Ten artykuł dotyczy nieistniejącego potoku. Zobacz też: Sadurka – staw w Warszawie.Sadurka, Szadurka[1] – nieistniejący obecnie potok przepływający przez tereny znajdujące się w granicach administracyjnych Warszawy. W jego zlewni znajdowały się tereny obecnych Włoch, Ochoty, Mokotowa, Ursynowa i Wilanowa[2]. Najważniejszą pozostałością po cieku jest jego dolny bieg w postaci Potoku Służewieckiego.
Przebieg
Sadurka miała swoje źródła w bliżej niezidentyfikowanym miejscu na terenie między Włochami a Czystem. Następnie kierowała się ku Szczęśliwicom. Tam potok skręcał na południe i przechodził przez Rakowiec i Okęcie[3]. Potok przecinał trakt biegnący z terenów dzisiejszej Woli – skrzyżowanie Szczęśliwickiej i Białobrzeskiej, następnie mijał miejsce obecnego stadionu RKS Okęcie[4]. Bagnisty teren, na którym obecnie znajduje się Lotnisko Chopina, Sadurka opływała od wschodu. Dalej potok kierował się na wschód przez Służewiec i Służew, schodził na tereny nadwiślańskie i uchodził do Wisły w okolicach Wilanowa[3], po drodze łącząc się z wodami Jeziora Wilanowskiego[4].
Sadurka wykorzystała obniżenie będące śladem dawnego Jeziorzyska Żoliborskiego, powstałego we wcześniej utworzonej (zlodowacenie Warty) rynnie lodowcowej, które istniało tu w okresie interglacjału eemskiego[5].
Bieg i długość potoku zmieniały się na przestrzeni wieków kilkukrotnie[2].
Historia
Obecnie, śladami po dawnym przebiegu cieku są Potok Służewiecki stanowiący dolny odcinek dawnego cieku i staw Sadurka, który wziął swoją nazwę od potoku. Dodatkowo dawne koryto można zaobserwować w postaci rowu melioracyjnego przebiegającego przez tereny ogródków działkowych[3][4]. Potok prawdopodobnie był bardzo spokojny i leniwie płynący z uwagi na niewielkie różnice w wysokości pomiędzy domniemanym źródłem w Czystem (wysokość ok. 115 m n.p.m.), a Potokiem Służewieckim (ok. 110 m n.p.m.)[3].
Potok miał pewien wpływ na osadnictwo terenów dzisiejszej Warszawy, nad jego brzegami lub w niedalekiej odległości powstały m.in. Porzucewo i Sopęchy (obecne Włochy), a także Stenclewice (Szczęśliwice), Okęcie, Służewiec, Służew[4], Raków i Rakowiec[3].
W średniowieczu, w wyniku odsuwania się Wisły od skarpy warszawskiej, istniejący w tym rejonie ciek wodny stopniowo wydłużał się. Pierwsze przekształcenie potoku ludzką ręką miało miejsce pod koniec XVII wieku. Jego celem było doprowadzenie wody do systemu wodnego zasilającego pałac w Wilanowie wraz z otaczającym go parkiem. W tym celu zmieniono jego przebieg i spiętrzono na wysokości Dolinki Służewieckiej. W XVIII wieku koryto Sadurki skierowano czasowo na północ, celem zasilenia stawów w Łazienkach Królewskich. W tym okresie wybudowano także dwumetrową kaskadę w okolicach Wilanowa. W latach 40. XIX wieku nastąpiło znaczne zmniejszenie ilości dopływającej wody w górnym biegu Sadurki ze względu na budowę kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Pod koniec XIX wieku wykonano regulację potoku i w dużej części skierowano go otwartym kanałem[2]. W tym czasie wody cieku wypełniły też doły po cegielniach w Szczęśliwicach tworząc Glinianki Szczęśliwickie[4].
Prędkość przemian potoku, który był już nazywany Potokiem Służewieckim, znacznie wzrosła po 1916 roku, kiedy to większa część zlewni znalazła się granicach administracyjnych Warszawy. Większość koryta cieku została przebudowana i wyprostowana. Dodatkowo zakryto dużą część Sadurki w wyniku rozbudowy lotniska Okęcie[2]. Jeszcze w XX wieku potok czasowo uwidaczniał się na Okęciu po bardziej obfitych opadach, co zmieniło się po pełnej melioracji terenu[3].
W 2015 roku ulicy leżącej na skraju parku Szczęśliwickiego dotąd zwanej Nowosolipsowską nadano nazwę Sadurka[6].
Galeria
Przypisy
- ↑ Tadeusz Świątek, Rafał Chwiszczuk: Królowa Wisła. Warszawa: fundacja „CULTUS”, 2012, s. 17. ISBN 978-83-62679-03-4. [dostęp 2014-06-16]. (pol.).
- ↑ a b c d Monika Oksiuta. Przemiany sieci hydrograficznej i zagospodarowania terenu na obszarze miejskim (zlewnia Potoku Służewieckiego, Warszawa). „Prace Geograficzne”. Zeszyt 120, 2008. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ. ISSN 1644-3586. [dostęp 2014-06-16]. (pol.). brak numeru strony
- ↑ a b c d e f g Robert Gawkowski: Moja Dzielnica Włochy, historia Włoch i Okęcia. Warszawa: Urząd Dzielnicy Włochy m.st. Warszawy, 2010, s. 13, 14. ISBN 978-83-928365-1-3. [dostęp 2014-06-16]. (pol.).
- ↑ a b c d e Weseła Wojnarowicz, Paweł Gnieszawa-Słodkowski: Dzielnica Włochy. Parki, zieleńce, zabytki.... Warszawa: Urząd Dzielnicy Włochy m.st. Warszawy, 2012, s. 18. ISBN 978-83-928365-4-4. [dostęp 2014-06-16]. (pol.).
- ↑ Program edukacyjny "Zrozumieć Ziemię" - Skarpa Warszawska. [dostęp 2024-10-27]. (pol.).
- ↑ Uchwała nr XIV/311/2015 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 9 lipca 2015 r. w sprawie nadania nazwy ulicy w Dzielnicy Ochota m.st. Warszawy. [w:] e-dziennik urzędowy województwa mazowieckiego [on-line]. 2015-07-30. [dostęp 2015-11-21]. (pol.).
![Sadurka przepływająca przez Okęcie (zaznaczone jako Okencie) na mapie Sztabu Kwatermistrzostwa Generalnego WP z 1819 r.[3]](Plik:MapaRakowOkecie.jpg)
