Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Koper ogrodowy

Koper ogrodowy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

koper

Gatunek

koper ogrodowy

Nazwa systematyczna
Anethum graveolens L.
Sp. pl. 1:263. 1753
Synonimy
  • Anethum sowa Roxb. ex Fleming
  • Peucedanum graveolens (L.) Benth. & Hook. f.[3]
Kwiatostan
Owoce

Koper ogrodowy (Anethum graveolens L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Uznawany jest za gatunek rodzimy w północnej Afryce (od Maroka po Libię i Czad) oraz w południowo-zachodniej Azji (Półwysep Arabski, Syria, Iran). Rozprzestrzeniony jest szeroko w uprawie i spotykany jest na różnych kontynentach jako roślina dziczejąca[4]. Przejściowo dziczeje z upraw także w Polsce[5].

Nazewnictwo

Nazwa naukowa składa się z łacińskiej nazwy rodzajowej anethum oznaczającej koper, o pochodzeniu greckim – anethos 'wiotki' lub anemos 'wiatr' i nazwy gatunkowej, na którą składają się człony gravis 'ciężki' i olens 'pachnący', co wiąże się z aromatycznymi właściwościami rośliny[6]. W czasie ustalania nazw naukowych stosowano również nazwę Anethum hortense[7]. Jan Krzysztof Kluk użył nazwy koper pospolity[7]. W Polsce zanotowano następujące nazwy ludowe: kajzer, koper, koper ogrodowy zwykły, koper swojski, koper wonny, koperek, koperek wonny, kopr, kopr polski, kopr pospolity, kopr swojski, krop[6].

Morfologia

Korzeń
Cienki, wrzecionowaty, słabo rozgałęziony, białawy[5].
Łodyga
Sinawozielona, wysokości do 125 cm. Jest białawo i zielono kreskowana, dęta i naga. Rozgałęzia się w górnej części[8][5].
Liście
3-, 4-krotnie pierzaste o nitkowatych odcinkach. Dolne posiadają pochwiaste ogonki, górne są siedzące na wydłużonych pochwach[9][5], obłonionymi i z uszkami[5].
Kwiaty
Zebrane w liczne (15–40) baldaszki tworzące baldach złożony, o nagich szypułach i szypułkach, bez pokryw i pokrywek[8][5]. Kwiaty obupłciowe, drobne z żółtymi płatkami, na szczycie z łatką[5].
Owoce
Jajowate lub szeroko eliptyczne, spłaszczone rozłupnie, osiągające do 5 mm długości i 3 mm szerokości. Krążek miodnikowy poduszeczkowaty i żółty. Trzy żebra grzbietowe wyraźnie wystające, dwa żebra boczne oskrzydlone[5].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Roślina silnie aromatyczna, o korzennym zapachu[5].

Jako roślina dziczejąca rośnie na polach, na przypłociach i innych stanowiskach ruderalnych[5].

Zastosowanie

Uprawa

Roślina łatwa w uprawie. Wymaga słonecznych i osłoniętych od wiatrów stanowisk, gleby wilgotnej – nie znosi jednak stałego zawilgocenia. Lubi podłoża dobrze spulchnione, żyzne i przepuszczalne. Nasiona wysiewa się wiosną wprost do gruntu i w miarę potrzeb można je dosiewać przez całe lato aż do jesieni (ze względu na krótki okres wegetacyjny trwający około 45–50 dni). Niektóre odmiany: 'Bouquet', 'Fernleaf', 'Mammoth', 'Vierling'. Wymagane jest podlewanie w okresach bez opadów. Roślina ta jest rzadko atakowana przez choroby czy też szkodniki[11].

Obecność w kulturze

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
  4. Anethum graveolens L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-09-26].
  5. a b c d e f g h i j Marian Koczwara, Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 117-118.
  6. a b Ireneusz R. Moraczewski, Barbara Sudnik-Wójcikowska, Bożena Dubielecka, Lucjan Rutkowski, Kazimierz A. Nowak, Wojciech Borkowski, Halina Galera: Flora ojczysta — gatunki pospolite, chronione, ciekawe... (CD-ROM: Atlas roślin, słownik botaniczny i multimedialne klucze do oznaczania). Warszawa: Wydawnictwo Stigma, 2000. (pol.).
  7. a b Jan Krzysztof Kluk: Dykcyonarz roślinny, w którym podług układu Linneusza są opisane rośliny nie tylko krajowe dzikie, pożyteczne, albo szkodliwe.... T. 1: A-E. s. 38.
  8. a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  9. a b c d e f g h i Teresa Wielgosz: Wielka księga ziół polskich. Poznań: Publicat S.A., 2008. ISBN 978-83-245-9538-9.
  10. a b c Biruta Markuza: Zioła i inne przyprawy mojej kuchni. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2010 (cop.), s. 39. ISBN 978-83-7506-424-7.
  11. a b Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
  12. a b Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
Kembali kehalaman sebelumnya