Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Kate

Artikulu hau elkar loturiko metalezko mailen multzoari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Kate (argipena)».
Kate
saila, assembly (en) Itzuli eta tresna

Katea eraztun forma duten maila batzuk bata bestearekin lotuta dituen zerrenda malgua eta gogorra da, pisu handiko objektuak eusteko erabiltzen dena.

Historia

Metalezko katebegi katea K. a. 225az geroztik erabili izan da gutxienez. Erromatarrak ez ziren inoiz gerrara joaten presoentzako prebentzio-katerik gabe, eta burdinazkoak, zilarrezkoak eta baita urrezkoak ere bazituzten, preso edo garaituen klase edo mailaren arabera jartzeko.[1] Gerran nabarmendu ziren soldadu erromatarrek, beren kapitainen sari gisa, beren zerbitzu on edo balentrien lekuko gisa apaintzen zituzten kate batzuk jasotzen zituzten.

Antzinako herri batzuek, tartean israeldarrek, Jeremiasek aipatzen dituen kate moduko batzuk zeuzkaten, zeinen errematean hiruki-formako zirgilo moduko bat baitzegoen, zeinetan presoei edo esklaboei burua sarrarazten baitzieten, gero eskuak kate berarekin loturik triangelu edo uztai oinarriaren bi angeluetan.

Erromatarren artean, gizon bat preso jartzen zutenean, kate bat lotzen zioten eskuineko besoan, eta beste muturretik segurtatuta zegoen hura zaintzeko ardura zuen soldaduaren ezkerreko besoan. Batzuetan, presoari kate bat jartzen zitzaion eskuineko besoan eta beste bat ezkerrekoan, eta horietako bakoitza beste muturretik segurtatuta zegoen bera zaintzeko bi soldaduen ezkerreko besoan.

Epaile batek horrela zaindutako preso bat isilpean galdekatu nahi zuenean, soldadua askatu egiten zuen, eta epaile berak zeukan orduan katearen muturra. Preso bat gordetzeko modu horrek askotan alferrikakoa egiten zuen hura espetxe batean giltzapetzeko ardura, eta etxe partikular batean bizi zitekeen bere zaindariarekin. Ez ziren beti soldadu soilak izaten presoekin lotzen zirenak, baizik eta, batzuetan, tribuno eta zenturioi batzuk ikusten ziren, lan neketsu hori egiteko.

Flavio Josefok kontatzen du erromatarren artean ohitura zela kateak haustea eta ez askatzea, akusatu bat bere ustezko delitutik absolbitzen zutenean. Titok aizkora handi bat ekarrarazi zuen, historialari honena hausteko, errugabea zela inork zalantzan jar ez zezan. Libertoek beren esklabotzan eramandako kateak sakrifikatzen zizkieten jainko lareei. Horaziok erabilera hori aipatzen du bere Satiretan.

Metal preziatuzko kateak erromatarren apaingarrietako batzuk ziren, eta horietako asko garai ezberdinetan egindako indusketetan aurkitu ziren. Gainera, Horaziok berak ere hitz egiten du haiei buruz bere Epistoletan.[2]

XVI. mendean, Leonardo da Vincik altzairuzko lehen katea izan zitekeenaren zirriborroak egin zituen. Kate horiek, ziurrenik, trakzio-indarra transmititzeko diseinatu ziren, ez bilgarrirako, plakak eta larakoak baino ez dituztelako eta burdineria metalikoa dutelako. Dena den, Da Vinciren zirriborroak arrabolen errodamendu bat erakusten du.

Teknologiak denbora behar izan zuen kontzeptuarekin egunean jartzeko. Altzairuaren fabrikazio eta prozesamendu arazoek kateen hazkundea eragotzi zuten XIX. mendera arte, teknologia berriek kateak eta altzairuzko errodamenduak gauzatu zituzten arte. XIX. mendean, Gull izeneko frantses batek bizikletentzako antzeko kate baten patentea lortu zuen. "Gull-en katea" izeneko kate hori gaur egun ere erabiltzen da zintzilikatutako aplikazioetan.

XIX. mendean moldatutako katea asmatu zenean, gauzak nahiko azkar mugitzen hasi ziren. Lehenbizi, kate desmuntagarri moldatua agertu zen, maila moldeatu berdinez osatua. Gero, pibote-katea agertu zen, zeinak larako independente bat duen. Galdaketa-kate desmuntagarria eta pibote-katea hobetuz joan dira urteetan zehar, eta oraindik ere aplikazio berezi batzuetan erabiltzen dira. Pausu handiko altzairuzko kate garraiatzaileak ordezkatzen ari dira gradualki.

XIX. mendearen amaieran, garapen berri batek -bujea- goitik behera aldatu zuen altzairuzko katea. Zorrodun kateek Antxeta-kateak baino higadurarekiko erresistentzia handiagoa zuten, zorroak kojinete gisa jokatzen zuelako, larakoa babestuz. Puntu horretan, katearen historia superabiadurara pasatzen da. Altzairuzko zorrodun katea bizikletetan, lehen autoen atzeko trakzioan eta, 1903an, Wright anaien hegazkinaren propultsatzaile gisa erabili zen.

