Split
Split (wł. Spalato ) – miasto w południowo-zachodniej części Chorwacji , stolica żupanii splicko-dalmatyńskiej , siedziba miasta Split . Jest położony w Dalmacji , nad Morzem Adriatyckim , na niewielkim półwyspie . W 2011 roku liczyło 167 121 mieszkańców[1] .
Jest drugim co do wielkości miastem kraju pod względem liczby mieszkańców[2] .
Gospodarka
Split jest ważnym miastem przemysłowym Dalmacji oraz ośrodkiem komunikacyjnym. W mieście działają: port lotniczy , dworzec kolejowy (linia z Zagrzebia przez Oštarije , Knin i Perković o dużych walorach widokowych) i terminal promowy obsługujący rejsy między innymi do Rijeki , Dubrownika , na pobliskie wyspy (Brač , Hvar , Vis , Čiovo , Korčula , Lastovo ), do Ankony , Pescary , Wenecji we Włoszech . Znajduje się tam też węzeł komunikacji drogowej – Autostrada A1 Zagrzeb – Split, trasa europejska E65 w ciągu Magistrali Adriatyckiej . W mieście rozwinął się przemysł stoczniowy, chemiczny, cementowy, drzewny, rybny oraz piwowarski[2] .
Historia
Pierwotnie na terenie Splitu (koło Salony , obecnie Solin) znajdowała się Aspalathos, osada starożytnych Greków. Rzymianie zmienili nazwę miejscowości na Spalatum (od łac. palatium ). W latach 295–305 cesarz Dioklecjan zbudował tam swoją rezydencję. W 395 Spalatum znalazła się na terenie Bizancjum .
Od VI wieku Salona była siedzibą arcybiskupstwa. W 1. połowie VII wieku została zburzona przez Słowian i Awarów , a nowe miasto powstało wokół pałacu. W VIII wieku nastąpił wzrost znaczenia portu handlowego.
W 1069 Split włączono do Chorwacji, a w 1105 został przejęty przez Węgry . W latach 1420–1797 należał do Wenecji , następnie, do 1918, do Austro-Węgier , z przerwą w czasie wojen napoleońskich (1806–1813). Od 1918 należał do Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców , w 1929 znalazł się w Jugosławii . W latach 1941–1943 był pod okupacją włoską, a od 1991 należy do Chorwacji[3] .
Klimat
Średnia temperatura i opady dla Splitu
Miesiąc
Sty
Lut
Mar
Kwi
Maj
Cze
Lip
Sie
Wrz
Paź
Lis
Gru
Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]
10.4
11.2
13.8
17.2
22.7
26.8
30.0
29.7
24.9
19.9
14.7
11.4
19,4
Średnie dobowe temperatury [°C]
8.0
8.4
10.6
13.7
18.9
22.8
25.7
25.4
21.2
16.8
12.0
9.1
16,1
Średnie temperatury w nocy [°C]
5.6
5.7
7.8
10.6
15.4
18.9
21.7
21.7
18.0
14.1
9.6
6.7
13,0
Opady [mm]
73.7
61.2
63.4
61.9
61.6
47.3
25.5
44.8
68.9
82.1
102
90.8
783
Średnia liczba dni z opadami
10.6
9.5
9.6
10.9
9.4
8.7
5.3
5.4
7.9
9.6
11.5
11.5
109,8
Średnie usłonecznienie [h]
133
154
186
210
273
306
347
319
246
192
135
130
2629
Źródło: DHMZ[4]
Średnia dobowa temperatura morza (°C)[5]
Sty
Lut
Mar
Kwi
Maj
Cze
Lip
Sie
Wrz
Paź
Lis
Gru
Rok
13,7
13,5
13,9
15,1
18,2
22,3
24,4
24,8
23,8
20,3
18,2
16,0
18,7
Zabytki
Świątynia Jowisza w Splicie
Widok na terminal promowy w Splicie
Split, panorama miasta
Split nocą
Kościół św. Franciszka
Sport
W mieście znajdują się hale sportowe Spaladium Arena i Arena Gripe oraz stadion sportowy Poljud , który w 1990 roku był areną lekkoatletycznych mistrzostw Europy .
Swoją siedzibę ma tutaj klub piłki nożnej , Hajduk Split , założony w 1911 roku, grający obecnie chorwackiej lidze Prva HNL .
Miasta partnerskie
Ankona , Włochy
Antofagasta , Chile
Bet Szemesz , Izrael
Cockburn , Australia
Dover , Wielka Brytania
Gladsaxe , Dania
Los Angeles , USA
Mostar , Bośnia i Hercegowina
Odessa , Ukraina
Ostrawa , Czechy
Pescara , Włochy
Sztip , Macedonia Północna
Trondheim , Norwegia
Velenje , Słowenia
Charlottenburg-Wilmersdorf , Niemcy
Rzeszów , Polska
Zobacz też
Przypisy
↑ a b Popis stanovništva, kućanstava i stanova 2011. Stanovništvo prema spolu i starosti , Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske, 2013 (Statistička izvješća; 1468), s. 554, ISSN 1333-1876 [zarchiwizowane 2023-02-12] .
↑ a b Split , [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-08-11] .
↑ Łukasz Ł. Ropczyński Łukasz Ł. , Split [online], Kierunek Chorwacja, 19 sierpnia 2018 .
↑ Split – DHMZ, 1971–2000.
↑ Split average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Wojciech W. Tyluś Wojciech W. , Podziemia Pałacu Dioklecjana w Splicie [online], crolove.pl [dostęp 2017-09-01] (pol. ) .
Linki zewnętrzne
↑ Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami