Siyasi baskılar ve otoriter yönetim Seçim yolsuzluğu ve muhalif adayların tutuklanması[1] Yolsuzluklar ve kötü ekonomik durum[2] COVID-19 pandemisi Hükûmetin ekonomik ve sosyal politikaları
14 Ağustos'ta Svyatlana Tsihanouskaya, devlet başkanlığı seçimlerini %60-70 oyla kazandığını iddia etti ve koordinasyon konseyinin kurulduğunu duyurdu.[33][34]
Arka plan
Protestoların başlangıcında, Aleksandr Lukaşenko, 1994'ten beri Belarus Devlet Başkanı sıfatıyla, eski Sovyet ülkeleri arasında 26 yıl ile en uzun görev yapan liderdi.[35][36] Önceki beş seçimde ciddi bir rakibi olmadığı için Avrupa'nın "son diktatörü" olarak adlandırıldı.[35]Otoriter yönetimi altında hükûmet,[36] muhalefeti sık sık baskı altına aldı.[35][36]
Lukaşenko, koronavirüs pandemisiyle başa çıkarken, kendisinin ciddi bir tehdit olduğunu reddettiği sırada daha büyük bir halk muhalefeti ile karşı karşıya kaldı.[35][37] Lukashenko'nun kazandığı beş seçimden sadece ilki, uluslararası gözlemciler tarafından güvenilir bir şekilde özgür ve adil kabul edildi.[38]
Başkanlık kampanyası sırasında devlet başkanı adayı Svyatlana Tsihanouskaya, Belarus halkının oylarını korumak için bir yol bulması gerektiğini belirtti. Protesto daha sonra "lidersiz" hale geldi.[39]
Seçim öncesi
Lukaşenko için "hamamböceği" lakabı Korney Chukovsky'nin 1921 çocuk şiiri Tarakanishche'den (Canavar Hamamböceği) alınmıştır.
Uyanış çağrısı ilk olarak, iş insanı ve blog yazarı Siarhei Tsikhanouski tarafından başlatıldı. Lukashenko'yu Korney Çukovski'nin çocuk şiirindeki Canavar Hamamböceği'ndeki hamamböceğiyle karşılaştırdı. 1923'te yayınlanan orijinal hikâye,[40] diktatörce olmasına rağmen kırılgan bir böceğin diğer tüm hayvanlar üzerindeki kısa, kaotik saltanatı ile ilgilidir.[41]
Tsikhanouski, Belarus'u dolaştı ve halkla röportaj yaptı. YouTube kanalı Strana Dlya Zhizni'de (Country for Life) videolar yayınladı. Çoğu zaman insanlar gerçeği söylediler ve mevcut hükûmet ve Aleksandr Lukaşenko ile aynı fikirde değillerdi.[kaynak belirtilmeli]
Tsikhanouski, Mayıs 2020'nin sonlarında Beyaz Rusya yetkilileri tarafından gözaltına alındı ve resmi olarak yabancı ajan olmakla suçlandı.[28]
Haziran 2020'de Lukashenko'ya karşı sokak protestoları yapıldı.[37] 2020 seçimleri için birkaç muhalefet adayı çıkartıldı, ancak çoğu tutuklandı.[28]
19 Haziran'da Lukaşenko, "bir darbe girişimini engellediğini" belirterek ana muhalefet lideri Viktar Babaryka'nın tutuklanmasına yol açtı.[42]CNN'in verdiği bilgiye göre Babaryka, rüşvet ve yolsuzluk suçlamalarının tahrif edildiğini ve tutuklamanın siyasi olarak devlet başkanlığı seçimlerini kazanmasını engellemek için yapıldığını belirtti.[43] Babaryka yetkililer tarafından gözaltına alınır alınmaz, insanlar tepkilerini göstermek için sokaklarda yürümeye başladılar. Muhalefet eylemcileri, protestocular, gazeteciler ve blog yazarları da baskıların bir parçası olarak tutuklandı.[44] İnsan hakları grubu Viasna, Mayıs başı ile Ağustos başı arasında yaklaşık 1.300 kişinin protesto için gözaltına alındığını tahmin etti.[45]
Bir röportaj sırasında Lukaşenko, muhalefet protestolarının yabancı bir komplonun parçası olduğunu iddia etti.[46] Gösterileri, Amerikalılar, NATO üyeleri, Ruslar ve hatta Ukraynalılar olabileceğini öne sürdüğü yabancılar tarafından düzenlenen bir komplo olarak sundu.[35] Tsikhanouski'nin eşi Svyatlana Tsihanouskaya, Babaryka'nın tutuklanmasının ardından yapılacak seçimlerde aday olarak girdi.[kaynak belirtilmeli]
Muhalefet adayı Svetlana Tsikhanouskaya 30 Temmuz'da Minsk'teGece devam eden protestolar14 Ağustos'ta Minsk'te protestocular
Başkanlık kampanyası sırasında Lukaşenko, anayasanın kadınlar için hazır olmadığında ısrar etti. Kayıt dışı aday Valeriy Tsepkalo'nun eşi Veronika Tsepkalo, kendisinin ve Babaryka'nın devlet başkanlığı kampanya kadrosu başkanı Maria Kalesnikava'nın Sviatlana Tsikhanouskaya'ya katılacağını ve destek vereceğini açıkladı.[28]
Protestolar, çatışmanın aylarca sürebileceği ve şiddete dönüşebileceği sorularına yol açtı.[47]Yevromaydan protestolarının 2014'te Ukrayna'da nasıl bir devrime dönüştüğüne benzer şekilde, çatışmanın tam bir devrime dönüşebileceği yönünde spekülasyonlar vardı.[48] ABD'li bir düşünce kuruluşu olan Alman Marshall Fonu, protestoların Beyaz Rusya'daki önceki protestolara göre daha yaygın olduğunu ve daha acımasızca bastırıldığını belirtti.[49]
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), seçimlere davet edilmediği için 2020 seçimlerini izlemeyeceğini bildirdi.[50] Bu, 2001'den beri ilk kez AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (ODIHR) tarafından izlenmeyen ilk Beyaz Rusya seçimi oldu.[38] AGİT, 1995 yılından bu yana, Beyaz Rusya'daki hiçbir seçimi özgür ve adil olarak tanımadı[50] ve hükûmet, ülkedeki geçmiş AGİT seçim izleme misyonlarını engelledi.[38]
Başkanlık kampanyası
29 Temmuz'da, bir Rus özel askeri şirketi olan Wagner Grubu'na bağlı 33 paralı asker, Minsk yakınlarındaki bir sanatoryumda tutuklandı.[45] Lukaşenko, Rusya'yı, tutuklanan "paralı askerler" hakkında yalan söylemekle suçlayarak, "Şimdiye kadar açık savaş yok, ateş yok, tetik henüz çekilmedi, ancak Minsk'in merkezinde bir katliam organize etme girişimi zaten ortada" dedi.[51] Beyaz Rusya yetkilileri, Tsikhanouski'nin Beyaz Rusya'yı istikrarsızlaştırmak için Ruslarla birlikte çalıştığını iddia etti.[51] Gözaltında bulunan paralı askerlerin biri hariç tamamı, Ukrayna'nın iade talebine rağmen 14 Ağustos'ta Rusya'ya sınır dışı edildi.[52]
30 Temmuz'da Minsk'te Halkların Dostluk Parkı'nda devlet başkanı adayı Svyatlana Tsihanouskaya'nın yasal olarak mitingi düzenlendi. İnsan hakları aktivistlerine göre 63.000-70.000 kişi toplandı, ancak polis 18.250 kişiyi geri çağırdı.[kaynak belirtilmeli] Bu miting, 1991'den beri yapılan katılımcısı en yüksek miting oldu.[kaynak belirtilmeli]
6 Ağustos'ta, tahminen 5.000 barışçıl protestocu Minsk'te sokaklara çıktı, beyaz kurdeleler salladı, özgür ve adil seçimler çağrısında bulundu.[53]
Ağustos ayının ilk haftasında on binlerce Beyaz Rusyalı, ülkenin çeşitli şehir ve kasabalarında Lukashenko'ya karşı gösteriler yaptı. Sovyetler Birliği sonrası Beyaz Rusya'da şimdiye kadar görülen en büyük sokak protestosu olarak başkent Minsk'te 63.000 kişi gösteri yaptı.[45]
9 Ağustos 2020'de sabah erken saatlerde Minsk'e giden tüm yollar ve giriş noktaları polis ve ordu tarafından kapatıldı.[54][55]
Gün ortasında Beyaz Rusya'da internet kısmen engellendi. Hükûmet yetkilileri, nedenin Beyaz Rusya dışından kaynaklanan ağır bir DoS saldırısı olduğunu iddia etti. Öte yandan, bağımsız BT uzmanları, Beyaz Rusya devletinin internet sağlayıcısı Beltelecom ve bağlı devlet kurumlarının kasıtlı olarak derin paket inceleme (DPI) teknolojisi veya trafik şekillendirme kullandığını ve bunun nedeninin kullanılan filtreleme ekipmanı ile ilgili sorunların olabileceğini iddia etti.[56] Ayrıca çalışan tek anlık mesajlaşma uygulaması ise Telegram'dı.[57][58]
Hemen ardından aynı günün akşamı, Beyaz Rusya hükûmeti sponsorluğundaki televizyon kanalları sandıkların açılmasıyla birlikte, Lukashenko'nun oyların %80,23'ünü, Tsikhanouskaya'nın ise yalnızca %9,9'unu aldığını belirten bir seçim sonucu yayınladı.[54] Aradaki fark o kadar büyüktü ki, hükûmet yanlıları bile bunun gerçek olamayacağını anladı.[59] Bu, Tsikhanouskaya taraftarlarının, Brest, Minsk, Vitsebsk, Grodno, Mazır, Pinsk, Gomel ve Babruysk gibi Beyaz Rusya'nın tüm büyükşehirlerinde sokaklara çıkmasına neden oldu. İnsanlar bunu memnuniyetsizliklerini ifade etmek için yapıyor ve adil bir oy sayımı çağrısında bulunuyorlardı.[59] Gecenin ortasında barışçıl protestolar olarak başlayan bu olay, Minsk'te bazı kişiler ve yetkililer arasında bir kavgaya dönüştü. İnsanlar trafiği kapatmak için barikatlar kurmaya başladı.[60] Büyükşehirlerde başlayan bu protestolar ülke geneline yayıldı.[61]
Gece saatlerinde, büyük kalabalığın dağılmasının ardından polis memurları, daha küçük protestocu gruplarını Minsk şehir merkezinde birkaç saat boyunca kovaladılar. Beyaz Rusya'nın tüm büyük şehirlerinde güvenlik güçleri ve
polise karşı mücadele devam etti. Kolluk kuvvetleri polis copları, plastik mermiler, kurşun toplu el bombaları, tazyikli su, göz yaşartıcı gaz ve ses bombası kullandı. İnsanlar bütün gece varoşlarda kovalandıkları için protestoları bastırmak için kullandılar.[62][63]Brest'te protestocular kademeli olarak dağıldılar ve geriye tahmini toplam 5.000 kişiden 200-300 kişilik bir kalabalık kaldı.[61] Minsk'te o gece, güvenlik güçleri insanların yanına el bombaları attı ve bazı insanlar ciddi şekilde yaralandı.[61]
Beyaz Rusya'nın bağımsızlığından bu yana gerçekleşen en büyük protestolardan biriydi. Güvenlik güçleri bir gecede yaklaşık 3.000 kişiyi tutukladı.[64] Protestoculardan bazıları ağır yaralandı, en az 50 protestocu hastaneye kaldırıldı, bazılarının durumu kritikti ve protestoculardan biri öldü.[65]
Bazı kişilerin sandık merkezlerinin yakınında seçim sonuçlarını beklerken tutuklandığı bildirildi. Minsk'te bir kızı ve torunu olan 73 yaşındaki bir adam, sandık merkezinin kapatılmasının ardından 86. okul yakınlarında toplanan yaklaşık 20 kişiyle birlikte tutuklandı. Daha sonra bu tutukluların 10 ila 25 gün hapis cezasına çarptırıldıkları bildirildi.[66]Baranaviçı'da, diğerlerinin yanı sıra iki Roma Katolik rahibi seçim merkezinin yakınında sonuçları beklerken tutuklandı.[67]
Seçim sonrası
Minsk'te protesto mitingi, 16 Ağustos
Protesto ve grevler
Birinci hafta
10 Ağustos sabahı erken saatlerde Minsk'te insanlar önceki gece birinin öldüğü bir yere çiçek getirmeye başladı. Yerel yetkililer ölümü doğrulamadı. CEC (Beyaz Rusya Merkez Seçim Komisyonu) seçim sonuçlarını açıkladı.
Yanlış sonuçların ardından protestolar Beyaz Rusya'yı kasıp kavururken, birincil muhalefet adayı Svyatlana Tsihanouskaya, Belarus'tan Litvanya'ya gitmek üzere ayrıldığını söyleyen bir video yayınladı.[68] Yedi saat gözaltında tutulduğu[68] MSK'ye şikayette bulunurken aynı zamanda ülkeden ayrılmaya zorlandı.[69]
Akşam, Brest, Homyel, Grodno, Mahiliou, Viciebsk, Baranaviçı, Maladzyechna, Navahrudak, Novopolotsk, Jodzina dahil olmak üzere Beyaz Rusya'nın tüm büyük şehirlerinde protestolar devam etti.[70] Minsk'te protestocular, 2019-2020 Hong Kong protestolarında kullanılan "Su Ol" taktiklerine benzer şekilde, sürekli şehrin bir bölgesinden diğerine konum değiştirdiler.[71] Protestocular, Minsk'in merkezindeki Riga Pazarı çevresindeki bölgeye barikat kurdu. Hükûmet güçleri, protestoculara göz yaşartıcı gaz ve ses bombası kullanarak karşılık verdi.[72] Yetkililer protestoculara el bombası atıyordu ve Pushkinskaya metro istasyonu yakınlarında bir protestocu öldü.
Minsk'teki protestoların bastırılmasına hükûmetin çevik kuvvet polisi (AMAP/OMON), iç birlikler ve anti-terörist "Almaz" özel kuvveti de katıldı. AMAP ekiplerinin protestocuları barikatlardan geçmelerine izin vermeleri için kandırmak için bazı ambulanslara el koyduğu veya görsel olarak benzer kamyonetler kullandığı bildirildi.[73][74]
Polis, Pazartesi günü Minsk'te muhalefet destekçilerinin bir mitinginde protestoculara karşı tazyikli su kullanmaya devam etti.[75]
Beş gün sonra, Rus Novaya Gazeta gazetesi, 10 Ağustos 2020'de meydana gelen şiddet ve tutuklamaların, daha önce ciddi suçlardan tutuklanan Beyaz Rusya İç Birlikleri 3214 Askeri Birliğinin emekli komutanı Dimitri Pavlichenko tarafından emredildiğini yazdı.[76]
11 Ağustos'ta Minsk ve diğer büyük şehirlerde protestolar yeniden başladı. Kauçuk mermiler ve ses bombaları yaygın olarak kullanıldı.[77] İçişleri bakanlığı, Brest'teki protestoculara karşı savaş mermileri kullandığını doğruladı;[69] bir kişinin durumu kritik olmasına ve (14 Ağustos itibarıyla) ciddi beyin hasarına sahip olmasına rağmen hiçbir ölüm bildirilmedi.[78][79]
Homyel'de 25 yaşındaki kalp rahatsızlığı olan bir adam, 12 Ağustos'ta bir tutuklu minibüsünde saatlerce sıcak hava altında bekledikten sonra öldü. Hastaya herhangi bir tıbbi yardım yapılmadı.[80] Ayrıca Homyel'de tutuklanan 500'den fazla kişinin akrabaları ve arkadaşlarının onları ziyaret etmesine izin verilmedi. Yerel polis onlara akrabaları hakkında kimseye bir şey söylemedi. Polisin orada tutuklanan bir kadına tacizde bulunduğu da bildirildi.[81]
Grodno'da yaygın protestolar sırasında 5 yaşındaki bir çocuk yaralandı ve içinde bulundukları arabanın hükûmet güçleri tarafından sıkıştırılması üzerine babası tutuklandı.[82]
12 Ağustos'ta, Minsk'te ve daha sonra diğer şehirlerde insanlar, hükûmetin acımasız baskılarını protesto etmek için sokaklarda sıraya girmeye başladı. Protestocuların çoğunluğu beyaz elbise giyen kadınlardı.[83] Daha önce özel güvenlik güçlerinde görev yapan kişiler, çöplere üniforma attıkları videolar yayınlayarak dayanışmalarını dile getirdiler ve yetkilileri halkın iradesine karşı çıkmaya son vermeye çağırdılar.[84] Aynı gün birisi, Telegram grubunda, bir polis memuruna karşı çıkıyorlarsa, protestocuları öldürmek için ateş etmek üzere bir dahili polis emrinin kaydedildiği bir video yayınlamıştı.[kaynak belirtilmeli] Beyaz Rusya İçişleri bakanı, 12 Ağustos'ta "öldürmek için ateş etme" politikasının uygulandığını itiraf etti.[85]
Minsk'in birçok yerinde çevik kuvvet polisinin ambulanslarla hareket ettiği ve insanlara ateş ettiği, kalabalığın yakınında durduğu görüldü ki bu III. Cenevre Sözleşmesi'ne aykırıdır.[86][87]
13 Ağustos'ta, polisin şiddetine karşı dayanışma içinde gösteri yapan birçok protestocu,[88][89][90] beyaz giyinmiş binlerce kadın dahil olmak üzere gözlemlendi.[91] Devlete ait birkaç fabrikada da işçi grevleri de gerçekleşti.[91]
Beyaz Rusya hapishanelerinde çeşitli yasa ihlalleri (aşırı kalabalık, şiddet ve işkence dahil olmak üzere mahkûmlara yönelik öfke) hakkında birkaç rapor sunuldu.[92][93][94][95][96][97][98][99]
14 Ağustos'ta ülke çapında barışçıl protestolar devam etti. Minsk Traktör Fabrikası'ndan işçi sınıfı halkı da Minsk'teki Hükûmet Konağı önündeki protestoya katıldı. 16.000 işçinin bu protestoyu desteklediğini iddia eden pankartlar taşıyan büyük bir yürüyüşe katıldılar.[33] Binayı koruyan bir grup asker, "protestocuların yanında durarak" kalkanlarını indirdi.[100]
Lida'daki protestolar sırasında, birkaç polis memuru protestocularla dayanışma içinde korna ve sirenler çaldı. İnsanlar alkışlarla onlara yüksek sesle cevap verdi.[101]Svyatlana Tsihanouskaya, Beyaz Rusya yetkililerinden şiddeti durdurmalarını, "diyaloğa girmelerini" ve belediye başkanlarını hafta sonu ülke çapında barışçıl mitingler düzenlemeye çağırdı.[33]
15 Ağustos'ta seçim sonrası protestolar artmaya devam etti. Hükûmet destekli televizyon, ilk kez Beyaz Rusya sokaklarında olup biten olayları herhangi bir sansürsüz olarak gösterdi. 10 Ağustos'taki barışçıl protesto sırasında öldürülenler için bir veda töreni düzenlendi. Kısa bir olaydı ve ardından hükûmet televizyonundan birçok işçi de insanlarla dayanışmaya katıldı.[kaynak belirtilmeli]Associated Press ise, Alexander Taraikovsky'nin öldürüldüğü anı gösteren bir video yayınladı.[102]
devlet başkanı Lukaşenko yetkililerinin, Kremlin temsilcilerine Lukashenko'nun Rusya'ya kaçma olasılığını sorduğu bildirildi. Ayrıca, Rusya'nın Lukashenko'nun devlet başkanlığından istifasının muhtemel olduğunu kabul ettiği bildirildi.[103][104] Hükûmet karşıtı bir web sitesi olan Charter 97'nin baş editörü, Rus birliklerinin muhtemelen önümüzdeki 48 saat içinde olası bir istilaya hazırlanmak için Beyaz Rusya-Rusya sınırı boyunca yoğunlaştığını iddia etti.[105] Lukashenko'nun her iki tarafla da Rusya devlet başkanıVladimir Putin ile konuştuğu ve mevcut tüm sorunların yakında çözüleceğine olan güvenini ifade ettiği, dış arabuluculuk olasılığının Lukaşenko tarafından kesin olarak reddedildiği bildirildi.[106]
Moskova da dahil olmak üzere bir dizi ülkede barışçıl gösteriler yapıldı ve burada ağırlıklı olarak beyaz giyen 400 kişi Beyaz Rusya Büyükelçiliği yakınında protestocuları desteklemek için bir zincir oluşturdu.[107] Minsk'teki bazı protestocular, Rusya'nın Uzak Doğu'sundaki hükûmet karşıtı Habarovsk Krayı protestolarıyla dayanışma içinde olduklarını ifade ettiler.[108]
Beyaz Rusya'nın Slovakya Büyükelçisi Igor Leshchenya, protestoculara desteğini ifade ettiği bir video yayınladı ve bunu yapan Beyaz Rusya'nın ilk diplomatik temsilcisi oldu.[109][110] O akşamın ilerleyen saatlerinde Bratislava'daki Başkanlık Sarayı, Beyaz Rusya'nın tarihi bayrağının renkleriyle aydınlatıldı ve Slovak devlet başkanı Zuzana Čaputová, protestoculara destek mesajını iletti.[111] Eski İsveç başbakanı Carl Bildt tarafından, Beyaz Rusya'nın tarihi bayrağının Stockholm'deki Beyaz Rusya büyükelçiliğinin önündeki yolda çekildiği de bildirildi.[112]
İkinci hafta
16 Ağustos'ta Lukashenko'nun destekçileri, devlet başkanı'na destek mitingi düzenlemek için ülkenin çeşitli şehirlerinden Minsk'e otobüsle götürüldü.[113] Lukaşenko mitingle ilgili konuştu ve onlara NATO'nun batı sınırında kuvvetlerini inşa ettiğini söyledi.[114] NATO ise bu iddiaları yalanladı.[115] Muhalefet grupları Minsk'te "Ulusal Özgürlük Yürüyüşü" ve ülkenin dört bir yanındaki şehir ve kasabalarda benzer yürüyüşler yapılması çağrısında bulundu. Destekçilerden hükûmet binalarında bir araya gelmeleri ve protestocuların ölümlerinden ve işkenceden sorumlu olanların adalete teslim edilmesi ve Alexander Lukashenko'nun ayrılması için tüm siyasi mahkûmların derhal serbest bırakılması çağrısında bulunmaları istendi.[116] Beyaz Rusya basını, Minsk mitinginden sonra sivil kıyafetli kişilerin muhalefet destekçilerini keyfi olarak gözaltına aldığını bildirdi.[117] Aynı akşamın ilerleyen saatlerinde, Haziran 2020'de Lukaşenko tarafından görevden alınan eski Beyaz Rusya BaşbakanıSyarhey Rumas'ın Instagram hesabından Lukaşenko karşıtı protestoculara destek mesajı yayınladığı bildirildi.[118] Daha önce Rumas'ın eşi, protestolara bakan bir binanın çatısında kendisi ve Rumas'ın bir fotoğrafını ve bir destek mesajı yayınlamıştı.[119]
Lukaşenko, bir hava saldırı tugayının 17 Ağustos'tan itibaren Batı Beyaz Rusya'da bir hafta sürecek planlanmamış manevralar düzenleyeceğini duyurmuştu, ardından NATO kuvvetlerinin "kapılarda" olduğunu duyurdu ve ülkeyi tehdit ederek Başkan Putin'i askeri yardım teklif etmeye teşvik etti.[120] 17 Ağustos sabahı erken saatlerde, Rusya'da M1 "Beyaz Rusya" karayolu üzerinde Minsk'e doğru giden plakasız, askerleri taşıyan birkaç askeri kamyon görüldü.[121]
17 Ağustos, Lukashenko'nun Minsk tekerlekli traktör fabrikasında yaptığı konuşmada yuhalandığını ve bağırdığını gördü. Seyirciye, başka bir seçim yapmak için onu öldürmek zorunda kalacaklarını söyledi. Bu arada, devlet televizyonu tarafından yapılan bir yayında, televizyon sunucuları grevden çıkarken haber masalarının boş olduğunu gösterdi.[122][123][124]Svyatlana Tsihanouskaya, bir geçiş hükûmeti[125] yönetmeye ve yeni, özgür ve adil bir devlet başkanlığı seçimi düzenlemeye hazır olduğunu belirttiği bir video yayınladı.[126] Lukaşenko, yeni bir anayasa kabul edilirse erken devlet başkanlığı seçimlerinin yapılabileceğini kabul etti.[127] Beyaz Rusya Başbakanı Raman Halouçanka ve kabinesi 17 Ağustos 2020'de toplu halde istifa etti.[128] O günün ilerleyen saatlerinde Ukrayna, Minsk'teki Büyükelçisini geri çağırdı.[129] Aynı gün, Avrupa Parlamentosu üyeleri, Aleksandr Lukaşenko'yu Beyaz Rusya devlet başkanı olarak tanımadıklarını ve onu Avrupa Birliği'nde istenmeyen kişi olarak gördüklerini belirten ortak bir bildiri yayınladılar.[130] Ortak açıklamada, güvenilir bilgilerin Sviatlana Tsikhanouskaya'nın seçimi kazandığını gösterdiğini de ilan etti.[131] Minsk'teki Janka Kupala Ulusal Tiyatrosu'nun yöneticisi, şiddeti önceden kınayan ve protestoları ihtiyatlı bir şekilde destekleyen eski kültür bakanı Pavel Latushko, Beyaz Rusya Kültür Bakanlığı tarafından görevden alındı.[132]Salihorsk'taki Beyaz Rusyakaly potas şirketinin madencileri, madenlerden aşağı inmeyi reddederek greve gitti ve Zhlobin'deki BMZ Steel Works, çelik fırınlarının çalışmalarını askıya aldı.[133][134][135] BMZ işçileri, istekleri karşılanmadığı takdirde süresiz grev başlatacaklarını duyurdu. Minsk Tractor Works (MTZ), Minsk Automobile Works (MAZ), Minsk Motor Works (MMZ), Minsk electrotechincal fabrikası (METZ) ve diğer fabrikalardan binlerce işçi, şehrin içinden geçerek Beyaz Rusya Cumhuriyeti Ulusal Devlet Televizyon ve Radyo Şirketi'nin genel merkezine yürüdü. 17 Ağustos itibarıyla Beyaz Rusya'da yapılan protesto gösterilerinde tutuklu ve hükümlüler listesinde yer almayan 76 kişinin kaybolduğu bildirildi.[136]
18 Ağustos'ta perakende, banka, mobil ve gıda sektörlerindeki uluslararası şirketler, reklam kampanyalarını devlet televizyon kanalı da dahil olmak üzere Beyaz Rusya'daki televizyon kanallarından çekmeye başladığı bildirildi.[137]Almanya şansölyesiAngela Merkel, Vladimir Putin'e yaptığı açıklamada, Beyaz Rusya hükûmeti'nin barışçıl protestoculara karşı güç kullanmaktan kaçınması, siyasi tutukluları derhal serbest bırakması ve ulusal bir diyalog başlatması gerektiğini söyledi. Putin yanıt olarak Merkel'i eski Sovyet devletine yabancı müdahalenin kabul edilemez olacağı konusunda uyardı.[138][139] Beyaz Rusya'nın Slovakya büyükelçisi Igor Leshchenya, diğer dört diplomatla birlikte istifa etti.[140] Ardından, Minsk'teki Janka Kupala Ulusal Tiyatrosu topluluğu da toplu halde istifa etti.[141]Estonya'da seçim sonuçlarını tanımadıklarını doğruladı.[142]Beyaz Rusya Telgraf Ajansı, Beyaz Rusyalı protestocuların şiddet uyguladığını gösteren bir video yayınladı, ancak bu yanıltıcıydı çünkü kullanılan resimler, 2019 yılında Katalonya'daki karışıklıklarının İspanya'dan gelenlerle karıştırılmasıydı.[143] Aynı zamanda Mogilyov ve Gomel'de Lukaşenko'yu destekleyen gösteriler düzenlendi.[144][145]
OMON güçleri, 19 Ağustos'ta Minsk Traktör Fabrikası'nın girişinde sabah saatlerinde toplanan göstericileri dağıttı; iki kişi gözaltına alındı.[146] Aynı gün, endoskopist ve Minsk'teki Cumhuriyet Klinik Tıp Merkezi çalışanı Alexei Petkevich, gözaltına alınan protestocuların kitlesel şiddetini protesto etmek için 14 Ağustos'ta işinden istifa ettiğini açıkladı ve "Gördüklerim beni şok etti. Halkımız küçük düşürüldü ve paramparça edildi" dedi.[147] Polotsk 5 numaralı okulun müdürü Natalya Volvacheva da protesto olarak istifa ederek, "Meslektaşlarım tehditler nedeniyle parçalandı, suçluya dönüştü ve sistemi rehin aldı" dedi.[148] 200'den fazla Beyaz Rusyalı sporcu, spor muhabiri ve spor çalışanları (Yelena Leuchanka, Nikolai Kozeko, Volha Mazuronak, Marına Arzamasava, Alyaksandra Ramanouskaya, Stepan Popov ve diğerleri) Lukaşenko'ya açık bir mektup gönderdi. Son devlet başkanlığı seçiminin geçersiz kılınmasını, protestolar sırasında gözaltına alınan tüm kişilerin serbest bırakılmasını, tüm siyasi tutukluların salınmasını ve rehabilite edilmesini, tutukluların şiddet ve "vahşice kötü muamelelerinden" sorumlu olanların tespit edilerek cezalandırılmasını talep ettiler.[149][150]İnsan Hakları İzleme Örgütü, protestoların çoğunun barışçıl olduğunu kaydetti ve polis gözaltılarını "sistematik olarak acımasız" olarak nitelendirdi.[151] Beyaz Rusya merkez seçim komitesi, Lukaşenko'nun önümüzdeki iki ay içinde yeni bir dönem için devlet başkanı olarak göreve başlayacağını söyledi.[152] Lukaşenko, polise Minsk'teki tüm protestoları durdurma talimatı verdi ve sınır kontrollerini sıkılaştırdı, TV istasyonuna giren insanlar üzerinde kontroller yapıldı ve tüm devlet çalışanlarına protesto ederlerse işlerini kaybedecekleri söylendi.[153]Borisov ve Babruysk kentlerinde iki Lukaşenko yanlısı miting düzenlendi ve bunların her ikisinde de devlet bayrağını taşıyan polis helikopterleri bulundu.[154][155][156][157] İkinci bir Lukaşenko yanlısı miting de Minsk'te düzenlendi.[158]Beyaz Rusya Cumhuriyeti Ulusal Devlet Televizyon ve Radyo Şirketi'nin Radio Stalitsa çalışanlarının çoğu göstericilerle dayanışma içinde istifa etti.[159] Bu toplu istifa sonucunda istasyonda spor haberleri dışında yayın yapılmamakta. Minsk'te İçişleri Bakanlığı önünde akşam saatlerinde "istifa" sloganları atan ve "onları serbest bırakan" yüzlerce gösterinin polis müdahalesi olmaksızın barışçıl bir şekilde devam etmesine ise izin verildi.[160]
20 Ağustos'ta, Beyaz Rusya Başsavcısı Alexander Konyuk'un, devlet yetkisini ele geçirmeye teşebbüs ve ulusal güvenliğe zarar verme gerekçesiyle, Koordinasyon Konseyi üyeleri aleyhine Beyaz Rusya Ceza Kanununun 361. maddesi uyarınca ceza davası başlattığı bildirildi.[161] Sonuç olarak, konsey üyeleri Sergey Dylevsky ve Maxim Znak polis sorgulaması için çağrıldı. Göstericilere destek olmak için güvenlik güçlerinden dört kişi daha istifa etti.[162]Gomel ve Kopische'de ikinci bir Lukaşenko yanlısı miting düzenlenirken, Vitsebsk ve Minsk'teki askeri araçlar ve Pinsk'te bir traktörün devlet bayrağını salladığı görüldü. Başka bir Lukaşenko yanlısı miting ise, Minsk'teki Bağımsızlık Meydanı'nda, göstericilerin üzerinde bir devlet bayrağı taşıyan başka bir helikopterle yapıldı, ayrıca, Minsk'teki Hükûmet Konağı önündeki Lenin anıtında da ayrı bir miting düzenlendi.[163] Yanıt olarak, bazı Lukaşenko yanlısı göstericiler muhalefetin protestolarına katılırken diğerleri mitingden ayrıldı. Küçük bir Lukaşenko destekçisi grubunun Grodno'da yoldan geçenlere devlet bayrakları ve diğer hükûmet yanlısı materyalleri dağıttıkları görüldü.[164]
Kurapatı anıtından Akrestsina gözaltı merkezine şiddete karşı protesto hattı ("Bir daha asla"). Minsk, 21 Ağustos.
22 Ağustos'ta Grodno Bölgesi Yürütme Komitesi Başkanı Vladimir Kravtsov, Lukaşenko tarafından görevden alındı ve yerine eski sağlık bakanı Vladimir Karanik getirildi.[174] Lukaşenko, öğleden sonra Grodno'da hükûmet yanlısı bir mitinge katıldı.[175] Miting sırasında Lukaşenko, Varşova ve Vilnius'u protestoların arkasında olmakla suçlayarak, orduyu Beyaz Rusya'nın batı sınırını savunmaya çağırdı. Devamında Lukaşenko, "Burası sadece bizim sınırımız değil, burası Birlik Devletinin sınırı, burası KGAÖ sınırı ve cevabın uygun olacağı" uyarısında bulundu. Koronavirüs salgınıyla mücadelesini de savundu, "'İnsanları izole etmene gerek yok dediğimde bana inanmadın. Batılılar şimdi ne diyor?" Devlete ait Grodnozhilbud inşaat şirketinden grevci işçilere de seslendi, "Grodnozhilbud olmasa bile yapacağız, ülkede yeterince inşaatçımız var" ve ayrıca protestolara katılan rahiplere seslenerek "İnsanlar dua etmek için tapınaklara gelmeli. Kiliseler... siyaset için değildir" dedi. Mitingde çok sayıda gazeteci de gözaltına alındı.[176] Muhalefet destekçileri, Minsk'te polis şiddetine karşı bir kadın yürüyüşü düzenledi ve bu yürüyüş, toplanan kalabalığa Maria Kalesnikava ve Pavel Latushko'nun hitap ettiği Bağımsızlık Meydanı'nda bir nöbetle sonuçlandı.[177] Ayrıca Grodno ve Brest'te de çeşitli muhalefet mitingleri düzenlendi.[178]
Üçüncü hafta
Minsk'te protesto mitingi, 23 Ağustos
23 Ağustos'ta, yaklaşık 250.000 kişilik "yeni bir Beyaz Rusya yürüyüşü" adlı miting Minsk'te saat 14.00'te başladı ve göstericiler Bağımsızlık Meydanı'na doğru yola çıktı.[179][180] Ülke genelindeki diğer şehir ve kasabalarda da benzer mitingler düzenlendi. Beyaz Rusya demokrasi hareketi için dayanışma içinde insan zincirleri, Vilnius'tan Beyaz Rusya sınırına kadar uzanmakla birlikte diğer ülkelerde de örgütlendi.[181][182] Minsk sokaklarında askeri araçlar görüldü ve şehre giden ana yollarda barikatlar ve kontrol noktaları oluşturuldu.[183] Ordu ayrıca heykel ve anıtların yerel polis güçlerinden korunması sorumluluğunu da üstlendi.[184] Önceki hafta protestocuların toplandığı Beyaz Rusya Büyük Vatanseverlik Savaşı Müzesi etrafındaki alan da dikenli tellerle kapatıldı.
Miting öğleden sonra ilerleyen saatlerde Devlet Bayrağı Meydanı'na ve protestocuların barikat oluşturan güvenlik güçlerine karşı karşıya geldiği Bağımsızlık Sarayı'na doğru ilerledi.[185]Aleksandr Lukaşenko'nun Bağımsızlık Sarayı'nda ikamet ettiği bildirildi.[186] Ayrıca bir başkanlık helikopterinin saraya doğru ilerlerken[187] görüldüğü ve 19.05'te araziye indiği bildirildi.[188] Daha sonra Lukaşenko'nun helikopterin yanında yürürken, kurşun geçirmez bir yelek giydiğini, bir makineli tüfek[189] tuttuğunu ve ardından saray arazisinde yürüdüğünü gösteren görüntüler ortaya çıktı. İkinci videoda, Lukaşenko'nun "Beni rahat bırak" ve "Orada kimse kalmadı, değil mi?" dediği duyuldu. 15 yaşındaki oğlu Nikoli de, çevik kuvvet polisi kılığında ve elinde silahla görüldü.[190][191][192] Üçüncü bir videoda, bir helikopterden protestocuları gözetlerken görüntülendi ve protestoculara açıkça atıfta bulunarak "Fareler nasıl kaçtı" dediği duyuluyor. Dördüncü bir videoda ise, Lukaşenko'nun bir çiçek saksısından eski Beyaz Rusya bayrağını çıkardığı, güvenlik personeline el sallayarak "yakışıklı" olduklarını söylerken ve protestoculara atıfta bulunarak "onlarla ilgileneceğiz" dediği görüldü.[193] Daha sonra büyük grup güvenlik personeli Minsk'in merkezine doğru ilerlerken[194] şehrin bazı kısımlarında askeri helikopterlerin uçtuğu görüldü.[195] Yetkililer, mobil operatörlerden 3G erişimini Minsk'in bazı bölgelerinde yerel saatle 18.30'da kısıtlamalarını istedi.[196] Başkanlık helikopteri 20.47 civarında saraydan ayrılırken görüldü, fakat Lukaşenko'nun içinde olup olmadığı bilinmiyordu.[197] İçişleri Bakanlığı'nın resmi temsilcisi, hükûmet karşıtı gösterilere katılan 6.100 göstericiye karşı son gün 30.000 kişinin ise hükûmet yanlısı gösterilere katıldığını iddia etti.[198]
24 Ağustos'ta, Koordinasyon Konseyi başkanlık üyeleri Sergei Dylevsky ve Olga Kovalkova, Minsk Tractor Works fabrikasındaki grevci işçilere destek vermeye çalışırken güvenlik servisleri tarafından gözaltına alındılar.[199][200][201] Diğer üç başkanlık üyesi Svetlana Aleksievich, Lilia Vlasova ve Pavel Latushko da sorgulanmak üzere çağrıldı.[202]Aleksandr Lukaşenko, "devlet ideolojisini" takip etmeyen öğretmenlerin de işten çıkarılma tehdidinde bulunduğu bir bildiri yayınladı.[203]Litvanya hükûmeti, Beyaz Rusya Silahlı Kuvvetlerini bir önceki gün Litvanya hava sahasını 3 km'ye kadar ihlal etmekle suçladı.[204] Ayrıca Vilnius'taki Beyaz Rusya büyükelçisine bir protesto notu gönderildi.[205] Beyaz Rusya ise, hava kuvvetlerinin "devlet karşıtı semboller" gösteren balonların sınırı geçmesini engellemeye çalıştığını iddia etti.[206] Ayrıca Dışişleri Bakanlığı'ndan bir çalışan, önceki hafta başka bir Bakanlık çalışanıyla Lukaşenko karşıtı bir mitinge katıldıktan sonra işten çıkarıldı.[207]
25 Ağustos'ta, Belarus'un Sovyetler Birliği'nden bağımsızlık ilanının ve Beyaz-kırmızı-beyaz bayrağın yeniden kabulünün 29. yıl dönümünü kutladı. Olga Kovalkova, yasadışı bir şekilde grev düzenleme[208] suçlamasıyla video bağlantısı aracılığıyla mahkemeye çıktı ve Pavel Latuşko sorgulanmak üzere kendisini KGB'ye gönderdi. Hem Kovalkova hem de Sergei Dylevsky, 10 gün hapis cezasına çarptırıldı.[209][210][211] Bir grup öğretmen, muhalefet protestolarını destekleyen veya devlet ideolojisini desteklemeyi reddeden öğretmenlerin olası işten çıkarılmalarıyla ilgili olarak Minsk'teki eğitim bakanlığının merkezinin dışında bir protesto düzenledi.[212] Akşamın erken saatlerinde, Minsk'teki Bağımsızlık Meydanı'nda bir miting düzenlendi.[213] "Beyaz Rusya Lukaşenko'dur" adlı Lukaşenko yanlısı bir gösteri de yine Minsk'te düzenlendi. Gösteri sırasında Lukaşenko karşıtı protestocular "Satanistler" olarak tanımlandı ve "Cehenneme git" sloganları atıldı, bazı katılımcılar olayı haber yapan gazetecilerle alay etti ve Rusya bayrağı salladı.[214][214][215]Hindistan'daki Beyaz Rusya büyükelçiliğinden bir çalışan, protestoları desteklediğini açıkladıktan sonra işten çıkarıldı.[216]
26 Ağustos'ta bölge sakinleri, Beyaz Rusya Temsilciler Meclisinin en az 20 üyesi aleyhindeki davayı geri çağırmaya başladı.[217] Koordinasyon Konseyi üyesi ve Nobel Ödülü sahibi Svetlana Aleksiyeviç sorgulanmak üzere çağrıldı, ancak herhangi bir soruyu yanıtlamayı reddetti ve ardından serbest bırakıldı.[218] Muhalefet figürü Valery Tsepkalo'nun evi polis tarafından basıldı.[219] BelAZ'ın yaklaşık 500 çalışanından oluşan bir grup, iş yerlerinden Jodzina'nın merkezine yürüdü.[220] Akşam geç saatlerde, Lukaşenko karşıtı bir grup gösterici Minsk'teki Bağımsızlık Meydanı'nda toplandı.[221] Saat 20.30 civarında güvenlik güçleri kalabalığı dağıtmaya, göstericilerin çevresini sarmaya ve birkaç kişiyi gözaltına almaya başladı.[221] Aynı zamanda yetkililerin isteği üzerine Minsk'te mobil internet erişimi de kapatıldı.[222] Güvenlik güçleri, içeride yaklaşık 100 kişiyi hapseden Aziz Simon ve Azize Helena Kilisesi'nin kapılarını kilitledi.[223] Minsk-Mogilev KatolikBaşpiskoposu Yuri Kasabutsky, güvenlik güçlerinin eylemlerini "yasadışı" olarak nitelendirerek protesto etti.[224]
27 Ağustos'ta Aleksandr Lukaşenko, Rusya hükûmetinden gerekirse Beyaz Rusya'ya konuşlandırılması için yedek kuvvet oluşturmasını istedi.[225]Beyaz Rusya hükûmeti, Estonya, Letonya ve Litvanya hükûmetlerinin başkanlarının hükûmet ile muhalefet arasında arabuluculuk yapmaya yardımcı olmak için Minsk'i ziyaret etme[netleştirme gerekli] davetini reddetti. Öğleden sonra hem yerel hem de uluslararası medyadan 20 civarında gazeteci Minsk'teki Özgürlük Meydanı'nda gözaltına alındı.[226][227] Kimliklerini ve akreditasyonlarını kontrol etmek için Kastrychnitski bölge polisine götürüldüler.[228] Aynı günün ilerleyen saatlerinde, önceki gün güvenlik güçlerinin kiliseye yaptığı saygısızlığı protesto etmek için, İncil taşıyan bir grup Hristiyan, Minsk, Bağımsızlık Meydanı'ndaki Aziz Simon ve Azize Helena KilisesiRoma Katolik Kilisesi'nin önünde toplandı.[229] Kilisenin girişi, insanların kiliseye girip çıkmalarını engellemek için güvenlik güçleri tarafından kapatıldı. Daha sonra, güvenlik güçlerinin çevrelediği kilisenin dışındaki Bağımsızlık Meydanı'nda bir göstericiler topluluğu oluştu. Kadınların ve çocukların meydanı terk etmesine izin verilirken, erkeklerin terk etmesi engellendi. En az 150 kişi gözaltına alındı.[230][231] Minsk'teki Beyaz Rusya süpermarketinin önünde Lukaşenko yanlısı bir miting düzenlendi, ancak yağmur sebebiyle sona erdi.[232]
28 Ağustos'ta Lukaşenko karşıtı göstericiler yine Minsk'teki Bağımsızlık Meydanı'nda toplandı.[233] Gösteri, meydanı çevreleyen güvenlik güçleri tarafından dağıtıldı. Erkek göstericiler gözaltına alındılar. Kadın göstericilerin ise meydanı terk etmesine izin verildi. Aleksandr Lukaşenko'nun oğlu Viktor Lukaşenko liderliğinde Minsk'te Lukaşenko yanlısı bir bisiklet gezisi düzenlendi.
