Club Atlético de Madrid S.A.D. (Spanjisht: [ˈkluβ aˈtletiko ðe maˈðɾið]; që përkethet "Klubi Atletik i Madridit), i njohur si Atlético Madrid ndërkombëtarisht ose thjesht Atléti, është një klub profesionist spanjoll futbolli me seli në Madrid, Spanjë. Klubi aktualisht luan në La Liga, niveli më i lartë i futbollit në Spanjë si dhe i zhvillon ndeshjet si vëndas në Metropolitano, një stadium me kapacitet 70,460 ulësesh.[1]
Klubi u themelua më 26 prill 1903 me emrin Athletic Club Sucursal de Madrid dhe historikisht ka luajtur me fanella kuq e bardhë me vija, duke u njohur me pseudonimet Los Colchoneros ("Dyshek-bërësit") dhe Los Rojiblancos. Në vitin 1946, klubi e ndryshoi emrin në Atlético de Madrid dhe filloi një rivalitet historik me klubin tjetër të qytetit Real Madrid, duke u përballuar në El Derbi Madrileño (Derbi madrilen).
Klubi u themelua më 26 prill 1903 nën emrin Athletic Club Sucursal de Madrid nga tre studentë baskë që jetonin në Madrid.[2] Këto studentë e panë klubin që sapo kishin krijuar si një ekip rezervë për të rinjë për klubin e qytetit të tyre Athletic Bilbao,[2] të cilët sapo kishin fituar Kupën e Mbretit. Në vitin 1904, pjesë e klubit u bënë edhe disa anëtarë që ishin larguar nga Real Madridi.[3] Ekipi filloi të luante me fanella kuqeblu, ashtu si Bilbao, por mbas vitit 1910 filloi të luante me ngjyrat tradicionale bardh dhe kuqe. Disa besonin se ky ndryshim erdhi për shkak se fanellat e kuqe dhe të bardha ishin më të lehta për t'u bërë, kjo për shkak se i njëjti kombinim përdorej për të bërë pëlhura dhe dysheqe, duke bërë që materiali që dilte i tëpërt të kthehej në fanella futbolli. Kjo gjë solli edhe pseudonimin e klubit, Los Colchoneros.
Megjithatë, disa të tjerë besonin se ky ndryshim erdhi për shkak se klubi ndaloi së bleri fanellat kuqeblu të Blackburn Rovers në Angli.[4][5] Në vitin 1909, Juanito Elorduy, një ish lojtar dhe anëtar i bordit drejtues të klubit, udhëtoi në Angli për të blerë fanella për klubin e tij por nuk gjeti nga ato të Blackburnit, duke vendosur të blinte fanella kuq e bardhë të Southamptonit. (klubi nga qyteti port që ishte pika e tij e nisjes për në Spanjë).[6] (Qëndrimi zyrtar i Southampton F.C. dhe Athletic Club). Atlético Madrid vendosi të luante me fanellën kuq e bardhë, duke bërë që ata të njiheshin si "Los Rojiblancos",[7][8] por zgjodhi të mbante të shkurtrat ekzistuese blu, ndërsa skuadra e Bilbaos e ndërroi ngjyrën e të shkurtrave duke e bërë të zezë.[9] Bilbao e fitoi Kupën e Mbretit 1911 duke përdorur disa lojtarë të 'huazuar' nga Athletic Madrid, përfshirë Manolón që shënoi një nga golat e tyre.[10]
Fusha e parë e klubit, Vallecas, ndodhej në pjesën e klasës punëtore në jug të qytetit. Në vitin 1919, Compañía Urbanizadora Metropolitana – kompania që menaxhonte sistemin nëntokësor telekomunikativ në Madrid – bleu një tokë afër Ciudad Universitaria. Dy vite më pas, Atlético Madrid kaloi te stadiumi i ndërtuar nga kjo kompani, e quajtur Estadio Metropolitano de Madrid me 35,000 vënde, duke fituar "pavarësinë" nga Athletic Bilbao.[11]
Gjatë viteve 1920', Atlético fitoi Campeonato del Centro tre herë si dhe u mposht në finalen e Kupës së Mbretit në vitet 1921 dhe 1926, në të dyja rastet nga Bilbao. Në vitin 1928, klubi u ftua të merrte pjesë në sezonin e parë të Primera División. Ekipi kishte si trajner Fred Pentland në sezonin e parë. Pas dy sezonesh, ekipi u rrëzua në Segunda División. Ata u rikthyen në La Liga në vitin 1934 por u rrëzuan sërisht dy vite më pas. Gjatë kësaj periudhe, Pentland u zëvëndësua nga Josep Samitier. Lufta Civile Spanjolle i dha një lehtësim klubit, pasi Real Oviedo nuk ishte në gjendje të luante për shkak të shkatërrimit të stadiumit të tyre gjatë bombardimeve. Kështu, La Liga dhe rënja e Atléticos u shtynë, me këta të fundit që siguruan qëndrimin pasi fituan në play-off kundër Osasunës, e cila kishte fituar Segunda División.
