podwójnie sprzężona 23 mm armata okrętowa ZU-23-2MR Wróbel II (wariant bez stołu startowego dla rakiet), dwie poczwórne wyrzutnie WM-4 "FASTA" rakiet przeciwlotniczych 9M32M "STRZAŁA-2M"
ORP Kontradmirał Xawery Czernicki – polski okręt wsparcia logistycznego, po przebudowie w roku 2009 – okręt dowodzenia(inne języki) siłami obrony przeciwminowej. Został zbudowany w Polsce, przez Remontowa Shipbuilding S.A. (do 2011 roku nazywała się Stocznia Północna S.A.), na bazie kadłuba wykonanego przez Stocznię Północną, jako jedyny okręt swojego typu. Wszedł do służby w 2001 roku.
Historia
Okręt powstał z przypadku, w celu wykorzystania gotowego kadłuba pływającej stacji demagnetyzacyjnej projektu 130. Okręty projektu 130 (w kodzie NATO: Bereza) zostały zaprojektowane pod koniec lat 70. w biurze konstrukcyjnym Stoczni Północnej w Gdańsku we współpracy z ZSRR z przeznaczeniem dla marynarki ZSRR. W Stoczni Północnej następnie zbudowana została seria 18 jednostek tego typu, z czego 17 sprzedano w latach 1984-1990 do ZSRR, a jedną do Bułgarii[1].
Z uwagi na rozpad ZSRR i kłopoty finansowe marynarki rosyjskiej, będąca następcą ZSRR strona rosyjska nie odebrała ostatniego zamówionego okrętu projektu 130, o numerze stoczniowym 130/19, który wodowano14 czerwca1991 i wyposażono w 90%. Miał on nosić oznaczenie SR 253 (ros. СР 253)[1]. Na skutek umowy między Rosją a Polską, Stocznia Północna stała się następnie właścicielem nieukończonego okrętu jako pokrycie rozliczeń strony rosyjskiej[1]. Przez kolejne lata stocznia próbowała bezskutecznie oferować go do sprzedaży do różnych zastosowań, co było utrudnione z uwagi na specjalistyczne zastosowanie okrętów tego typu i trudność przebudowy do innych celów[1]. Ostatecznie stocznia zaproponowała przekazać go nieodpłatnie polskiej Marynarce Wojennej pod warunkiem powierzenia Stoczni Północnej jego przebudowy[2]. Zdecydowano wówczas przebudować nieukończony okręt na okręt wsparcia logistycznego. W grudniu 1999 roku przystąpiono do opracowywania projektu koncepcyjnego[3]. Umowę o przebudowę podpisano ze Stocznią Północną w marcu 2000[3].
Projekt roboczy przebudowy opracowano w Biurze Konstrukcyjnym Stoczni Północnej S.A. w Gdańsku, Zakładzie Projektowania Statków Centrum Techniki Okrętowej i w Biurze Konstrukcyjnym Stoczni Remontowej S.A. Okręt otrzymał nowe oznaczenie projektu 890[3]. Z dotychczasowego okrętu projektu 130 pozostawiono głównie większość kadłuba i siłownię. Kadłub zmodyfikowano i nieco przedłużono przez zmianę konstrukcji dziobu i dodanie gruszki dziobowej, co poprawiło własności morskie i zwiększyło pojemność zbiorników[3]. Zdemontowano całość zbędnego w nowym zastosowaniu wyposażenia i zainstalowano nowe, przystosowując jednostkę do transportu zaopatrzenia i żołnierzy, których pomieszczenia znajdują się w części dziobowej. Usunięto około 600 ton konstrukcji i wyposażenia[4]. Dodano m.in. lądowisko dla śmigłowca. Wczesne wersje projektu przewidywały lądowisko na podniesionym dziobie, ostatecznie umieszczono je klasycznie na rufie[1].
Przebudowa kadłuba została dokonana w doku pływającym Stoczni Remontowej[3]. Mimo że kadłub był już zbudowany w zasadniczej części, jako datę położenia stępki oficjalnie podano 16 sierpnia 2000 roku, będącą datą połączenia nowej sekcji skrajnika dziobowego z resztą kadłuba[3]. Okręt po przebudowie wodowano 16 listopada 2000 roku[5]. Polską banderę podniesiono na nim i nadano nazwę 1 września 2001 roku w Świnoujściu, w obecności Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego[6].
Okręt otrzymał nazwę ORP „Kontradmirał Xawery Czernicki”, na cześć kontradmirałaXawerego Czernickiego[6][a]. Matką chrzestną była Ewa Czernicka, bratanica patrona okrętu (zamordowanego w 1940 roku w Katyniu, awansowanego pośmiertnie na stopień wiceadmirała w 2007 roku)[5].