29 Ağustos Minsk'teki Lukaşenko'ya karşı "kadın yürüyüşü"
29 Ağustos'ta Minsk'te hükûmet yanlısı bir miting ve hükûmet karşıtı bisikletçiler mitingi yapıldı. Minsk'teki Bağımsızlık Sarayı, Zafer Meydanı ve Ekim Meydanı etrafına bariyerler yerleştirildi.[234] Şehirdeki Özgürlük Meydanı civarında camları karartılmış otobüsler görüldü. Rus plakalı kimliği belirsiz araçların Minsk çevresinde ilerlediği görüldü. Özgürlük Caddesi'nde saat 16.00'da yaklaşık beş bin kişilik bir kadın dayanışma yürüyüşü başladı ve Özgürlük Meydanı'na yöneldi.[235][236] Çevik kuvvet polisi ilerlemesini engellemeye çalıştı, ancak yürüyüş ilerledi. 19.00'da miting yaklaşık on beş bin katılımcıya ulaştı ve Bangalore Meydanı'na doğru ilerledi. Bu da ilerlemesini engellemeye çalışan güvenlik güçlerini yeniden harekete geçirdi.[235] Bu mitingde Özgür Avrupa Radyosu'ndan en az iki, TUT.by'den ise bir gazeteci gözaltına alındı.[237]Kudüs[238] ve Frankfurt'ta[239] da dayanışma gösterileri yapıldı.
Dördüncü hafta
Minsk'te protesto mitingi, 30 AğustosMinsk'teki dikenli tellerin arkasında askerler, 30 Ağustos
30 Ağustos'ta, Aleksandr Lukaşenko'nun 66. doğum günü kutlandı ve hükûmet, kamu yetkilileri ve destekçileri tarafından bir ulusal kutlama programı planlandı. Rusya devlet başkanıVladimir Putin, Lukaşenko'yu arayıp doğum gününü kutladı ve ikili önümüzdeki haftalarda Moskova'da buluşmayı kabul etti.[240] Bağımsız medya kaynakları, Minsk çevresinde çok sayıda askeri araç ve güvenlik personeli olduğunu, halka açık meydanlara erişimin çitle çevrildiğini ve yolların kapatıldığını bildirdi.[241][242][243] Lukaşenko'nun muhalifleri, Bağımsızlık Caddesi'nden Bağımsızlık Meydanı'na, ardından Bağımsızlık Sarayı'na doğru ilerlemek için bir "Barış ve Bağımsızlık Yürüyüşü" ile sonuçlanan bir dizi etkinlik ve miting planlamışlardı. Benzer mitinglerin, muhaliflerin bölgesel idari merkezlerde toplanmasının istendiği voblast başkentlerinde de yapılması planlanıyor.[243] Lukaşenko'nun muhaliflerinden uygun doğum günü hediyeleri getirmeleri ve bunları Lukaşenko'nun ülke çapındaki resmi konutlarına bırakmaları istendi.[242][243] Bu çağrıya yanıt olarak, geleneksel kostümler giymiş bir grup kadın, Beyaz Rusya kültüründe bir reddedilme işareti olarak hükûmet evine bal kabağı getirdi.[244] Yerel saatle 14.00 sularında, güvenlik güçlerinin keyfi olarak insanları gözaltına alıp polis minibüslerine koyduğuna dair haberler çıktı.[245][246] Miting, Devlet Bayrağı Meydanı'na ve güvenlik güçlerinin yol barikatı kurduğu Bağımsızlık Sarayı'na doğru ilerlemeye devam etti.[247] Saat 16.30'da, Minsk sokaklarında tankların hareket ettiği bildirildi.[242] Saat 17.00'den kısa bir süre önce, Koordinasyon Konseyi başkanlığının üç üyesi ve birkaç Beyaz Rusya Olimpiyat sporcusu, Bağımsızlık Sarayı önündeki polis hattına gitti.[248] 19.00'da, kısmen meydana çıkan bir fırtına nedeniyle kalabalığın çoğu şehir merkezine geri dönmüştü.[249] Kalabalıklar, Kale alışveriş merkezinin dışındaki Devlet Bayrağı Meydanı'nda ve Lukaşenko karşıtı sloganlar atmaya devam edilen şehir merkezinin çevresindeki sokaklarda kalmaya devam etti.[250] Aleksandr Lukaşenko'nun nerede olduğu sorulduğunda, tanıtım ekibi, onun Bağımsızlık Sarayı'nın arazisinde elinde silahla yürüdüğü tarihsiz bir fotoğrafını yayınladı.[251] Öğleden sonra, Gomel, Brest, Grodno, Vitsebsk, Mogilyov ve diğer bazı kasaba ve şehirlerde de gösteriler yapıldı.[243] Ayrıca çevik kuvvet polisi Grodno'da bir dizi göstericiyi gözaltına aldı.[243]
31 Ağustos'ta Svyatlana Tsihanouskaya, Cuma günü Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne konuşma yapmak üzere davet edildi.[252]Minsk ve Mahilyov Metropolitan Başpiskoposu ve Beyaz Rusya'daki Roma Katolik Kilisesi başkanı Tadeusz Kondrusiewicz, Belarus vatandaşı olmasına rağmen Polonya'yı ziyaret ettikten sonra ülkeye girişi engellendi.[253] Kondrusiewicz daha önce devlet başkanlığı seçimlerinin dürüst olmadığına inandığını söylemişti.[254]Koordinasyon Konseyi başkanlık üyesi Liliya Vlasova, İçişleri Bakanlığı tarafından bilinmeyen suçlamalarla gözaltına alındı.[255] Beyaz Rusya'nın İspanya Büyükelçisi, seçimlerden gelen oyların yeniden sayılması ve aşırı güç ve işkenceyle suçlanan polis memurlarına karşı "açık mahkeme duruşmaları" yapılması gerektiğini söyleyerek görevinden alındı.[256] Minsk sokaklarında bir adam, yakındaki bir isyan subayına bağırdıktan sonra sivil kıyafetli birkaç kişi tarafından yakalandı ve bir minibüse sürüklendi.[kaynak belirtilmeli]
1 Eylül'de, Belarus ve Rusya'da, çoğu bilim kurumunun açıldığı Bilgi Günü'nde, Minsk şehir merkezindeki birkaç sokak protestocular tarafından kapatıldı[257] ve çeşitli kurumlardan binin üzerinde öğrenci, Bağımsızlık Sarayı'na doğru yürüyüş yapılan caddelerde toplandı. Ordu tarafından girişin reddedilmesi üzerine öğrenciler dönüp Bağımsızlık Meydanı'na geldiler.[258] Olay yerinde iki Euroradio gazetecisi gözaltına alındı.[259] Minsk'te öğleden sonra en az 20 öğrenci, "eylemsiz protestolar ve mitingler düzenlemekle" suçlanarak gözaltına alındı.[260] Öğleden sonra saat 17.00'de öğrenciler Lukaşenko karşıtı sloganlar atarak ve beyaz-kırmızı-beyaz renklerden yapılmış posterler sallayarak Gorki meydanına geldiler. O sırada en az 40 kişi polisler tarafından gözaltına alındı.[kaynak belirtilmeli] Üniversite rektörü Vasily Senko, protestocu öğrencilere doğru geldi ve onları dağılmaya çağırdı. Öğrenciler davayı takip ettiler, ancak polis güçlerinin onları filme aldığını öğrendikten sonra yerlerine döndüler. Sonuç olarak, farklı medya kaynaklarından yaklaşık 10 gazeteci de "kitleler arasında daha fazla çatışmayı kışkırtmakla" uydurma suçlamalarla gözaltına alındı.[kaynak belirtilmeli] Mogilev ve Kalinkavichy'de, yerel protesto liderlerinden bazıları da çevik kuvvet polisi tarafından gözaltına alındı.[261]Vitsebsk'te şehir sokaklarında yürüyen yaklaşık 60 öğrenci polis tarafından çevrildi, ancak genç kadınların gitmesine izin verildi. Genç erkeklere ise şiddet uygulandı ve saldırganlık gösterenlere kelepçe takıldı.[kaynak belirtilmeli] Aleksandr Lukaşenko, destekçileriyle Baranaviçı'da yaptığı görüşmede, Katolik piskopos Tadeusz Kondrusiewicz'in "orada bazı şeylerle görevlendirildiği" gerekçesiyle Beyaz Rusya'ya girişinin reddedildiğini açıkladı.[262] Beyaz Rusya'nın Baltık devletlerinden gelen yaptırımları engelleyeceğine dair halka güvence verdi ve yaptırımlara potansiyel bir karşı önlem olarak Brest ve Grodno'daki sınırların kapatılmasından bahsetti.[263] Son olarak Lukaşenko, görünüşe göre halkın anayasal reform taleplerini doruğa çıkaran Rusya Federasyonu'na katılma referandumu sorununu gündeme getirdi. "Kendi kendini ilan eden" Koordinasyon Konseyi ile değil, yalnızca mevcut hükûmetin temsilcileriyle müzakereye açık olduğunu söyledi.[kaynak belirtilmeli]
Minsk'te protesto mitingi, 6 Eylül