1939–1947: Athletic Aviación de Madrid
La Liga rifilloi në vitin 1939 pas mbarimit të luftës. Gjatë kësaj kohe, Atlético u bashkua me Aviación Nacional te Zaragozës për t'u bërë Athletic Aviación de Madrid. Aviación Nacional ishte krijuar në vitin 1937 nge tre oficerë të aviacionit të Forcave Ajërore Spanjolle.[12] Atyre i ishte premtuar një vend në La Liga për sezonin 1939–40, por u refuzuan nga Federata Mbretërore Spanjolle e Futbollit. Ata nuk donin t'a nisnin nga kategoria e fundit, duke u bashkuar me Atléticon, e cila gjatë luftës kishte humbur tetë lojtarë, përfshirë yllin e ekipit Monchín Triana, i cili u vra. Në atë kohë, Real Oviedo e kishte fushën ende të shkatërruar nga lufta, duke bërë që të heqte dorë nga vendi i tyre në La Liga, e cila u kontestua nga Aviación dhe Osasuna; më 26 nëntor 1939, Aviación fitoi 3–1 në ndeshjen e luajtur në Valencia.[12] Në vitin 1941, Atlético fitoi titullin e parë të La Ligas të udhëhequr nga legjenda Ricardo Zamora si trajner. Lojtari më i dalluar i ekipit në ato vite ishte Germán Gómez, i cili u ble nga Racing de Santander në vitin 1939. Ai u luajti deri në sezonin 1947–48. Gjatë kësaj kohe, ai formoi një dyshe të suksesshme në mesfushë sëbashku me Machín dhe Ramón Gabilondon.
Në mesin e vitit 1940, një dekret i lëshuar nga Francisco Franco[13] ndaloi klubet të përdornin emra të huaj dhe klubi u bë "Atlético Aviación de Madrid".[14] Në shtator 1940, Atlético Aviación fitoi Superkupën e parë në futbollin spanjoll pasi mposhti Espanyolin, fitues i Kupës së Generalísimo 1940, në një finale me dy ndeshje të cilën Atlético e fitoi me rezultatin e përgjithshëm 10–4, përfshirë një fitore masive 7–1 në Campo de Fútbol de Vallecas.[15] Më 14 dhjetor 1946, klubi vendosi të heqë lidhjen ushtarake nga emri i saj, dhe pak kohë më pas, më 6 janar, u vendos në emrin aktual të Club Atlético de Madrid. Gjithashtu në vitin 1947, Atlético mundi Real Madridin 5–0 në Metropolitano, duke arritur fitoren e tyre më e madhe ndaj rivalëve madrilen.[16]
1947–1965: Epoka e artë
Nën drejtimin e Helenio Herrerës dhe me ndihmën e Larbi Benbarek, Atlético fitoi La Ligën sërisht në vitet 1950 dhe 1951. Me largimin e Herrerës në vitin 1953, klubi filloi të humbiste terren kundrejt Real Madridit dhe Barcelonës. Për pjesën e mbetur të viteve 1950', Atlético konkuroi me Athletic Bilbaon për statusin e ekipit të tretë në Spanjë.
