Píus 10.

Píus 10.
Píus 10. árið 1903.
Páfi
Í embætti 4. ágúst 1903 – 20. ágúst 1914
Forveri	Leó 13.
Eftirmaður	Benedikt 15.
Persónulegar upplýsingar
Fæddur	2. júní 1835 Riese, Treviso, Konungsríkinu Langbarðalandi-Feneyjum, austurríska keisaradæminu
Látinn	20. ágúst 1914 (79 ára) Páfahöllinni, Róm, Ítalíu
Þjóðerni	Ítalskur
Trúarbrögð	Kaþólskur
Undirskrift

Píus 10. (2. júní 1835 – 20. ágúst 1914), fæddur undir nafninu Giuseppe Melchiorre Sarto, var páfi kaþólsku kirkjunnar frá 1903 til 1914.

Giuseppe Melchiorre Sarto fæddist í þorpinu Riese í Venetó. Foreldrar hans voru póstmaðurinn Giovanni Battista Sarto og eiginkona hans, Margarita. Sarto tók prestsvígslu árið 1858 og sem ungur prestur nam hann bæði kirkjurétt og kenningar Tómasar af Aquino. Árið 1884 varð Sarto biskup af Mantúa og í júní árið 1893 var hann útnefndur kardínáli. Árið 1896 var hann síðan útnefndur patríarki yfir Feneyjum. Útnefning hans var ekki óumdeild þar sem veraldleg yfirvöld Ítalíu gerðu tilkall til réttarins til að skipa patríarka líkt og austurrísk yfirvöld höfðu gert þegar Feneyjar voru á yfirráðasvæði austurríska keisaradæmisins. Staðan var enn snúnari vegna ríkjandi andklerkastefnu ítölsku stjórnarinnar og biturðar kaþólsku kirkjunnar yfir landmissi Páfaríkisins við sameiningu Ítalíu árið 1870. Að endingu lúffuðu ítölsk stjórnvöld fyrir vilja kirkjunnar og Sarto var leyft að taka við embætti patríarka. Hann viðhélt þó alla embættistíð sína kröfum um að Páfaríkinu skyldi skilað landi sem ítalska þjóðríkið hafði haft af því.^[1]

Eftir að Leó 13. páfi lést árið 1903 var Sarto kjörinn nýr páfi af ráði kardínálanna þann 4. ágúst með 55 af 60 atkvæðum. Áður en Sarto var kjörinn höfðu kardínálarnir hallast að því að velja Mariano Rampolla sem nýjan páfa en Frans Jósef Austurríkiskeisari beitti lögbundnu neitunarvaldi sínu (lat. jus exclusivae) til að koma í veg fyrir kjör Rampolla á páfastól. Sarto var afar ósáttur við að vera kjörinn páfi undir þessum kringumstæðum og íhugaði jafnvel að neita að taka við páfaembættinu í mótmælaskyni. Að endingu tók hann við embætti en eftir að hann varð páfi lét hann umsvifalaust afnema neitunarvald kaþólskra einvalda í páfakjörinu og lýsti yfir að hver sem hygðist beita því yrði bannfærður.^[2]

Sarto var krýndur páfi þann 9. ágúst 1903 undir nafninu Píus tíundi. Við embættistöku sína varaði hann við „fölskum nýjum vísindum“ og sagðist munu „endurnýja allt í Kristi“ (lat. Instaurare Omnia in Christo), þ.e. leggja áherslu á hefðbundið helgilíferni klerka og leikmanna. Hann kallaði umbótasinnaða mótmælendur „hrokafulla uppreisnarseggi og óvini Krists“. Píus lagði áherslu á að prestsstörf skyldu byggja á biblíutúlkun Tómasar Aquinasar og krafðist þess árið 1910 að guðfræðikennsla í háskólum skyldi hafna módernískum túlkunum, svokallaðri nýguðfræði, og leggja áherslu á skilyrðislausa hlýðni við páfastólinn. Áherslur hans leiddu til þess aukinnar ritskoðunar og til þess að módernískir kenningasmiðir innan kaþólsku kirkjunnar á borð við írska jesúítaprestinn George Tyrell^[3] og hinn franska Alfred Loisy voru bannfærðir.^[4] Andstöðu kaþólsku kirkjunnar við nýguðfræði var viðhaldið til ársins 1967.^[5]

Píus var djúpt snortinn af byrjun fyrri heimsstyrjaldarinnar, sem hófst fáeinum vikum áður en hann lést. Deilt hefur verið um hvort hann hafi reynt að koma í veg fyrir hana og hvort aðstoðarmenn hans hafi stutt hann í þeirri viðleitni.^[6] Saga gengur af því að við byrjun stríðsins hafi páfinn neitað að blessa austurrísk-ungverska hermenn og hafi sagt: „Ég blessa ekki heri, bara friðinn.“ Sumir sagnfræðingar taka þessa sögu þó ekki trúanlega.^[7][8][9]

Píus 12. páfi tók Píus 10. í heilagra manna tölu árið 1954 og þakkaði honum fyrir að „afhjúpa falska lærimeistara og mæta þeim með nauðsynlegri hörku“.^[10]

1. ↑ Martin Schwarz Lausten: Kirkehistorie (s. 229), forlaget ANIS, Frederiksberg 1997, ISBN 87-7457-202-4
2. ↑ Bingham, John. "Secret Conclave papers show how Saint Pius X was not meant to become Pope", The Telegraph, 4 June 2014
3. ↑ George Tyrrell Biography | BookRags.com
4. ↑ Alfred Loisy: Biography from Answers.com
5. ↑ Martin Schwarz Lausten: Kirkehistorie (s. 230)
6. ↑ Le Saint-Siège et la Première Guerre mondiale.Publications de l'École Française de Rome. Année 1987 95 bls. 123-137, Philippe Levillain.
7. ↑ Yves-Marie Hilaire (ritstj.), Histoire de la papauté : 2 000 ans de mission et de tribulations, Seuil/Tallandier, 2003, bls. 436.
8. ↑ Martin Benoist, « Été 1914, la Papauté face à la guerre », La Nouvelle Revue d'histoire HS n°8, bls. 59-61.
9. ↑ Francis Latour, La Papauté et les problèmes de la paix pendant la Première Guerre mondiale (L'Harmattan, 1996, bls. 26).
10. ↑ Martin Schwarz Lausten: Kirkehistorie (s. 244)