Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). Ako se pravilno ne potkrijepe pouzdanim izvorima, sporne rečenice i navodi mogli bi biti izbrisani. Pomozite Wikipediji tako što ćete navesti validne izvore putem referenci te nakon toga možete ukloniti ovaj šablon.
Ovom članku potrebna je jezička standardizacija, preuređivanje ili reorganizacija.Pogledajte kako poboljšati članak, kliknite na link uredi i doradite članak vodeći računa o jezičkim i stilskim standardima Wikipedije. Ako niste sigurni kako bi članak trebao izgledati, pogledajte neke od dobrih članaka.
Afrika je jedan od sedam svjetskihkontinenata. Sa površinom od 30.370.000 km2 (uključujući i ostrva koja joj pripadaju) čini oko 6% zemljine površine i oko 20,4% ukupnog svjetskog kopna[2] po čemu je drugi najveći kontinent nakon Azije. S brojem stanovnika od oko 1,3 milijarde Afrika je poslije Azije drugi najmnogoljudniji kontinent i predstavlja oko 16% ukupne svjetske populacije. Uzimajući u obzir prosječnu starost stanovništva, Afrika ima najmlađu populaciju na svijetu,[3][4] pri čemu je medijana starosti stanovništva Afrike 2012. iznosila svega 19,7 godina u odnosu na svjetski prosjek od 30,4 godine.
Uprkos širokom spektru prirodnih resursa, najsiromašniji je kontinent i s najmanjim iznosom BDP-a po glavi stanovnika, velikim dijelom zbog naslijeđa evropske kolonizacije Afrike i posljedica hladnog rata. Unatoč ovoj niskoj koncentraciji bogatstva, nedavna privredna ekspanzija te velika i mlada populacija čine Afriku važnim ekonomskim tržištem u širem globalnom kontekstu.
Alžir je površinski najveća a Nigerija najmnogoljudnija afrička država. Afrika, a posebno centralni dio Istočne Afrike, široko je prihvaćena kao mjesto porijekla ljudske rase. Kontinent se prostire na ekvatoru i obuhvata mnoge klimatske oblasti i jedini je kontinent koji se proteže od sjevernih do južnih umjerenih zona.
Vrlo je raznolik kontinent, kako po narodima koji ga naseljavaju, tako i kulturi i jezicima koji su u upotrebi. Krajem 19. stoljeća europske države su kolonizirale veći dio Afrike, tako da većina današnjih država ovog kontinenta svoje početke vuku iz perioda dekolonizacije s početka i sredine 20. stoljeća. Afričke nacije pokušavaju da međusobno sarađuju usljed čega se osnivaju međunarodne organizacije, između ostalih i Afrička unija, sa sjedištem u etiopskomglavnom graduAdis Abebi.
Etimologija
Stari Rimljani koristili su ime Terra Africa – "zemlja Afra" (množina od "Afer") – za sjeverni dio kontinenta, koji odgovara današem Tunisu, gdje se nalazila rimska provincija Afrika. Samo porijeklo imena "Afrika" ima više tumačenja: od feničanskog afar (prašina), grčkogaphrike (bez hlada) ili latinskogaprica (sunčano).
Termin Afri je latinski naziv koji se koristi za stanovnike Afrike, koja se u najširem smislu odnosi na sva ostrva na jugu Mediterana (Drevna Libija). Vjerovatno je da se ovo ime izvorno odnosilo na libijsko pleme. Termin se često povezivao sa hebrejskim ili feničanskim terminom afar što bi u prijevodu na bosanski jezik značilo prašina ali se hipotezom iz 1981. tvrdi da termin iz kojeg je nastao naziv Afrika proizlazi iz berberskog termina ifri (množina ifran) a što je značenje za "pećinu", odnosno na stanovnike pećine. Ista riječ se nalazi i u nazivu naroda Banu Ifran iz Alžira i Tripolitanije, berberskog plemena koje je izvorno naseljavalo područje Yafrana (također poznatog i pod terminom Ifrane), u sjeverozapadnom dijelu današnje Libije.
Za vrijeme rimske vladavine, Kartaga je postala glavni grad pokrajine Africa Proconsularis, koja je uključivala i obalni dio moderne Libije. Latinski sufiks ica se ponekad može koristiti za označavanje zemlje. Kasnije muslimansko carstvo Ifrikija, koje se nalazilo u današnjem Tunisu, takođe je sačuvalo ovaj oblik naziva.
Prema Rimljanima, "Afrika" se nalazila zapadno od Egipta dok se termin Azija koristio za Anadoliju i zemlje istočno od nje.
