- Beste esanahi batzuen berri izateko, ikus: «Bare (argipena)»
Barea ornodun animalia guztiek daukaten organoa da, gizakiengan abdomenaren ezker goialdean dagoena. Fisiologikoki, bi funtzio nagusi ditu. Batetik, globulu gorrien erregulazioa: globulu gorri zaharren suntsipenaz arduratzen da, eta bere barnean odol-biltegia dauka horretarako. Bestetik, immunitate-sistemaren zati garrantzitsua osatzen du, eta bere gabeziak babesgabe utz gaitzake infekzio zehatz batzuen aurrean.
Etimologia
Greziera klasikoan σπλήν zen, "spleni" alegia, eta latinez "lien". Hala ere, gaur egungo izenak hizkuntza erromantzeetan aldentzen dira hitz horietatik, hala nola "bazo" gaztelaniaz, "baço" portugesez eta "rate" frantsesez. Eredu klasikoetatik eratorriak ditugu ingelesezko "spleen" eta esperantozko "lieno". Euskaraz "are" (Arratiako bizkaieran), "bae" (zubereran) eta "bara" (Nafarroako gipuzkeran) ere dokumentaturik daude.[1]
Anatomia
Giza barea abdomenaren atzealdean dago, ezkerreko giltzurrunaren gainean, 9. eta 12. saihetsen artean eta hauen azpian. 13-15 cm izaten da luze, 7 cm inguru zabal, eta 3-4 cm lodi; 200 gr inguruko pisua du. Kolore gorri urdinxka du eta itxura biribildua. Ehun konektibozko kapsula batez inguraturik dago, eta kapsularen irtenuneak barearen barrunbera sartzen dira, eta bitan banatzen dute mamia: mami zuria barnealdean, eta mami gorria aurrekoaren inguruan. Mami zuria da berez linfoideoa, eta B eta T linfozitoz osaturik dago, arteriola baten inguruan. Mami gorria, berriz, odolez betetako sinu benosoz eta eritrozitoz osatua da.[2]
Funtzioak
Hiru funtzio nagusi ditu:
- Hematopoiesia. Haurdunaldian, laugarren hilabetetik zazpigarrenera bitartean, organo hematopoietiko nagusia da. Jaiotzaren ondoren hezur-muinak ordezten badu ere, zenbait gaixotasun hematologikotan gerta daiteke bareak berriro eginkizun hori hartzea.
- Odol-zelulen kontrola. Eritrozito eta plaketa zaharrak edo akastunak suntsitzen ditu, makrofagoen bitartez.[2] Barea erauzten bada, hezur-muinak eta gibelak egiten dute funtzio hori. Eritrozito, leukozito eta plaketen biltegia da.
Gaixotasunak eta nahasmenduak
Esplenomegalia barearen handitze patologikoa da. Gibeleko gaitza bat izaten da arrazoirik ohikoena, baina infekzioek, linfomek edo prozesu tumoralek ere eragin dezakete. Esplenomegaliaren ondoriorik larriena barea apurtzea da, odol-galera handia gertatzen delako, eta segituan konpondu beharreko arazo kirurgikoa da.[3] Abdomeneko traumatismo baten ondorioz ere hauts daiteke barea, eta orduan ere erauzi egin behar izaten da, peritoneoaren barneko odoljarioa saihesteko. Barea kendu ezkero, beste organo batzuek burutzen dituzte haren funtzioak, hezur-muin gorriak eta gibelak batez ere.[2]
Erreferentziak
Kanpo estekak