2 Eylül'de önceki gün gözaltına alınan gazeteciler, Beyaz Rusya idari kanununa göre yargılandı ve para cezasına çarptırıldı. Bu karar, devlet adliye binası önünde gazetecilerle dayanışma içindeki kalabalığın içinde karşılandı.[264] Koordinasyon Kurulunun da kalan üç üyesi sorgulanmak üzere çıkarıldı. Binden fazla demiryolu işçisi, şirketlerine doğrudan bir mektup yazdı, başka bir seçim yapılmasını istedi. Bazıları sözleşme fesih uyarılarını göz ardı ederek o gün de greve gitti.[264] Benzer bir mektup, 800'den fazla işçinin Lukaşenko'ya yönelik bir protesto mektubu imzaladığı Grodno et işleme fabrikasından geldi.[265] Beyaz Rusya Devlet Üniversitesi Lisesi, web sitesinde Lukaşenko hükûmetinden gelen şiddet, adaletsizlik ve seçim sahtekarlığını kınayan bir bildiri yayınladı. Ayrıca büyük kurumları kapatıp greve gitmeye çağırdılar ve "hepimizi, çoğumuzu tutuklayamayacaklarını" öne sürdüler.[266] Mozyr Petrol Rafinerisi yönetimi, bölgedeki polis vahşeti konusunda endişeli 1200 personel tarafından imzalanmış bir mektup aldıktan sonra ana binasını kapatmaya karar verdi. Aynı hitapta, yeniden seçim ve Lukaşenko'nun istifası gibi benzer hedefler gündeme getirildi.[267]Rusya Dışişleri BakanıSergey Lavrov, Beyaz Rusyalı mevkidaşı Vladimir Makei ile Belarus'taki mevcut durumu tartıştıkları bir toplantı yaptı. Lavrov, Ukrayna'yı şu anda Beyaz Rusya'da bulunan ve Ukrayna hükûmeti tarafından gönderildiği iddia edilen 200 eğitimli aşırıcı varlığını araştırmaya çağırdı.[268] Ukrayna dışişleri bakanı Dmitry Kuleba, bu açıklamayı "psikolojik bir hezeyanın meyvesi" olarak nitelendirerek karşılık verdi ve Ukrayna'nın Beyaz Rusya meselelerinde ne halihazırda bir anlamı ne de Rus hükûmetinin aksine planlanmış bir sonucu olmadığını doğruladı.[269]Doğu Avrupa Katolik Meclisi, başpiskopos Kondrusiewicz'in giriş reddini "kabul edilemez" olarak nitelendiren ve Avrupa İnsan Hakları Kurulu'ndan müdahale etmesini isteyen bir bildiri yayınladı.[269] Sabah sorgulanmak üzere getirilen Koordinasyon Konseyi üyelerinden Pavel Latuşko, daha sonra Polonya'ya gitmek üzere ülkeyi terk ettiği için tweet attı. Varşova'daki ekonomi forumunu ziyaret etmeyi ve ardından Litvanya İçişleri Bakanlığı ile bir sonraki adımda ne yapılacağı konusunda konuşmak için Vilnius'a uçmayı planladı.[270] Yeni kurulmuş bilişim şirketi PandaDoc'un kurucularından Mikita Mikado'ya göre, Minsk ofisleri, hükûmetin internet sansürüne rağmen sunuculardan birinin protesto organizasyonuyla ilgili verileri sızdırmasının ardından aynı gün polis tarafından basıldı.[271] Buna yanıt olarak, şirket çalışanları, binanın dışında Beyaz Rusya şarkıları söyleyerek bir dayanışma zinciri oluşturdu. Bu olayların ardından iki kurucu ve iki programcı gözaltına alındı. Minsk şehir merkezinde saat 17.00 civarında, genç kadınlar ve erkekler beyazlar içinde çiçekler ve Lukaşenko karşıtı posterler taşırken zincirler kurmaya başladılar. Kalabalık bu sefer toplanmadı, ancak iki saat ayakta kaldıktan sonra "Teşekkürler!" diye bağırdılar. İçişleri Bakanlığı'na göre 1 Eylül'de 128 kişi gözaltına alındı, 95'i idari suistimalle suçlandı, 39'u ise farklı hapis cezalarına çarptırıldı.
14 Ağustos'ta Tsikhanouskaya, devlet başkanlığı seçimlerini %60-70 oyla kazandığını iddia ettiği bir videoda, Beyaz Rusya'da barışçıl güç transferini kolaylaştırmak için bir koordinasyon konseyi kurulduğunu duyurdu.[33]
Tsikhanouskaya, Lukashenko'dan iktidarın devredilmesi için konseyin "sivil toplum aktivistleri, saygın Beyaz Rusyalılar ve profesyonellerden" yapılması gerektiğini belirtti.[272] Geçiş konseyi üyeliği başvuruları, seçimin tahrif edildiğini kabul eden ve bir doktor, öğretmen, iş lideri, yazar gibi yetkili bir figür olarak bir sosyal grup tarafından güvenilen herhangi bir Beyaz Rusya vatandaşına açıktı.[34]
17 Ağustos'ta Tsikhanouskaya, bir geçiş hükûmetine başkanlık etmeye[125][273] ve yeni, özgür ve adil bir başkanlık seçimi düzenlemeye hazır olduğunu belirttiği bir video yayınladı.[126] Üyelerin bir listesi 17 Ağustos 2020'de dağıtıldı ve aralarında Nobel Ödülü sahibi Svetlana Aleksiyeviç de bulunuyor.[274] Konseyin ilk toplantısı ise 18 Ağustos'ta yapıldı.[275]
Lukaşenko, konseyin kurulmasını "iktidarı ele geçirme girişimi" olarak nitelendirdi ve "uygun önlemler" sözü verdi.[276] 20 Ağustos'ta ise başsavcı, konsey aleyhine anayasaya aykırı bir ceza davası açtı.[168]
Amerika Birleşik Devletleri dışişleri bakanı yaptığı bir açıklamada, Beyaz Rusya hükûmetini, Beyaz Rusya halkının Beyaz Rusya'nın geleceği adına taleplerini yansıtacak şekilde, yeni kurulan Koordinasyon Konseyi aracılığıyla da dahil olmak üzere, Beyaz Rusya toplumunu aktif bir şekilde meşgul etmeye çağırdı.[277]
15 Ağustos'ta Aleksandr Taraikovsky anısına düzenlenen miting
10 Ağustos'ta bir protestocu olan Alexander Taraikovsky, Pushkinskaya metro istasyonunun yakınında öldü. İçişleri Bakanlığı'na göre protestocu, hükûmet askerlerine bir patlayıcı atmaya çalıştı ve elinde patladı.[279][280][281] Ancak 34 yaşındaki adamın ölümüyle ilgili bazı şüpheler dile getirildi.[279] Açık göğüs yarasına bağlı olarak büyük bir kan kaybının ölüm belgesine kaydedildiği bildirildi.[282] 15 Ağustos'ta protestocunun eli boş ve polisler tarafından vurulduğunu gösteren bir video yayınlandı.[283] 15 Ağustos'ta Associated Press, 10 Ağustos'ta çekilen bir videodan tek bir kare yayınladı. Ölen kişiye benzeyen beyaz gömlekli bir adamın göğsünde büyük kırmızı bir nokta (muhtemelen kan) ile kararsız kaldığını gösterdi.[284][285] İçişleri Bakanlığı, orijinal versiyonun doğru olduğunu iddia ederek çerçevenin gerçekliğini reddetti.[280] Ölen kişinin partneri Elena German, cesedi morgda gördü ve ellerinde herhangi bir yaralanma olmadığını, ancak göğsünde kurşun deliğine benzer küçük bir delik olduğunu bildirdi.[106] 15 Ağustos'ta Minsk'teki cenazede binlerce kişi toplandı.[282][286]
12 Ağustos'ta Homyel'de, muhtemelen kalp hastalığı olan 25 yaşındaki bir adam öldü. Ön bilgilere göre, sıcak havalarda güvenlik güçleri tutuklu minibüsünde saatlerce beklediği için öldü.[80][287]
17 Ağustos'ta, Beyaz Rusya eğitim ve sosyal birliği "Zvyano" ("Link") insan hakları savunucuları, protestolar sırasında en az beş kişinin öldürüldüğünü ve yedi kişinin sağlık durumunun kritik olduğunu belirten bir rapor yayınladı.[288]
19 Ağustos'ta, 43 yaşındaki Gennady Shutov, Brest'te 11 Ağustos protestoları sırasında başına bir kurşun isabet aldıktan sonra Minsk askerî hastanesinde öldü; bildirildiğine göre, ateş polis tarafından açıldı.[276]
1991'den 1995'e kadar bağımsız Beyaz Rusya'nın resmi bayrağı olan beyaz-kırmızı-beyaz bayrak, ülkenin demokrasi yanlısı muhalefeti tarafından benimsenerek güçlü bir sembol haline geldi. Yetkililer tarafından resmi olarak yasaklanan bayrak, gösterilerde polis tarafından sık sık ele geçirildi[290] ve Lukaşenko'ya aktif olarak karşı çıkan herkes için bir sembol haline geldi.[291] Muhalefet destekçileri tarafından kullanılan diğer semboller arasında Pahonia olarak bilinen eski Beyaz Rusya arması ve kısa ömürlü Belarus Halk Cumhuriyeti'nin milli marşı olan ve anti-komünist de dahil olmak üzere çeşitli bağımsızlık grupları tarafından kullanılan Vayatski marşı da bulunmaktadır. Ayrıca protestocular tarafından Yaşasın Beyaz Rusya! adında yaygın bir slogan geliştirildi.[292][293]
Bazı ülkeler ve kuruluşlar, seçim sonucunu bazıları kabul ederken bazıları reddederek görüşlerini dile getirdiler. Birçoğu, şiddeti daha fazla kınayarak protestolar hakkında yorum yaptı.