Većina paleoantropologa smatra Afrički kontinent najstarijom naseljenom teritorijom na Zemlji. Sredinom 20. stoljeća antropolozi su otkrili mnoge fosile i dokaze o ljudskoj okupaciji koji datiraju prije 7 miliona godina. Nakon evolucije Homo sapiensa prije 260.000 do 350.000 godina, Afrički kontinent je uglavnom bio naseljen lovcima-sakupljačima. Ovi moderni ljudi su 50.000. godine p.n.e. napustili Afriku i naselili ostatak svijeta preko moreuza Bab el-Mandeba na Crvenom moru, Gibraltarskog moreuza na Sredozemnom moru i Sueskog kanala na Crvenom moru.
Veličina Sahare je bila izuzetno promjenjiva zahvaljujući globalnim klimatskim uslovima. Na kraju ledenog doba 10.500. godine p.n.e., Sahara je ponovo postala zelena plodna dolina. To je dovelo do pripitomljavanja životinja i nastanku poljoprivrede. Oko 4.000. godine p.n.e. saharska klima je počela postajati sve toplija. Ova klimatska promjena je uzrokovala nestanak jezera i rijeka što je smanjilo količinu plodnog zemljišta koja je izazvala migraciju poljoprivrednih zajednica u tropsku klimu Zapadne Afrike. Obrada željeza u potpunosti je uspostavljena 500. godine p.n.e. u mnogim područjima istočne i zapadne Afrike. U zapadnoj Africi iskopani su bakreni predmeti iz Egipta, Sjeverne Afrike, Nubije i Etiopije što sugerira da su uspostavili transsaharsku trgovačku mrežu.
U većini ljudske historije, Afrika (kao i ostali kontinenti) nije imala države, već je bila naseljena grupama plemena, kraljevinama i porodicama. Iako je Egipat prva ikad formirana država, najveći dio podsaharske Afrike, s izuzetkom Etiopije, Nubijskog kraljevstva i Sahela, do nedavno nije bio organiziran u države. U 14. vijeku evropski istraživači stigli su u Afriku. Prevarom lokalnih plemenskih vođa, Evropljani su zarobili milione Afrikanaca i razvezli ih širom svijeta kao roblje. U ranom 19. vijeku evropske imperijalne sile okupirale su najveći dio kontinenta formirajući mnoge kolonijalne države, ostavljajući samo 2 nezavisne nacije (Liberija i Etiopija). Ova okupacija trajala je do kraja Drugog svjetskog rata, kad je počelo postepeno proglašavanje nezavisnosti afričkih država. I danas najveći dio afričkih država ima granice koje su bile povučene u doba evropskog kolonijalizma.
Satelitski snimak Zemlje, na kojem se pustinja Sahara (sjeverni dio Afrike) jasno uočava
Afrički kontinent je najveća kopnena masa koja se svojim većim dijelom nalazi na zemljinoj južnoj hemisferi. Odvojena od Evrope Sredozemnim morem, Afrika se spaja sa Azijom na svom krajnjem sjeveroistoku, preko Sueske, 163 km široke prevlake,[5] koju presjeca Sueski kanal. Geopolitički, egipatsko poluostrvo Sinaj, koje se nalazi istočno od sueskog kanala, se smatra dijelom Afrike.[6]
S druge strane, udaljenost između najzapadnije tačke, Zelenog rta, koji se nalazi u Senegalu (17°33'22" zapadne geografske dužine) i Rta Hafun, koji se nalazi u Somaliji (51°27'52"), iznosi oko 7.400 km.[8]
Površinski najveća zemlja u Africi je Alžir a najmanji su Sejšeli, arhipelag koji se sastoji od 115 ostrva i koji se nalazi istočno od obale Afrike. Država sa najmanjim brojem stanovnika na kontinentalnom dijelu Afrike je Gambija.
Afrička ploča je jedna od glavnih tektonskih ploča koja se prostire područjem Ekvatora i nultog meridijana. Obuhvata veći dio afričkog kontinenta, kao i okeansku koru koja se nalazi između kontinenta i raznih okeanskih grebena. Tokom perioda od prije 60 do 10 miliona godine, započelo je odvajanje somalijske od Afričke ploče duž Istočnoafričkog rifta. S obzirom da se Afrika sastoji od kore i afričke i somalijske tektonske ploče, ponekad se u literaturi Afrička ploča naziva i Nubijska kako bi se izbjeglo miješanje ove ploče s kontinentom.
Afrička ploča zauzima površinu od 61.300.000 km2.
Zapadni rub Afričke ploče je divergentna granica sa Sjevernoameričkom pločom na sjeveru i južnoameričkom pločom na jugu koja čini centralni i južni dio Srednjoatlantskog grebena. Afrička ploča je na sjeveroistoku omeđena Arabijskom, na jugoistoku Somalijskom, na sjeveru evroazijskom, Egejsko morskom i Anadolijskom dok se na jugu ove ploče nalazi Antarktička ploča. Sve granice Afričke ploče su divergentne ili raširene granice, sa izuzetkom sjeverne granice i kratkog segmenta u blizini Azora poznatog kao Terceira rasjed.
