Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Orhan Duru

Orhan Duru
DoğumMehmet Orhan Duru
18 Aralık 1933(1933-12-18)
Rumelihisarı, Sarıyer, İstanbul, Türkiye
Ölüm25 Ocak 2009 (75 yaşında)
Şişli, İstanbul, Türkiye
Defin yeriAşiyan Mezarlığı
MilliyetTürk
EğitimAnkara Üniversitesi Veteriner Fakültesi
MeslekYazar, gazeteci, çevirmen, veteriner
Evlilik
Sezer Duru
(e. 1965; ö. 2009)
Akraba(lar)Ülkü Duru (kardeşi)
ÖdüllerListe

Mehmet Orhan Duru[1] (18 Aralık 1933, İstanbul - 25 Ocak 2009, İstanbul), Türk öykücü, yazar, gazeteci ve veteriner.

İngilizce "science-fiction" sözünü Türkçeye "bilim-kurgu" olarak çeviren ve kazandıran kişidir.

Edebî anlayış olarak Garipçiler akımına karşı çıkarak şiirin zengin, kapalı bir anlatımının olmasını savunan, adını yazdıkları dergiden alan "Maviciler" akımından ve "Bunalım Edebiyatı" olarak da anılan geleneksel edebiyat anlayışından koparak dili simgesel, imgesel, soyut bir kullanım alanına sokan "1950 Kuşağı" öykücülerindendir.

Yaşamı

18 Aralık 1933'te annesi Hatice Hacer Hanım, babası İbrahim Etem Bey'in iki çocuğundan biri olarak İstanbul, Rumelihisarı'nda doğdu. İlkokulu Çankırı'da, ortaokulu ise Beşiktaş Birinci Erkek Ortaokulunda başlayıp Afyon'da tamamladı. Edebiyata ilgisi 1948'te girdiği Afyon Lisesinde başlarken o yıllarda annesi öldü. Babasının yaptığı ikinci evliliğinden "Ülkü" adında kardeşi oldu.[1]

Edebî yaşamına lise yıllarında şiirle başladı, kısa süre sonra öykücülüğe yöneldi. "Kadın ve İçki" adındaki ilk öyküsü 1953 yılında Küçük Dergi'de yayımlandı.[2] 1956 yılında Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesinden mezun oldu. Veteriner olarak aynı yıl İstanbul'da, askerliğinin bitimi sonrasında Urfa'da çalıştı. 1959 yılında döndüğünde aynı fakültede, Veteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalında asistan olarak görev yapmaya başladı, ilk öykü kitabı "Bırakılmış Biri" yayımlandı. 27 Mayıs 1960 Askerî Darbesinin ardından kurulan askerî yönetiminin Ekim 1960'ta üniversitelerden ihraç ettiği 147 öğretim elemanından biri oldu.[1][3][4] Muzaffer Erdost ve Bülent Ecevit'in desteğiyle 1961'de Ulus gazetesinde çalışmaya başladı. 1962 Ağustos'ta gazetenin bursuyla bir yıllığına Amerika'ya giden Duru, üç ay Rocky Mountain News gazetesinde çalıştı. Ankara'ya dönünce Cumhuriyet gazetesinde çalışmaya devam etti. Yazılarını ilk olarak Mavi dergisinde yayımladı.[1] Ulus, Cumhuriyet gazetelerinin yanı sıra Milliyet, Güneş Hürriyet, Evrim, Yeni Ufuklar, Pazar Postası, Seçilmiş Hikâyeler, Yelken, Dost, Soyut gazete ve dergilerinde çalıştı. 1965 yılında yazar ve çevirmen Sezer Özlü ile evlendi. En son Interstar TV'de haber müdürlüğü yaptı. Bu görevden sonra, yazarlık yapmaya devam etti.[2]

Orhan Duru ayrıca İngilizce science-fiction sözünü Türkçeye bilim-kurgu olarak tercüme eden, kullanan ve bu sözcüğü Türkçeye kazandıran kişidir. Öncesinde "düşbilimsel yapıt", "düşsel bilim" gibi karşılıklar getirilen terime, Duru kullanım önerisini ilk olarak Türk Dil Kurumunun Türk Dili dergisinin 1 Ocak 1973 tarihli sayısında sundu.[5][6] Bu öneri daha sonra TDK tarafından "bilim kurgu" imlâsıyla resmîleştirilmiştir.[7]

Prostat kanserine yakalanan Duru, bir süredir tedavi gördüğü Surp Agop Hastanesi'nde 25 Ocak 2009 saat 02.30'da öldü.[8] Teşvikiye Camiinde düzenlenen cenaze töreni sonrası Aşiyan Mezarlığı'na defnedildi.[9] Oyuncu Ülkü Duru'nun ağabeyidir. Eserlerini "Cüneyt Gabran" mahlasıyla da yazmıştır.