Bazı ülkeler ve kuruluşlar ise yaptırım uygulamak için kararlar aldı.
AB'nin Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, 14 Ağustos'ta AB'nin "şiddet ve sahtecilikten" sorumlu Beyaz Rusyalı yetkililere yaptırım uygulanacağını duyurdu.[33][296]Avrupa Konseyi başkanı Charles Michel, 19 Ağustos'ta, AB'nin yakında şiddet, baskı ve seçim sahtekarlığından sorumlu "önemli sayıda" kişiye yaptırım uygulayacağını söyledi.[151]Avrupa Komisyonu, Beyaz Rusya'ya ayrılan 53 milyon Euro'yu (48 milyon £) hükûmetten sivil topluma aktaracağını duyurdu.[152]
18 Ağustos 2020'de Litvanya parlamentosu, Beyaz Rusya'ya ekonomik yaptırımlar getirmeyi kabul etti.[297]
19 Ağustos 2020'de Slovakya Başbakanı, Slovakya Hükûmeti'nin yeni yasama oturumunda Beyaz Rusya'ya yaptırım uyguladığını belirtti.[298]
Yabancı müdahale iddiaları
Rusya'nın 19 Ağustos 2020 tarihli basın servisinden yaptığı açıklamaya göre, "Rusya, yabancıların ülkenin içişlerine müdahale etme girişimlerinin kabul edilemez olduğuna ve gerilimi daha da artırabileceğine işaret etti."[299]Tüm Rusya Devlet Televizyonu ve Radyo Yayıncılığı Şirketi'nin program politikasıyla ilgili direktör danışmanı Georgy Saralidze, Vestnik Kavkaza ile yaptığı bir röportajda, batılı ülkelerin birkaç yıldır Beyaz Rusya'yı, Rusya'dan izole etmeye çalıştıklarını kaydetti. “Ana amaç, Birlik Devletinin genişlemesini önlemek ve ideal olarak onu yok etmektir. Vladimir Putin'in Merkel ve Macron'a söylediği şey çok semptomatik bir şey çünkü, Rusya'nın Beyaz Rusya'nın içişlerine müdahale ettiği iddia edilen saldırılar var. Üstelik Rusya'nın seçim sonuçlarının tanınması dışında hiçbir açıklaması yok. Buna müdahale derseniz, seçimi tanımayanlar da Beyaz Rusya'nın işlerine karışıyor." şeklinde açıklama yaptı.[300]Lukaşenko, seçimlerden bir hafta sonra NATO kuvvetlerinin "kapılarda" olduğunu ve ülkeyi tehdit ettiğini (NATO tarafından reddedildi[301]) duyurarak Başkan Putin'in askeri yardım göndermeyi teklif etmesini istedi,[120]Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov, 19 Ağustos'ta Rusya'nın şu anda askeri veya başka bir şekilde Beyaz Rusya'ya yardım etmesine gerek olmadığını söyledi.[302]Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel, 19 Ağustos'ta Beyaz Rusya'daki müdahaleden bahsetti, “Hem AB'nin hem de Rusya'nın Beyaz Rusya'daki demokratik süreci desteklemesi önemli. Beyaz Rusya'da dış müdahaleden kaçınmak istiyoruz" dedi. Ayrıca, Kremlin'den askeri olarak müdahale etme niyetinde olmadığına dair son açıklamaları okuduğunu da sözlerine ekledi.[303]
Baskı mağdurlarına destek
Kayıtsız aday Valery Tsepkalo, kâr amacı gütmeyen bir "Geleceğin Beyaz Rusya'sı" örgütünü kurdu. Programın birincil amacı, siyasi baskıdan muzdarip Beyaz Rusya vatandaşlarını desteklemektir. Onları desteklemeye başlayan ilk kişi Tsepkalo değildi. Ondan önce insanlar Beyaz Rusya'daki baskı kurbanlarını desteklemek için aynı konsepte sahip fonları kendi kendilerine organize ediyor, protestolar sırasında aldıkları para cezalarını ödüyorlardı.[304]
Beyaz Rusya kökenli PandaDoc'un CEO'su Mikita Mikado, emekli olmak isteyen ancak maddi nedenlerle emekli olamayan yetkililere (polis, ordu ve güvenlik güçleri) destek teklifinde bulundu.[305][306] CEO, son olaylara dayanarak istifa etmeyi planlıyor. Bir video yayınlamış ve tam destek almak için doğrudan kendisiyle iletişime geçmesini istemişti.[305]
ISSoft'un CEO'su Alexander Shneerson, “Beyaz Rusya toplumu BT sektörüne çok yatırım yaptı. Beyaz Rusya halkının bir parçasıyız ve barışçıl protestolar sırasında acı çekenleri destekleme zamanının geldiğine inanıyoruz" dedi.[307]Polonya BaşbakanıMateusz Morawiecki, 14 Ağustos'ta protestocuların vize almalarına ve Polonya'ya yerleşmelerine yardımcı olmak için 11 milyon Euro'luk bir fon duyurdu. Polonya, Beyaz Rusya bağımsız medyasına ve sivil toplum kuruluşlarına destek sağlayacak ve burslar Polonya'daki Beyaz Rusyalı öğrencilere de sunulacak.[296]Litvanya ise yaralı göstericilere tıbbi yardım teklif etti.[296]
Minsk'teki kitlesel protestolar sırasında yerel dayanışma hatları, 13 Ağustos
Minsk'te yerel dayanışma hatları, 14 Ağustos
Okullar tarafından verilen diplomaların, mezun belgelerinin ve protesto yazılarının bulunduğu bir okulun yanındaki "utanç duvarı". Bu tür kurulumlar, öğretmenler tarafından olası tahrifatlara karşı protesto amacıyla yapıldı.[308]
Lukaşenko'ya karşı miting, 16 Ağustos
Protesto afişi: "Adil seçimler. Mahkeme. Siyasi tutuklulara özgürlük", 16 Ağustos
_near_Stella,_August_16.jpg)
.svg){kind=small}
.png){kind=small}
_-_51.jpg)
.svg)
.svg)
_2.svg)
_-_01.jpg)
_-_02.jpg)
_-_03.jpg)
_-_05.jpg)
_-_69.jpg)
_12.jpg)
_03.jpg)
_04.jpg){kind=small}
_05.jpg)
_1.jpg)
![Okullar tarafından verilen diplomaların, mezun belgelerinin ve protesto yazılarının bulunduğu bir okulun yanındaki "utanç duvarı". Bu tür kurulumlar, öğretmenler tarafından olası tahrifatlara karşı protesto amacıyla yapıldı.[308]](Dosya:2020_Belarusian_protests_%E2%80%94_wall_of_shame_in_Minsk.jpg)