Okręt „Kontradmirał X. Czernicki” przeznaczony jest do pełnienia roli okrętu dowodzenia siłami obrony przeciwminowej w narodowych oraz sojuszniczych zespołach okrętów. Możliwe jest to dzięki znacznemu rozbudowaniu systemów łączności i dowodzenia okrętu podczas przebudowy w Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni. Kosztem pomieszczeń dla żołnierzy desantu stworzono m.in. pomieszczenia dla żołnierzy sztabu sił obrony przeciwminowej. Ponadto okręt podtrzymał zdolność zaopatrywania w morzu okrętów w żywność, paliwo i amunicję (spełniając funkcje okrętu zaopatrzeniowego), prowadzenia drobnych remontów i obsługi okrętów. Może także służyć jako okręt-baza, w tym dla żołnierzy jednostek specjalnych. Podczas przebudowy w 2009 roku dobudowano pomieszczenie z tyłu nadbudówki dziobowej, zmieniono miejsca podstaw pod wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych i dodano trzy podstawy dla wielkokalibrowych karabinów maszynowych[7]. Okręt otrzymał wówczas sześć radiostacji, drugi system łączności satelitarnej i większy żuraw na prawej burcie na dziobie[7]. Okręt ma dwa stanowiska dla samochodów ciężarowych na rufie, dostępne przez furty rufowe[8]. Posiada dwa burtowe stanowiska przeładunkowe, służące do przekazywania ładunków o masie do 250 kg na okręty płynące obok w odległości do 60 m, oraz rufowe stanowisko do przekazywania paliwa o wydajności 100 t/h[8]. Może przewieźć 10 standardowych kontenerów 20-stopowych[8]. Na rufie ma lądowisko dla śmigłowca o masie do 10 ton, o wymiarach 20×12 m[8]. W skład wyposażenia wchodzi też armatka wodna do gaszenia pożarów.
Sylwetka ORP Kontradmirał Xawery Czernicki
Służba
ORP „Kontradmirał Xawery Czernicki” w 2023ORP „Kontradmirał Xawery Czernicki” od rufy
Z numerem taktycznym 511, „Czernicki” został wcielony do 2. Dywizjonu Okrętów Transportowo-Minowych 8. Flotylli Obrony Wybrzeża w Świnoujściu. Po podniesieniu bandery, 2 września 2001 roku okręt powrócił jeszcze na dwa miesiące do Gdańska i Gdyni w celu dokończenia wyposażania i prób, po czym przeszedł do Świnoujścia[6].
10 lipca 2002 roku ORP „Kontradmirał Xawery Czernicki” opuścił Port Wojenny w Świnoujściu i wypłynął w rejon Zatoki Perskiej. Wspólnie z jednostkami kilku innych państw koalicji antyterrorystycznej operował w składzie V Floty Stanów Zjednoczonych[9]. Wykonywał zadania wsparcia, zabezpieczenia i ochrony jednostek uderzeniowych V Floty US Navy oraz okrętów innych bander uczestniczących w operacji Enduring Freedom. Pierwszą, ponad 40-osobową załogą dowodził kpt. mar.Grzegorz Okuljar[9].
Po wymianie załogi w styczniu 2003 roku dowództwo jednostki objął kmdr ppor.Jacek Rogalski[9]. Okręt wziął udział w inwazji na Irak (operacji Iraqi Freedom), patrolując rejon ujścia Eufratu oraz transportując jednostki komandosów. Po zakończeniu działań okręt 10 września 2003 roku powrócił do kraju[9]. W misji irackiej okręt służył jako baza lub wsparcie dla polskich komandosów jednostki Formoza oraz amerykańskich sił specjalnych US Navy, a także okręt-baza dla mniejszych jednostek patrolowych żeglugę[8]. Brał udział w 34 misjach bojowych i przebył ponad 35 tysięcy mil morskich, a z okrętu operowały także grupy abordażowe amerykańskie i australijskie[9]. Brał także udział w akcjach ratowania rozbitków z irańskiego kutra rybackiego (21 grudnia 2002, uratowano 9 osób) oraz naprawy uszkodzenia i odholowania tonącego kuwejckiego kutra rybackiego „Jomar” (7 lipca 2003)[10][11]. 3 i 4 maja 2003 okręt udzielał pomocy medycznej dwóm irackim marynarzom, którzy doznali urazów[10].
W 2009 roku okręt został zmodyfikowany w Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni do pełnienia roli okrętu flagowego zespołów ochrony przeciwminowej, m.in. przez przebudowanie pomieszczeń desantu na sztabowe i rozbudowanie systemów łączności i dowodzenia[8]. Dodano trzy podstawy dla wielkokalibrowych karabinów maszynowych 12,7 mm[8].