Megjithatë, klubi u përmirësua gjatë viteve 1960' dhe 1970', duke konkuruar me Barcelonën për pozitën e ekipit të dytë. Në sezonin 1957–58, ekipi u rendit i dyti në kampionat nën drejtimin e trajnerit të ri Ferdinand Daučík. Ky rezultat solli kualifikimin në Kupën Evropiane 1958–59 sëbashku me Realin i cili ishte kampioni në fuqi. Ekipi arriti deri në gjysëm-finalen e kompeticionit, të udhëhequr nga sulmuesi brazilian Vavá dhe Enrique Collar. Gjatë rrugës në gjysëm-finale ekipi eliminoi Drumcondrën, CSKA Sofian dhe Schalke 04.[17] Në gjysëm-finale, Atlético u ndesh me Real Madridin, duke u mposhtur në Santiago Bernabéu 2–1 dhe duke fituar 1–0 në Metropolitano.[18] Në ndeshjen përsëritëse të luajtur në Zaragoza, Reali fitoi 2–1.[19]
Atlético do të hakmerrej për këtë disfatë duke mposhtur Realin në dy finale të Kupës së Mbretit rresht, në vitet 1960 dhe 1961, të udhëhequr nga trajneri José Villalonga, i cili më parë kishte drejtuar Realin. Në vitin 1962, ekipi fitoi Kupën Evropiane të Fituesve të Kupës, duke arritur suksesin e parë në Evropë: në finale ekipi mposhti Fiorentinën 3–0 në ndeshjen përsëritëse.[20] Ky sukses ishte i rëndësishëm për klubin, pasi ishte i vetmi trofe evropian të cilën Reali nuk e kishte fituar. Ata e arritën sërisht finalen një vit më pas, por u mposhtën nga ekipi anglez Tottenham Hotspur me rezultatin 5–1.[21] Gjatë kësaj periudhe, në ekip ishin afruar lojtarë si Miguel Jones dhe mesfushori organizator Adelardo, të cilët i'u bashkuan yllit të ekipit Enrique Collar.[22]
Vitet më të mira të Atléticos rastisën me dominimin e Real Madridit. Nga viti 1961 e deri në vitin 1980, Los Blancos e fituan kampionatin në 14 raste. Gjatë kësaj kohe, ishte Atlético i vetmi ekip që rivalizoi Realin, duke fituar La Ligan në vitet 1966, 1970, 1973 dhe 1977 dhe duke u renditur në vendin e dytë në vitet 1961, 1963 dhe 1965. Klubi gjithashtu fitoi Kupën e Mbretit në vitet 1965, 1972 dhe 1976. Në finalen e kupës në vitin 1965, duke mposhtur Realin në transfertë: kjo ishte hera e parë që Reali mposhtej në Santiago Bernabéu pas tetë vitesh.
1965–1974: Finalist i Kupës Evropiane
Në vitin 1966, Atlético u largua nga Estadio Metropolitano de Madrid, e cila u shkatërrua për t'i hapur rrugë ndërtimit të disa pallateve dhe një bllok zyrash që i përkisnin kompanisë ENUSA. Ata u zhvendosën në Stadiumin Vicente Calderón, që ndodhej afër lumit Manzanares; stadiumi u përurua më 2 tetor 1966 me një ndeshje miqësore kundër Valencias.[23] Disa nga lojtarët më të dalluar të kësaj periudhe ishin Adelardo (tashmë veteran) si dhe golashënuesit e rregullt Luis Aragonés, Javier Irureta dhe José Eulogio Gárate, me këtë të fundit që fitoi Trofeun Pichichi në vitet 1969, 1970 dhe 1971. Gjatë viteve 1970' klubi firmosi me disa lojtarë argjentinas, përfshirë Rubén Ayalën, Panadero Díaz dhe Ramón "Cacho" Heredian si dhe trajnerin Juan Carlos Lorenzo. Trajneri Lorenzo besonte në disiplinë, kujdes dhe prishjen e lojës së kundërshtarit. Pavarësisht se këto metoda shkaktuan polemike, Atlético arriti të fitonte kampionatin në vitin 1973 si dhe arriti në finalen e Kupës Evropiane një vit më pas.[24] Gjatë rrugës në finale, ekipi eliminoi Galatasarayn, Dinamo Bucureștin, Yllin e Kuq të Beogradit dhe Celtic.[25] Në ndeshjen e parë gjysëm-finale kundër Celtic, tre lojtarë të Atléticos (Ayala, Díaz dhe zëvëndësuesi Quique) u përjashtuan me karton të kuq për ndërhyrjet e këqija në një rastet më të këqija të ndërhyrjeve cinike në historinë e turnamentit. Falë kësaj taktike ekipi arriti në barazimin pa gola në transfertë dhe arriti të fitojë ndeshjen e kthimit në Madrid me rezultatin 2–0 falë golave të Gárates dhe Adelardos.[26] Atlético shkoi në finale me mungesat e rëndësishme të Ayala, Díaz dhe Quique, kundër një Bayerni që në përbërje kishte lojtarë si Franz Beckenbauer, Sepp Maier, Paul Breitner, Uli Hoeneß dhe Gerd Müller. Pavarësisht diferencave në fushë, Atlético bëri një lojë shumë të mirë, duke e çuar ndeshjen në kohën shtesë. Në minutën e 113të, Atlético kaloi në avantazh falë një goli me goditje të lirë me hark nga Aragonés, megjithatë gjermanët barazuan me një gjuajte nga distanca në minutën e fundit nga mbrojtësi Georg Schwarzenbeck, duke e lënë portierin Miguel Reina pa lëvizur.[27] Në ndeshjen përsëritëse dy ditë më pas, Bayerni fitoi lehtësisht 4–0.[27]
1974–1987: Vitet e Aragonés
Pak pas disfatës në finalen e Kupës Evropiane 1974, klubi emëroi ish lojtarin e tyre Luis Aragonés si trajnerin e ri të ekipit. Ai shërbeu si trajner në katër periudha të ndryshme: 1974–80, 1982–87, 1991–93 dhe 2002–03.[28] Atlético mori pjesë në Kupën Ndërkontinentale si finalist i Kupës së Evropës; fituesi Bayern München nuk mori pjesë në turnament për shkak të kalendarit të ngjeshur të ndeshjeve.[29] Në këtë turnament, Atlético fitoi me rezultatin e përgjithshëm 2–1 kundër ekipit argjentinas Independiente:[29] ata u mposhtën 1–0 në ndeshjen e parë por fituan 2–0 në ndeshjen e dytë falë golave të Javier Iruretës dhe Rubén Ayalës.[30] Aragonés më pas udhëhoqi ekipin drejt fitimit të kupës në vitin 1976 dhe kampionatit në vitin 1977.