Afrika se sastoji od 54 države, od kojih su po uređenju većina republike u kojima vlast ima predsjednik.
Od stjecanja nezavisnosti razvoj afričkih država sputavan je nestabilnošću, korupcijom, nasiljem i diktaturama. Donedavno, samo nekoliko država u Africi je razvilo demokratske vlade, u kojima nije na vlasti diktatura.
U mnogim zemljama su se pojavila stara plemenska neprijateljstva, koja su bila smirena u doba kolonijalnih vlasti. U mnogim državama vojska se pojavila kao jedini faktor koji može održati red i praktično imati vlast.
U periodu između 1960. i 1980. u Africi je bilo više od 70 državnih udara i 13 atentata na predsjednike.
Hladni rat, sukob između SAD i SSSR-a, također je imao ulogu u nestabilnosti. Kada su države postajale nezavisne, obje zaraćene strane očekivale su pristupanje jednom od blokova. Najveći broj država se u to vrijeme pridruživao Pokretu nesvrstanih. I pored toga, mnoge države sjeverne Afrike primale su sovjetsku vojnu pomoć, dok su centralne i južne afričke države bile potpomognute SAD-om ili Francuskom.
Padovi vlada i raširena korupcija su kao rezultat dali rašireno siromaštvo, glad, dok su u značajnoj mjeri distributivni sistemi nesposobni da stanovništvu obezbjede dovoljne količine vode i hrane za opstanak. U Africi je došlo i do velikog širenja brojnih zaraznih bolesti poput HIV-virusa, uzročnika side.
Pod pritiskom međunarodnih finansijskih institucija, poput MMFa, mnoge afričke vlade pokrenule su ekonomije koje počinju davati pozitivne rezultate.
Političke asocijacije kakva je Afrička unija, daju nadu za veću kooperativnost i mir među zemljama.
Stanovništvo
Približno 80% Afrikanaca živi u južno od pustinje Sahara. Domorodačko stanovništvo Podsaharskih zemalja je uglavnom crnačko. Postoje brojne varijacije fizičkih odlika među crnačkim stanovništvom, a najuopćenija podjela je na tip Masai koji su poznati po visokoj građi i na tip Pigmeji koji su među najnižim tipovima na Zemlji. Oko 30% afrikanaca pripada bijeloj rasi, a to su narodi sjevernog dijela kontineneta. Približno 65% afričke populacije pripada crnoj rasi, južni obod pustinje Sahare približna je granica između negroidne i kavkasoidne rasne grupe. Međutim, u objema grupama se izdvajaju mješoviti tipovi. Karakterističan je etiopski tip, kojem pripadaju narodi u zemljama tzv. Roga Afrike. Mulati u Južnoafričkoj Republici.
Bantu narodi broje do 250 miliona pripadnika su dominantni u, centralnoj i južnoj Africi.Dijele se na preko stotinu etničkih grupa najbrojnije su: Zulu, Kosa, Čvana, Kongo, Makua na jugu, Kongo, Fang, Mongo, Hutu u centralnoj Africi, Kikuju, Ganda, Njmavezi, Sukuma u n istočnoj Africi. U pustinji Kalahari. Sudanski crnci (oko 300 miliona) zapremaju čitavu zapadnu Afriku južno od Sahare, a granaju se u 2 velike grupe: 1. sahelsku i 2. gvinejsku grupu. Prvoj pripadaju narodi kao što su Hausa, Fulbe, Wolof, Malinke, Bambara, Senufo, Mosi, Kanura i Songai. Drugoj grupi pripadaju Yoruba, Ibi, Ibibio, Akan, Fon, Eve, Temne i Mende. U južnoj Africi živi narod poznat pod imenom Bušmani.
Na sjeveru Afrike živi brojna populacija koja ne pripada crnačkoj populaciji. Arapi, Berberi i nešto jevreja, semitskog su porijekla i Etiopljani. anailoti oko 30 miliona su dominantni u Južnom Sudanu, sjevernoj Ugandi i zapadnoj Keniji.
Narodi sjeverne Afrike u najvećem broju govore afro-azijskim jezicima. U ove narode spadaju i drevni Egipćani, Berberi, Nubijci, koji su proširili civilizaciju iz Sjeverne Afrike po antičkom svijetu. U 600. godini Arapi su s istoka prešli u Afriku i osvojili čitav region.
Berberi su ostali u manjini u Maroku i Alžiru, dok jedan broj Berbera živi i u Tunisu i Libiji. Tuarezi i drugi nomadski narodi većinsko su stanovništvo u saharskim državama.
Narodi poput Etiopljana i Somalaca najčešće se smatraju crncima, ali, historijski gledano, oni su miješanog porijekla i vezani su i za sjevernoafričku i za podsaharsku kulturu.
