Stany posiadają własne organy ustawodawcze i wykonawcze. Na czele władz stanowych stoi gubernator, który jest mianowany przez prezydenta Indii na pięcioletnią kadencję. Gubernator mianuje stanowy rząd z premierem na czele, spośród partii, która wygrała wybory. Stany posiadają 1- lub 2-izbowe parlamenty. Izba niższa stanowego parlamentu zwana jest vidhan sabha i, według indyjskiego prawa, może składać się od 60 do 500 posłów. Wybierana jest ona w wyborach powszechnych na 5 lat. Izba wyższa parlamentu zwana jest vidhan parishad i wybierana jest na sześcioletnie kadencje, z tym, że co 2 lata wymieniana jest trzecia część składu izby. Parlamentom stanowym podlegają wszelkie sprawy z wyjątkiem polityki zagranicznej, obrony, handlu zagranicznego i obywatelstwa (zastrzeżone dla parlamentu związkowego Indii)[2][3].
Terytoriami związkowymi oraz narodowym terytorium stołecznym zarządzają przedstawiciele rządu Indii – komisarze lub administratorzy. Niektóre z terytoriów posiadają własne parlamenty i rządy, lecz mają one znacznie ograniczone uprawnienia, mniejsze terytoria nie posiadają tych organów władzy. W terytoriach obowiązują prawa związkowe.
W poszczególnych stanach i terytoriach poza ogólnoindyjskimi językami oficjalnymi, czyli hindi i angielskim, mogą obowiązywać dodatkowe języki oficjalne.
Stany i terytoria
Stany Indii (ang.state, hindiप्रांत – prant[4]) są znacznie zróżnicowane. Największe z nich pod względem liczby ludności są największymi jednostkami administracyjnymi świata – wśród dziesięciu najludniejszych jednostek administracyjnych świata pięć to właśnie stany Indii. (Uttar Pradesh z ludnością liczącą niemal 200 mln jest na pierwszym miejscu w tym rankingu, Maharashtra zajmuje miejsce trzecie, Bihar szóste, Bengal Zachodni siódme, a Andhra Pradesh ósme)[5].
Pod względem powierzchni największe z indyjskich stanów dorównują krajom europejskim (np. największy ze stanów, Radżastan jest większy od Polski). Najmniejsze stany nie przekraczają zaś kilku tysięcy km² powierzchni.
Terytoria (ang.territory, hindiकेन्द्रीय सरकार – kendrija sarkar) są mniej zróżnicowane od stanów – pod względem powierzchni nie przekraczają kilku tysięcy km², a pod względem ludności nie przekraczają 1,25 mln osób (wyjątkiem jest Delhi liczące ponad 16 mln mieszkańców).
W poniższym zestawieniu nazwy jednostek administracyjnych podano w wersji polskiej (jeżeli istnieje polski egzonim), wersji angielskiej (ang.), wersji hindi (w zapisie oryginalnym, w polskiej transkrypcji – trb. i w transliteracji – trl.) oraz w językach stanowych. W podobny sposób podano nazwy stolic.
tymczasowo (przez 10 lat od czerwca 2014) Hajdarabad (pol.)[6], Hyderabad (ang.), हैदराबाद (hindi – trb.: Hajdarabad, trl.: Haidarābād), హైదరాబాదు (telugu), حیدر آباد (urdu)[7]
nazwa malajalam: കേരളം[7] (trb.: Keralam, trl.: Kēraḷaṁ)[6]
Thiruvananthapuram (ang.), तिरुवनंतपुरम (hindi – trb.: Tiruwanantapuram, trl.: Tiruvanaṁtapuram), തിരുവനന്തപുരം (malajalam)[7] – brak nazwy polskiej[6]
Dystrykty są jednostkami administracyjnymi drugiego rzędu. Każdy stan i terytorium Indii składa się z dystryktów, których liczba jest zróżnicowana. Z tylko jednego dystryktu składają się terytoria Czandigarh, Dadra i Nagarhaweli i Lakszadiwy. Najwięcej dystryktów (71) wchodzi w skład stanu Uttar Pradesh.
Dystrykty są silnie zróżnicowane pod względem powierzchni i liczby ludności. Najwięcej osób zamieszkuje dystrykt Delhi (w 2001 roku 13 782 976 osób), a najmniej dystrykt Yanam leżący w terytorium Puducherry (w 2001 roku 31 362). Największy obszar zajmuje natomiast dystrykt Leh znajdujący się w stanie Dżammu i Kaszmir (82 665 km²), a najmniejszy dystrykt Mahé leżący w terytorium Puducherry (9 km²). Dystrykt Leh jest również najrzadziej zamieszkanym dystryktem (1,4 os./km²), największa gęstość zaludnienia występuje natomiast w dystrykcie Mumbaj w stanie Maharashtra (48 215 os./km²).
Historia
Okres przed uzyskaniem niepodległości
Podział administracyjny Indii w 1909 roku
Indie w owym czasie podzielone były na prowincje administrowane bezpośrednio przez władze brytyjskie i księstwa rządzone przez lokalnych władców, pozostające pod brytyjskim protektoratem. Prowincji było sześć, lecz przed samym uzyskaniem niepodległości liczba ta została zwiększona do 17. Księstw (stanów, państw) było ponad 500 – największym był Hyderabad zamieszkany przez ponad 10 mln osób, a najmniejsze księstwa obejmowały obszar zaledwie kilkudziesięciu km²[1].
W 1953 roku został utworzony stan typu A Andhra (wydzielony z Madrasu), w 1954 stan Bilaspur włączony został do Himachal Pradeshu, a w 1956 roku do Indii włączone zostały Indie Francuskie jako osobne terytorium pod nazwą Pondicherry (jedna z pięciu części Indii Francuskich, Chandernagore, przyłączona została do Indii już w roku 1950, a w roku 1954 wcielona została do stanu Bengal Zachodni)[11].
w 1966 roku stan Pendżab został podzielony na stan Hariana, stan Pendżab i terytorium związkowe Czandigarh (część stanu została również włączona do Himachal Pradeshu
w 1968 roku zmieniono nazwę stanu Madras na Tamilnadu
w 1971 roku zmieniono status Himachal Pradeshu z terytorium związkowego na stan
w 1972 roku wydzielono ze stanu Asam stan Meghalaya, terytorium związkowe Mizoram oraz terytorium związkowe Arunachal Pradesh; zmieniono również status dwóch terytoriów związkowych (Manipuru i Tripury) na stany
Delhi – nowy stan miałby powstać z podziału obecnego narodowego terytorium stołecznego na stan Delhi i narodowe terytorium stołeczne Nowe Delhi liczące ok. 43 km²
Obecne autonomiczne obszary w Indiach (bez de facto autonomicznej wyspy Sentinel Północny)
Znaczenie nazw stanów i terytoriów
Andamany i Nikobary: od nazw dwóch archipelagów tworzących terytorium; Andaman – zniekształcenie sanskryckiej nazwy Hanuman (nazwa mitycznego króla małp), Nikobar – w sanskrycie kraj nagich[11]
Andhra Pradesh: kraj Telugów (pradesh w hindi to kraina, a andhramu w telugu to nazwa własna narodu, czyli Telugu)[11]
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
_(claimed_and_disputed_hatched).svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
_(claimed_and_disputed_hatched).svg)
.svg)