Gjatë periudhës së tij të dytë me klubin, Atlético u rendit në vendin e dytë në kampionat si dhe fitoi kupën, të dyja në vitin 1985. Lojtari më i dalluar i atij sezoni ishte Hugo Sánchez, i cili fitoi Pichichin si golashënuesi më i mirë me 19 gola. Ai gjithashtu shënoi një dopietë në finalen e kupës ku Atlético mposhti 2–1 Bilbaon. Megjithatë, Sánchez qëndroi edhe për një sezon para se të kalonte te Reali. Pavarësisht largimit të Sánchez, Aragonés udhëheqoi ekipi drejt fitimit të Superkupës në vitin 1985 dhe finales së Kupës Evropiane të Fituesve të Kupës një vit më pas. Megjithatë, Atlético u mposht 3–0 nga Dynamo Kyiv, duke humbur finalen e tretë evropiane rresht.[31][32]
1987–2005: Vitet e tranzicionit
Në vitin 1987, politikani dhe biznesmeni polemizues Jesús Gil u bë president i klubit, duke drejtuar klubin (dhe duke kryer një mashtrim të shpërdorimit duke sekuestruar 95% të aksioneve, ndërsa nuk arriti të paguante në mënyrë efektive një pesetë të vetme gjatë konvertimit të detyruar të Atlético nga klubi i tifozëve në Sociedad Anónima Deportiva në 1992)[33] deri në dorëheqjen e tij në maj 2003.[34] Para mbërritjes së tij, Atlético nuk e kishte fituar kampionatin për dhjetë vite dhe i mungonte suksesi. Gil filloi menjëherë me investimet, duke firmosur me disa lojtarë të kalibrit të lartë, përfshirë anësorin portugez Paulo Futre i cili sapo kishte fituar Kupën Evropiane me Porton.[35] Pavarësisht këtyre investimeve, Atlético nuk e fitoi kampionatin. Sukseset e vetme ishin fitimi i dy Kupave të Mbretit në vitet 1991 dhe 1992. Gil krijoi një reputacion negativ për mënyrën e menaxhimit të klubit, duke ndërruar trajnerë në disa raste për objektivin e fitimit të kampionatit.[36] Ai gjithashtu mbylli akademinë e klubit në vitin 1992,[37] duke bërë që shumë lojtarë, përfshirë edhe legjenda e së ardhmes Raúl, të largoheshin. Raúl, në atë kohë 15 vjeç, kaloi te Real Madridi, duke u bërë një nga legjendat më të mëdha të klubit.[38]
Në sezonin e ardhshëm klubi mori pjesë në UEFA Ligën e Kampioneve për herë të parë. Pavarësisht rritjes në ambicie dhe investimeve të mëtejshme, klubi e humbi kampionatin si dhe u eliminua në çerek-finale nga Ajaxi. Pas mbarimit të sezonit, klubi ishte aktiv në merkaton verore, duke afruar lojtarë të profilit të lartë si Christian Vieri dhe Juninho Paulista.[39][40] Këto investime nuk sollën sukses, gjë që solli shkarkimin e Antić pas tre sezonesh. Ai u zëvëndësua Arrigo Sacchi,[41] i cili "mbijetoi" vetëm gjashtë muaj.[42] Sezoni 1999–00 ishte shumë negativ për Atléticon: Gil dhe bordi i tij u hetuan nga qeveria spanjolle për shpërdorim fondesh. Kjo gjë solli largimin e Gil kurse ekipi pësoi rënje në rezultate, duke u renditur në vendin e 17të. Claudio Ranieri dha dorëheqjen pak para përfundimit të sezonit, me Atléticon që luftonte për mbijetesë. Rikthimi për herë të dytë i Antić nuk e shmangu rënjen e ekipit nga kategoria për herë të parë pas 66 vitesh.[43]
Atlético qëndroi në Segunda División për dy sezone. Në sezonin e parë, ata u renditën në vendin e katërt, duke e humbur ngjitjen për shkak të golavarazhit. Megjithatë, ekipi u ngjit në sezonin e ardhshëm duke fituar trofeun, me Aragonés si trajner.[44] Ai gjithashtu ishte trajneri i ekipit në sezonin e parë pas rikthimit, duke i dhënë Fernando Torresit debutimin në La Liga.[45]