Neki dijelovi istočne Afrika, a naročito ostrvo Zanzibar su prihvatili Arapske i muslimanske doseljenike i trgovce u srednjem vijeku. Od početka 16. vijeka Evropljani, poput Portugalaca i Holanđana, formirali su trgovačke stanice i utvrđenja duž zapadne i južne obale Afrike. Veliki broj Holanđana, Francuza i Nijemaca naselili su današnju Južnoafričku Republiku. Njihovi potomci, Afrikaneri, najveća su bjelačka populacija u Južnoj Africi.
Jezici
Postoje četiri grupe jezika koje pripadaju Africi.
Religijska slika kontinenta je veoma složena. Afrikanci ispoljavaju veoma širok spektar vjerskih uvjerenja a do relevantnih statističkih podataka o religijskoj pripadnosti je teško doći jer su to često osjetljive teme za vlade s mješovitim vjerskim zajednicama. Prema podacima World Book Encyclopedije is SAD-a, islam je najbrojnija religija u Africi[18] a po broju pripadnika slijedi kršćanstvo. MS druge strane, prema Encyclopedia Britannica, 45% stanovništva su kršćani, 40% su muslimani a oko 10% prakticira neke od tradicionalnih religija. Mali broj Afrikanaca prakticira hinduizam, budizam, Konfučijanizam ili su pak nereligiozni.
Islam, velika svjetska religija, na tlo Afrike se proširila arapskim osvajačima. Njihova osvajanja na sjeveru prevashodno su bila političke prirode, pošto su taj dio naseljavali Egipćani i Berberi. Arapi kao njihovi srodnici su ih brzo pridobili u svoju vjeru i kulturu. Izuzetak su Kopti koji kao manjina naseljavaju teritoriju sa muslimanskom većinom. Od 12. vijeka arapski trgovci stupaju u kontakt s velikim kulturama u zapadnoj Africi, kao sto su: Gana, Songai i Bornu, koji su kao trgovci naučavali islam domorocima. Ubrzo do 14. vijeka nova vjera se jako učvrstila od Senegala do Nigerije i Kameruna. U istočnoj Africi priobalne gradove Mokadiso, Lamu i Kilva su osnovali Arabljani i Persijanci koji su širili islam među crnačkim domorocima. Prvi koji su prihvatili islam još u 12. vijeku bili su nomadski Somali. Miješanjem Arapa i crnačkog stanovništva u Istočnoj Africi stvara se narod Svahili čijim jezikom se služi oko 50 miliona ljudi. Smatra se da je oko 45% afrikanaca muslimanske vjere. Narodi koji govore arapskim jezikom su stanovnici teritorije koja se proteže od Maroka do Sudana, među njima su i Berberi kao i većina stanovništva Senegala, Gvineje, Malija, Nigera, Čada, sjeverne Nigerije, nekih krajeva Obale Slonovače, Gane, Kameruna itd. Na istoku Afrike, islam je najdominantniji u Somaliji, Komorima, Džibutiju i Eritreji, te u znatnom broju u Etiopiji, Tanzaniji i Ugandi. Na jugu veliki broj muslimana imaju Malavi, Mozambik i Južnoafrička Republika.
Kultura
Mnoge sjeverne države od Egipta do Maroka se smatraju dijelom arapske kulture.
Južno od Sahare postoji veliki broj kulturnih područja, od kojih su neki veoma mali. Veliki dio tih kultura se može smatrati dijelom Bantu kulture.
^Drysdale, Alasdair and Gerald H. Blake. (1985) The Middle East and North Africa, Oxford University Press US. ISBN0-19-503538-0 Pristupljeno 21.4.2016.
^Špansku eksklavu Ceutu okružuje Maroko u Sjevernoj Africi; za broj stanovnika i površinu koriste se podaci iz 2001.
^Egipat se smatra transkontinentalnom državom i Sjevernoj Africi i Zapadnoj Aziji; za broj stanovnika i površinu samo se koriste podaci afričkog dijela, zapadno od Sueskog kanala.
^Portugalska Madeira često se smatra dijelom Sjeverne Afrike zbog relativne blizine Maroku; za broj stanovnika i površinu koriste se podaci iz 2001.
^Špansku eksklavu Melillu okružuje Maroko u Sjevernoj Africi; za broj stanovnika i površinu koriste se podaci iz 2001.
^Na teritoriju Zapadne Sahare pretendiraju Demokratska Arapska Republika Sahara i Maroko. Afrička unija priznaje DARS kao suverenu državu. Maroko smatra da je cijela zemlja dio njihovih južnih pokrajina i upravlja 4/5 teritorije, dok DARS kontrolira 1/5. Aneksija ove teritorije nije međunarodno priznata.
.svg)
.jpg)
.svg){kind=small}
