie miejscowości w granice Polski Ludowej po rozgromieniu reżimu III Rzeszy[33].
W tym samym roku tj.1945 miasto zostało przejęte przez polską administrację. Wówczas w Krapkowicach i okolicy została osiedlona między innymi część polskich przesiedleńców z Kresów Wschodnich. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód. 7 maja 1946 miastu została nadana obecna nazwa Krapkowice[2]. W 1961 Otmęt został formalnie włączony do Krapkowic.
III Rzeczpospolita
W 1997 miasto ucierpiało w wyniku powodzi tysiąclecia. Woda weszła do Krapkowic 7 lipca. Fala kulminacyjna przeszła przez nie 10 lipca przy stanie wody na Odrze 1032 cm, a sama powódź trwała do 28 lipca[34].
W 2007 została rozebrana biegnąca przez Krapkowice linia kolejowa z Prudnika do Gogolina, która została zniszczona podczas powodzi w 1997. W tym samym roku został odsłonięty pomnik upamiętniający powódź[23].
W 2016 roku linia kolejowa została częściowo odbudowana od Prudnika do obiektu wojskowego i zakładów papierniczych w Krapkowicach.
Demografia
Według danych GUS z 30 czerwca 2018, Krapkowice miały 16500 mieszkańców (8. miejsce w województwie opolskim i 277. w Polsce), powierzchnię 21 km² (9. miejsce w województwie opolskim i 275. miejsce w Polsce) i gęstość zaludnienia 785,3 os./km²[35].
Mieszkańcy Krapkowic stanowią około 25,88% populacji powiatu krapkowickiego, co stanowi 1,67% populacji województwa opolskiego.
ruiny zamku rycerskiego nad Odrą, zbudowanego prawdopodobnie w XIV wieku i XVI/XVII w., gruntownie przebudowanego w XVIII wieku, w ruinie od połowy XIX wieku, wedle legendy zbudowany przez templariuszy; wieża zamku w 1723 r. przyłączona została do kościoła i zachowała się do dnia dzisiejszego.
park
Transport
Transport drogowy
Stacja poboru opłat na autostradzie A4 (Węzeł „Krapkowice”)
Do 2019 r. ruch drogowy pomiędzy lewobrzeżną a prawobrzeżną częścią miasta odbywał się wyłącznie jednym mostem drogowym (nie wliczając przejazdu płatną autostradą A4), co powodowało ogromne problemy z komunikacją. W związku z tym dokonano przebudowy tzw. mostu kolejowego pomiędzy nieistniejącymi stacjami Krapkowice i Krapkowice-Otmęt (aktualnie ul. Obuwników). Ruch na moście północnym dostosowany jest do ruchu pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony.
Lokalni przedsiębiorcy i właściciele majątków ziemskich zawiązali w 1895 spółkę Kolej Prudnicko-Gogolińska z siedzibą w Prudniku, której celem stała się budowa linii lokalnej z Prudnika do Gogolina. Linia kolejowa nr 306 relacji Prudnik – Gogolin została oddana do użytku w 1896[42]. Powódź w 1997 zniszczyła most na Odrze w Krapkowicach, uniemożliwiając dojazd do Gogolina. W 2005 ruch na linii 306 został zawieszony. Zmodernizowana do celów towarowych linia relacji Prudnik – Krapkowice została oddana do użytku w 2016[43][44].
Komunikacja miejska
Dworzec autobusowy
Na terenie miasta funkcjonuje komunikacja miejska, świadczenie usług zleca Urząd Miasta. Transport zbiorowy realizowany jest przez firmę PKS Strzelce Opolskie[45]. W porozumieniu z gminą Gogolin, ustawiono również linię autobusową pomiędzy Krapkowicami a Gogolinem.
Dworzec autobusowy w Krapkowicach znajduje się przy ul. Bolesława Głowackiego. Na dzień 23.05.2023 rozpisany jest konkurs na projekt dworca autobusowego, ponieważ aktualny znajduje się w bardzo słabym stanie.
↑W tym 9628 osoby (ok. 51,4%) to kobiety; w wieku przedprodukcyjnym/produkcyjnym/poprodukcyjnym: 4060 (ok. 21,7%)/12529 (ok. 66,9%)/2134 (ok. 11,4%). Liczba budynków: 1576 (w tym 1565 mieszkalnych), liczba gospodarstw domowych: 6895.
↑W tym 9191 osób (ok. 51,7%) to kobiety; w wieku przedprodukcyjnym/produkcyjnym/poprodukcyjnym: 17,0%/67,9%/15,1%.
↑ abcKrapkowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-10-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ abZarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
↑Robert Niedźwiedzki, Joachim Szulc, Marek Zarankiewicz, 2012: Przewodnik geologiczny. Kamienne skarby Ziemi Annogórskiej. Wyd.: Stowarzyszenie Kraina św. Anny, strony 80-81. ISBN 978-83-63036-04-1.
↑Robert Niedźwiedzki, Joachim Szulc, Marek Zarankiewicz, 2012: Przewodnik geologiczny. Kamienne skarby Ziemi Annogórskiej. Wyd.: Stowarzyszenie Kraina św. Anny, strony 82–83. ISBN 978-83-63036-04-1.
↑Dorota Borowicz: Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II Wojny Światowej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 36. ISBN 83-229-2569-7. (pol.).
↑Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. VII. Warszawa: 1880–1902, s. 379.
Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: 1971.
.jpg)
.jpg)
_(2).jpg)
.jpg)
.jpg)