Ekipi u përmirësua ndjeshëm gjatë sezonit 2007–08, duke u renditur në vendin e katërt në La Liga, gjë që solli një rikthim në Ligën e Kampioneve që nga sezoni 1996–97.[53] Në sezonin e ardhshëm, ekipi pësoi rënje në rezultate, duke bërë që trajneri Javier Aguirre të shkarkohej në shkurt 2009.[54] Shkarkimi i tij shkaktoi pakënaqësi te tifozët dhe një pjesë e lojtarëve, përfshirë Forlán. Ai u zëvëndësua nga Abel Resino.[55] Ekipi arriti rezultate të mira nën drejtimin e tij, duke e përfunduar kampionatin në vendin e katërt. Forlán me 32 golat e tij u shpall sërisht fitues i Pichichit dhe Këpucës së Artë.[56]
Sezoni 2009–10 nisi në mënyrë të keqe për Atléticon, që u eliminua në fazën e grupeve të Ligës së Kampioneve.[57] Në tetor 2009, Abel Resino u shkarkua dhe u zëvëndësua nga portugezi Quique Sánchez Flores.[58][59] Mbërritja e tij nuk solli ndryshim në kampionat, me Atléticon që u rendit në vendin e 9të, megjithatë, ekipi arriti të fitonte UEFA Ligën e Evropës,[60] duke mposhtur Fulhamin në finale pas kohës shtesë.[61][62] Gjatë rrugës në finale, ekipi eliminoi Liverpoolin në gjysëm-finale.[60] Ky ishte trofeu evropian i parë i klubit që nga viti 1962. Ata gjithashtu arritën në finalen e Kupës së Mbretit, por u mposhtën 2–0 nga Sevilja në Camp Nou.[63] Në gusht, ekipi fitoi Superkupën e Evropës, duke mposhtur Interin në Stade Louis II.[64]
2011–vazhdon: Epoka Simeone
Në dhjetor 2011, Diego Simeone u emërua trajneri i ri i ekipit,[65] duke zëvendësuar Gregorio Manzanon i cili u shkarkua për mungesë rezultatesh.[66] Simeone e udhëhoqi ekipin drejt një tjetër suksesi në Ligën e Evropës:[67] më 9 maj 2012, ekipi mposhti Bilbaon 3–0 në finale falë një dopiete të Radamel Falcaos dhe një goli të Diegos.[68] Tre muaj më vonë, ata e fituan sërisht Superkupën e Evropës, duke mposhtur Çelsin 4–1.[69] Protagonist i kësaj ndeshje ishte Falcao i cili shënoi një tregolësh. Në maj 2013, Atlético fitoi Kupën e Mbretit duke mposhtur Realin 2–1 në një ndeshje të tensionuar.[70] Kjo ishte fitorja e parë e Atléticos në derbin e Madridit pas 14 vitesh dhe 25 ndeshjesh.[71]
Atlético zhvilloi një nga sezonet më të mira në histori në sezonin 2013–14. Ata e fituan kampionatin në javën e fundit falë një barazimi 1–1 kundër Barcelonës në transfertë; kjo ishte hera e parë që nga sezoni 2003–04 që titulli i La Ligës nuk fitoj nga Reali ose Barcelona.[72] Ekipi arriti edhe në finalen e Ligës së Kampioneve, por u mposht me rezultatin 4–1 në kohën shtesë nga Real Madridi në Lisbonë; ata ishin në avantazh deri në minutën e 93të të ndeshjes.[73] Ata luajtën një tjetër finale të Ligës së Kampioneve tre sezone më pas, por u mposhtën sërisht nga Reali, këtë herë me penallti.[74]
Më 21 maj 2017, klubi luajti ndeshjen e fundit në Vicente Calderón, duke u zhvendosur në Wanda Metropolitano në lindje të Madridit.[75][76] Në sezonin 2017–18, ekipi arriti të triumfonte sërisht në Ligën e Evropës, duke siguruar titullin e tretë në nëntë vite: në finale ata arritën një fitore komode 3–0 kundër Marsejës.[77] Pas kësaj, ata fituan Superkupën e Evropës në gusht kundër Realit, duke i mposhtur 4–2; kjo ishte hera e parë pas 17 finalesh që Reali mposhtej në një finale të një kompeticioni evropian/ndërkontinental.[78]