Od stycznia do grudnia 2010 roku ORP Kontradmirał Xawery Czernicki pełnił służbę jako okręt dowodzenia(inne języki) Stałego Zespołu Sił Obrony Przeciwminowej NATO (SNMCMG1) i prowadził działania na Morzu Bałtyckim, Północnym, Norweskim, Śródziemnym i Ocenie Atlantyckim. Przez cały 2010 rok z pokładu jednostki Zespołem dowodził polski dowódca i sztab. W tym czasie okręty SNMCMG1 pod polskim dowództwem przeprowadziły 5 operacji bojowych niszczenia materiałów wybuchowych spoczywających na dnie Morza Północnego i Bałtyckiego, podczas których zniszczono 35 różnego rodzaju materiałów wybuchowych o łącznej masie ponad 12 ton. Brały także udział w 7 międzynarodowych ćwiczeniach na morzu[12][13].
Od stycznia 2013 r. ORP „Kontradmirał X. Czernicki” po raz drugi pełnił służbę jako okręt dowodzenia Grupy 1 Stałego Zespołu Sił Obrony Przeciwminowej NATO (SNMCMG1). Zespołem dowodził kmdr por. Piotr Sikora[12][13].
Od 1 stycznia 2017 r. okręt pełnił służbę przez pół roku jako okręt dowodzenia Grupy 2 Stałego Zespołu Sił Obrony Przeciwminowej NATO (SNMCMG2), operującej na Morzu Śródziemnym (jako PKW Czernicki)[15][16]. Zespołem dowodził kmdr por. Aleksander Urbanowicz, a okrętem kmdr ppor. Przemysław Lizik[17]. Uczestniczył w ćwiczeniach organizowanych przez państwa basenu Morza Śródziemnego i Morza Czarnego. Między 4 a 24 marca operował na Morzu Czarnym, ćwicząc z okrętami rumuńskimi, bułgarskimi i ukraińskimi, w tym w manewrach Posejdon 2017[18]. Na przełomie maja i czerwca uczestniczył w manewrach sił przeciwminowych Spanish Minex 17 w rejonie Balearów, a następnie w czerwcu w manewrach marynarki hiszpańskiej Spanish Flotex 17[16]. „Czernicki” odbył podczas swojej tury wizyty w 18 portach w 9 krajach (m.in. 10 stycznia Portsmouth i 9 czerwca Kartagenę)[16][19].
W marcu 2019 roku, na mocy podpisanej umowy między Komendą Portu Wojennego w Świnoujściu a konsorcjum w składzie: Polskiej Grupy Zbrojeniowej (lider) i gdyńskich spółek: PGZ Stocznią Wojenną oraz Stocznią Remontową „Nauta”, okręt przeszedł remont połączony z modernizacją. Na jednostce poddano cyfryzacji systemy okrętowe, wymieniono ster strumieniowy na efektywniejszy oraz zamontowano nowy system klimatyzacji i wentylacji. Oprócz tego okręt wyposażony został w nowy system monitorowania pracy siłowni. Do służby po remoncie jednostka powróciła w lutym 2021 roku[20].
autonomiczność: 30 dób dla załogi (14 dób dla żołnierzy)
załoga: 46 osób (8 oficerów, 11 podoficerów i 27 marynarzy)
Uwagi
↑Okręt wszedł do służby z imieniem „Kontradmirał Xawery Czernicki” (np. Kluczyński 2017 ↓, s. 19), jednakże na ogół podawana jest forma skrócona „Kontradmirał X. Czernicki”, tak też jest zapisana na burcie okrętu i na stronie internetowej 8 Flotylli Okrętów.
↑ abcJ.C. & J.W. Podniesienie bandery na ORP Kontradmirał Xawery Czernicki. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 5′01. VI (30), s. 6, wrzesień-październik 2001. Warszawa.
↑ abJanusz Walczak. Lider Czernicki. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 2/2010. XV (98), s. 28-29, luty 2010.
↑ abcde10 września koniec misji Czernickiego. „Morza, statki i okręty”. Nr 6/2003, s. 10, listopad–grudzień 2003.
↑ abJ.C. & J.W.. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej. Akcje ratownicze na Zatoce Perskiej. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 3/2003. VIII (40), s. 10, maj-czerwiec 2003. Warszawa.
↑J.C.. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej. „Morza, statki i okręty”. Nr 4-5/2003, s. 10, lipiec–październik 2003.
↑Piotr Adamczak. Misja polskiego kontyngentu wojskowego Czernicki 2017. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 7-8/2017. XXI (181), s. 19-20, 2017. ISSN1426-529X.
Jacek Krzewiński. Okręt wsparcia logistycznego ORP Kontradmirał X. Czernicki. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4'02. VII (35), lipiec – sierpień 2002. ISSN1426-529X.
Marian Kluczyński. Polacy na czele tarczy przeciwminowej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 1/2017. XXII (178), styczeń – luty 2017. ISSN1426-529X.
J.C. & J.W.. Podniesienie bandery na ORP Kontradmirał Xawery Czernicki. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 5′01. VI (30), s. 6, wrzesień – październik 2001. Warszawa.
.jpg)
.png)
.png)