Ölümünden sonra, gazete ve dergilerde kalmış çeşitli yazıları, yazara asistanlığını yaptığı Burak Fidan tarafından "Roman Medyadan Önce Gelir" eserinde bir araya getirildi. Burak Fidan'la birlikte yazdığı, tek romanı Az Roman yine ölümünden sonra yayımlandı.[1]

Duru'nun ayrıca 2022'den itibaren Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Basın Müzesi'nde ressam Faruk Kutlu tarafından yapılmış yağlı boya tablosu sergilenmektedir.[10]

Eserleri

Öykü
  • Bırakılmış Biri (1959)
  • Denge Uzmanı (1962)
  • Ağır İşçiler (1974)
  • Yoksullar Geliyor (1982)
  • Şişe (1989)
  • Bir Büyülü Ortamda (1991)
  • Sarmal - Toplu Öyküler 1 (1996)
  • Fırtına (1997)
  • Yeni ve Sert Öyküler (2001)
  • Düşümde ve Dışımda (2003)
  • Kazı (2006)
  • Küp (2008)
  • Boğultu - Bütün Öyküleri 2 (2011)
Gezi yazısı
  • Kıyı Kıyı Kent Kent (1977)
  • Anamur'dan Bodrum'a Coğrafyadan Tarihe Mavi Gezi (1986)
  • Mavi Gezi Piri Reis'in İzinde (2016)
Deneme
  • Kısas-ı Enbiya (1978)
  • Hormonlu Kafalar (1992)
  • İstanbulin (1995)
  • Tango Geceleri (1999)
  • Durgun ve İşsiz (2004)
  • Öykü Yazmanın Sırları (2008)
  • Roman Medyadan Önce Gelir (2012)
Çeviri
Tiyatro uyarlaması
Diğer eserleri
  • Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye'nin Kurtuluş Yılları (1978)
  • Ecevit'in Çilesi (1995)
  • O Pera'daki Hayalet (Sezer Duru ile, 1996)
  • Boğaziçi Sayfiyeleri (2000)
  • Az Roman (2012)
  • Ferit Edgü & Yüksel Arslan'a Gençlik Mektupları (1957-72) / "27 Mayıs" Günlüğü (1959-62) (2015)

Kaynak:[1]

Ödülleri

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f Ceylan, Sercan (11 Mart 2019). "Orhan Duru". teis.yesevi.edu.tr. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024. 
  2. ^ a b "Orhan Duru [sözlüks]". poetikhars.com. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024. 
  3. ^ "Nerede olduğu bilinmeyen "Timsah" ortaya çıktı". milliyet.com.tr. 1 Mart 2008. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2014. 
  4. ^ "Üniversite Reformları 1946-1982". egitim.aku.edu.tr. 5 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2014. 
  5. ^ "Bilim-Kurgu, Dili ve Çevirisi Üzerine Söyleşi". parsomenfanzin.com. 30 Mayıs 2019 [1991]. 5 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024. 
  6. ^ "Türk Edebiyatının İlk Bilim-Kurgu Öyküleri ve Orhan Duru" (PDF). 7/3. 2012: 2183-2197. ISSN 1308-2140. 27 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024. 
  7. ^ "ORHAN DURU ile RÖPORTAJ". x-bilinmeyen.com. 25 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2010. 
  8. ^ "Gazeteci-yazar Orhan Duru vefat etti". cnnturk.com. 25 Ocak 2009. 29 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2009. 
  9. ^ "'Bilimkurgu'nun isim babasına veda". milliyet.com.tr. 27 Ocak 2009. 20 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024. 
  10. ^ "TGC Basın Müzesi'ne Orhan Duru'nun tablosu asıldı". tgc.org.tr. 21 Kasım 2022. 8 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024. 
  11. ^ "28. Başarı Ödülleri - 1986". tgc.org.tr. 8 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024. 
  12. ^ "20. Sedat Simavi Ödülleri - 1996". tgc.org.tr. 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024. 
Kembali kehalaman sebelumnya