Më 22 maj 2021, Atlético fitoi 2–1 në transfertë kundër Real Valladolidit, duke siguruar titullin e La Ligas shtatë vjetë që nga suksesi i fundit.[79] Bomberi uruguajian Luis Suárez ishte protagonist me 21 gola të shënuar.[80]
Identiteti
Ngjyrat
Atlético filloi të luante me ngjyrat bardheblu, duke kopjuar klubin prind në atë kohë Athletic Bilbao.[81] Megjithatë, të dyja klubet ndryshuan ngjyrë në vitin 1911, duke kaluar në fanella me vija bardhekuqe, të cilat u bënë tradicionale.[82] Ndryshimi u bë sepse bluzat me vija të kuqe dhe të bardha ishin më të lira për t'u bërë, pasi i njëjti kombinim përdorej për të bërë dyshekë krevati, duke bërë që materiali i tepruar të shnërrohej lehtësisht në fanella futbolli.[83] Uniformat e klubit janë prodhuar nga Nike që ngs vitin 2001.[84]
Stema
Stema e klubit u prezantua për herë të parë në vitin 1917, në të cilën bënte pjesë emblema e qytetit të Madridit. Stema u vendos në fanellën e klubit duke nisur nga viti 1947.[85] Në vitin 2016, stema u rimodelua, megjithatë një votim më 30 qershor 2023 zbuloi se 88.68% e anëtarëve të klubit donin të rivendosnin stemën historike. Ky vendim do të hyjë në fuqi më 1 korrik 2024.[86]
Gjatë gjithë historisë, klubi ka qenë i njohur me një sërë pseudonimesh, duke përfshirë Los Colchoneros ("Dyshek-bërësit"), për shkak të vijave në uniformat e ekipit që kishin të njëjtat ngjyra si dyshekët tradicionalë.[91] Gjatë viteve 1970', ata u bënë të njohur si "Los Indios" pas firmosjes me disa lojtarë nga Amerika e Jugut pas heqjes së kufizimeve për transferimet e lojtarëve të huaj në Spanjë.[92] Megjithatë, ka një sërë teorish alternative që pretendojnë se ata u emëruan kështu sepse stadiumi i tyre ishte "kampuar" në bregun e lumit, ose sepse "Los Indios" (Indianët) ishin armiku tradicional i "Los Blancos" (Të Bardhët), i cili është pseudonimi i klubit rival, Real Madrid.[93]Felipe VI, mbreti i Spanjës, ka qenë nderi president i klubit që nga viti 2003.[94]
Stadiumi
Klubi i luan ndeshjet si vendas në Stadiumin Metropolitano. Ata kaluan në këtë stadium në vitin 2017. Stadiumi i'u nënshtrua një rinovimi masiv si pjesë e kandidaturës së Madridit për të organizuar Lojërat Olimpike Verore 2016.[95]
Pas rinovimit, Atlético luajti ndeshjen e parë kundër Málagës në javën hapëse të kampionatit.[96] Mbreti Felipe VI ishte i pranishëm në përurimin e stadiumit. Më 1 qershor 2019, në stadium u luajt finalja e Ligës së Kampioneve.[97] Më 7 shtator 2023, klubi njoftoi se gjatë verës ishin kryer punime për rritjen e kapacitetit të stadiumit, i cili tashmë kishte 70,460 ulëse.[1]
Para se të kalonte te Metropolitano, stadiumi i Atléticos ishte Vicente Calderón, e cila shërbeu si shtëpia e tyre nga viti 1966 e deri në 2017.[98] Stadiumi në fillim quhej Estadio Manzanares por u riemërua në nder të ish presidentit të klubit.[99] Në stadium u organizuan 14 finale të Kupës së Mbretit si dhe tre ndeshje të FIFA Kupës së Botës 1982.[100][101][102]
Qëndra stërvitore
Qëndra stërvitore e klubit është Ciudad Deportiva Atlético de Madrid në Majadahonda, e cila ndodhet 20 kilometra në perëndim të Madridit. Qëndra përmban fusha me bar natyral dhe artificial si dhe një palestër. Këto terrene përdoren nga ekipi i parë si dhe ekipet e moshave.[103]
Atlético Madrid është klubi i tretë në Spanjë për numrin e tifozëve, mbrapa Realit dhe Barcelonës. Fillimisht, tifozët e Atléticos vinin nga klasa punëtore dhe ishin në kontrast me tifozët e Real Madridit, që i përkisnin klasës së mesme. Tifozët, si dhe futbollistët, janë mbiquajtur colchoneros, pasi midis viteve 1936 dhe 1939 uniformat bëheshin në të njëjtën formë si dyshekët, pra me vija vertikale të kuqe dhe të bardhë. Një tjetër pseudonim është indios, kjo nga fakti se ndërmjet viteve 70' dhe 80' skuadra arriti suksese të shumta veçanërisht falë mbështetjes së futbollistëve të Amerikës së Jugut, dhe për shkak se stadiumi ndodhej përgjatë lumit Manzanares, si një fis indian.[105]
Tifo grupi më i dalluar i klubit është Frente Atlético, i cili u krijua në vitin 1982. Ata kishin rreth 2,500 anëtarë në vitin 2014, duke qënë një nga grupimet ultras më të mëdhenjë në Spanjë. Në të njëjtin vit, klubi e përjashtoi grupin nga stadiumi si dhe ndaloi shfaqjen e simboleve të tyre në stadium. Grupi ka miqësi me tifozët e Ruch Chorzow, Romës, Fortuna Düsseldorfit, Real Betisit dhe Sporting Gijónit.[106]
Real Madrid dhe Atlético Madrid janë klube me identitete të kundërta dhe fate të ndryshme. Ndërsa Santiago Bernabéu i Real Madridit ngrihet me krenari në Paseo de la Castellana në lagjen e pasur Chamartín në veri të Madridit, ish-stadiumi i Atléticos, Vicente Calderón më pak magjepsës, qëndronte në klasën qendrore në jug të Madridit, 1.8 km larg qëndrës së qytetit.[111] Historikisht, Real Madridi është parë prej kohësh si klubi i parë i qytetit. Nga ana tjetër, Atlético Madrid karakterizohej gjithmonë nga një sensimiento de rebeldía, një ndjenjë rebelimi, megjithëse gjatë viteve të para të Francisco Francos Atlético ishte skuadra e preferuar e regjimit. Ata ishin të lidhur me forcat ajrore ushtarake (të riemëruar Atlético Aviación), derisa preferencat e regjimit u zhvendosën drejt Real Madridit në vitet 1950.[112]
Shteti diktatorial në atë kohë u përpoq të bënte kapital politik nga Kupat Evropiane të fituar nga Real Madridi, në një kohë kur Spanja ishte e izoluar ndërkombëtarisht; “Real Madridi është ambasada më e mirë që kemi pasur ndonjëherë”, thoshte ministri i jashtëm i Francos, Fernando Maria de Castiella.[113] Perceptime të tilla kanë pasur një ndikim të rëndësishëm në identitetet futbollistike të qytetit, duke prekur ndërgjegjen kolektive. Në këtë drejtim, tifozët e Atléticos ishin krijuesit dhe janë kënduesit më të shpeshtë të këngës, e cila rimon me himnit të Real Madridit: "Hala Madrid, hala Madrid, el equipo del gobierno, la vergüenza del país", “Hala Madrid, Hala Madrid, ekipi i qeverisë, turpi i vendit”.[114]
Atlético kishte hasur gjithnjë vështirësi për të fituar derbin me përjashtim të viteve të fundit. Më 17 maj 2013, ekipi fitoi 2–1 në finalen e Kupës së Mbretit, duke i dhënë fund një ecurie negative prej 14 ndeshjesh pa fitore.[115] Më 29 shtator, ata regjistruan një fitore 1–0 në Santiago Bernabéu, në një ndeshje të vlefshme për La Ligën.[116] Të dy klubet janë përballur dy herë në finalen e Ligës së Kampioneve (2014 dhe 2016).
Barcelona
Edhe pse më pak i famshëm se Derbi Madrileño, rivaliteti midis Atléticos dhe Barcelonës është historik, duke u konsideruar një nga "klasikët" e futbollit spanjoll.[117][118] Dikur i anashkaluar në favor të klubit katalanas, ky rivalitet është bërë konkurrues që nga fillimi i viteve 2010, i shënuar nga ngjarje të tilla si elimini që Atlético i shkakoi Barcelonës në fazën me eliminim direkt të Ligës së Kampioneve, largimi i diskutueshëm i sulmuesit francez Antoine Griezmann nga klubi madrilen te klubi katalanas në vitin 2019[119] (dhe rikthimi i tij i mëvonshëm në vitin 2021 mes vështirësive financiare të Barcelonës), si dhe kalimi i papritur i Luis Suárez te Atlético në vitin 2020, një lëvizje që pa yllin uruguaian të luajë një rol vendimtar në triumfin e ekipit në La Liga.[120][121]
Lista e rekordeve dhe statistikave
Koke është lojtari me më shumë ndeshje në historinë e klubit me 628 ndeshje në të gjitha kompeticionet.[122] Ai ndiqet nga Adelardo Rodríguez, i cili luajti 553 ndeshje në 17 vite si lojtar i klubit.[123][124] Në vendin e tretë renditet Tomás Reñones me 483 ndeshje. Jan Oblak është lojtari i huaj si dhe portieri me më shumë ndeshje, me plot 446.[125]
Antoine Griezmann është golashënuesi më i mirë i të gjjtha kohërave i Atléticos me 181 gola në të gjitha kompeticionet.[126] Ai ndiqet nga legjenda Luis Aragonés, i cili ka shënuar 173 gola.[127] Në vendin e tretë ndodhet Adriàn Escudero me 169 gola.[128]Diego Forlán është lojtari i vetëm në historinë e klubit që ka fituar Këpucën e Artë Evropiane.[129] Tetë lojtarë të klubit e kanë fituar çmimin Pichichi si golashënuesi më i mirë në La Liga; José Eulogio Gárate e ka fituar tre herë si lojtar i klubit.[130]
Atlético ka luajtur gjithsej 87 sezone në La Liga dhr 6 sezone në Segunda División. Në Evropë, ata kanë marrë pjesë në 19 edicione të Ligës së Kampioneve dhe 20 edicione të Ligës së Evropës. Klubi gjithashtu mban rekordin për numrin e finaleve të luajtura pa fituar në Ligën e Kampioneve (1974, 2014 dhe 2016).[131] Fitorja më e madhe e klubit në kompeticionet evropiane është me rezultatin 8–0 kundër ekipit irlandez Drumcondra në Kupën Evropiane 1958–59.[132] Humbja më e madhe në histori është me rezultatin 5–1 kundër Tottenhamit në finalen e Kupës Evropiane të Fituesve të Kupës 1963.[133]
Në vitin 2019, klubi regjistroi blerjen më të shtrenjtë në historinë e tyre dhe të katërtën më të madhe të të gjitha kohërave, duke firmosur me portugezin João Félix nga Benfica për 126 milion €.[134] Po në të njëtin vit, klubi siguroi shitjen më të madhe në histori pas kalimit të Antoine Griezmann te Barcelona për 120 milion €.[135] Kjo u pasua edhe nga shitja e dytë dhe e tretë më e madhe në histori; respektivisht Lucas Hernández te Bayern München për 80 milion € si dhe Rodri te Manchester City për 70 milion €.[136][137]
Klubi ka pasur gjithsej 27 presidentë në histori. Enrique Allende ishte presidenti i parë në historinë e klubit. Ai e mbajti këtë pozitë për disa muaj para se të zëvëndësohej nga Eduardo de Acha. Argjentinasi Luciano Urquijo është i vetmi president i huaj i klubit, duke shërbyer në periudhë 1926–31.[146]Vicente Calderón është presidenti më jetë gjatë i klubit, të cilën e udhëhoqi për 21 vite në periudha të ndryshme: 1964–80 dhe 1982–87.[147] Presidenti aktual i klubit është Enrique Cerezo, i cili e mori detyrën në vitin 2003.[148]
Antonio Alonso Sanz Antoine Bonnier Severiano Gil y Gil Óscar Gil Marín
Sekretari
Pablo Jiménez de Parga
Drejtor sportiv
Andrea Barta
Trajnerët
Diego Simeone është trajneri aktual i ekipit, duke u emëruar më 23 dhjetor 2011.[151] Ai është trajneri më jetëgjatë i klubit, më i suksesshëm[152] si dhe mban rekordin për numrin e ndeshjeve të drejtuara (634)[153] si dhe numrin e fitoreve të arritura (373).[154][155]
Trajneri i parë në historinë e klubit ishte Manuel Ansoleaga i cili udhëhoqi ekipin në fitimin e Campeonato Regional Centro, e cila ishte trofeu i parë në histori për Atléticon.[156] Anglezi Vince Hayes u bë trajneri i parë i huaj në historinë e klubit,[157] kurse argjentinasi Lino Taioli ishte trajneri i parë jo-evropian që drejtoi klubin.[158]
Klubi ka pasur gjithsej 75 trajnerë në histori.[159] Luis Aragonés, i cili më parë ka qënë lojtar dhe president, ka drejtuar klubin në shtatë periudha të ndryshme.[160][161][162]Antonio Briones u emërua trajner i ekipit në katër raste të ndryshme në periudhën 1988–1990.[163]
^"Archived copy" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 1 shkurt 2024. Marrë më 2 prill 2024.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)
^José Carnicero; Raúl Torre; Carles Lozano Ferrer (28 gusht 2009). "Spain – List of Super Cup Finals" (në anglisht). RSSSF. Arkivuar nga origjinali më 21 maj 2016. Marrë më 22 qershor 2010.