Iruditegia

  • Katebegiak, katearen osagarriak.
    Katebegiak, katearen osagarriak.
  • Preso kateatua, girgilu eta guzti (Sadeko Markesa, kasu honetan).
    Preso kateatua, girgilu eta guzti (Sadeko Markesa, kasu honetan).
  • Nafarroako kateak (ustezko erlikia Orreagan gordea), euskal ikonografian ezagunak.
    Nafarroako kateak (ustezko erlikia Orreagan gordea), euskal ikonografian ezagunak.
  • Aingura baten katea, oroigarri eta eskultura bezala gordea.
    Aingura baten katea, oroigarri eta eskultura bezala gordea.

Ikus, gainera

Erreferentziak

  1. ↑ K.a. 225ean, kate bat erabiltzen zen putzu batetik ur-balde bat ateratzeko. Oso goiztiarra zen putzupada-kate hori metalezko eraztun konektatuez osatuta zegoen. p. 211 ISBN 0-9658932-0-0..
  2. ↑ Diccionario histórico enciclopédico, Vicenç Joaquín Bastús i Carrera, 1828 e


Zirriborro Artikulu hau zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

Kanpo estekak

Read other articles:

Mässing

Skalstock av mässing. Mässing, eller gulmetall, är en icke-magnetisk kopparlegering, där koppar är legerat med zink. Det kan förekomma fler legeringsämnen. Mässing kallades förr ibland för fattigmansguld. Egenskaper Det här avsnittet behöver källhänvisningar för att kunna verifieras. (2016-05) Åtgärda genom att lägga till pålitliga källor (gärna som fotnoter). Uppgifter utan källhänvisning kan ifrågasättas och tas bort utan att det behöver diskuteras på diskussionss...

 

Іоанна Бургундська (королева Франції)

Іоанна Бургундськафр. Jeanne de Bourgogne Іоанна Бургундськанадгробок Іоанни Бургундської Прапор принцеса Бургундії 1293 — 1313 Прапор графиня-консорт Валуа 1313 — 1328 Наступник: Бланка Французька Прапор Королева-консорт Франції 1328 — 1348 Попередник: Іоанна Евре Насту�...

 

Glen Eira City

City of Glen Eira Local Government Area van Australië Locatie van Glen Eira City in Melbourne Situering Staat Victoria Hoofdplaats Caulfield Coördinaten 37°44'0ZB, 145°3'0OL Algemene informatie Oppervlakte 37 km² Inwoners 123.567 (juni 2006) Stadsdelen 15 Overig Wards 3 Portaal    Australië Glen Eira City is een Local Government Area (LGA) in Australië in de staat Victoria. Glen Eira City telt 123.567 inwoners. De hoofdplaats is Caulfield.

中国人民解放军陕西省军区

中国人民解放军陕西省军区中国人民解放军军旗存在時期1949年至今國家或地區 中华人民共和国效忠於 中国共产党種類省级军区直屬中央军事委员会国防动员部駐軍／總部西安市雁塔区长安中路指挥官現任指揮官趙天翔 少将政治委员李阳 少将 中国人民解放军陕西省军区，是中国人民解放军现属中央军事委员会国防动员部的一个省级军区，管辖范围为陕西省。 历史沿...

 

UFC Fight Night: Henderson vs. dos Anjos

UFC Fight Night: Henderson vs. dos Anjos Detalhes Promoção Ultimate Fighting Championship Data 02014-08-23 23 de agosto de 2014 Local BOK Center Cidade Tulsa, Oklahoma Cronologia UFC Fight Night: Bisping vs. Le UFC Fight Night: Henderson vs. dos Anjos UFC 177: Dillashaw vs. Soto UFC Fight Night: Henderson vs. dos Anjos foi um evento de artes marciais mistas promovido pelo Ultimate Fighting Championship, ocorrido em 02014-08-23 23 de agosto de 2014 no BOK Center em Tulsa, Oklahoma.[1] Backgr...

 

Viral (acara televisi)

Untuk kegunaan lain, lihat Viral (disambiguasi). ViralGenreBeritaPresenterTemmy Rahadi Nadia SoekarnoNegara asalIndonesiaBahasa asliBahasa IndonesiaProduksiLokasi produksiSound Stage NET., Graha Mitra, Karet Semanggi, Setiabudi, Jakarta SelatanDurasi30 menitRumah produksiNET. NewsDistributorNet Mediatama TelevisiRilisJaringan asliFormat gambarHDTV (1080i 16:9)Format audioDolby Digital 5.1Rilis asli10 Januari (2020-01-10) –5 April 2020 (2020-4-5)Acara terkaitViral (di Trans TV...

Wu Po-hsiung

Taiwanese politician In this Chinese name, the family name is Wu. Wu Po-hsiung吳伯雄5th Chairman of the KuomintangIn office11 April 2007 – 17 October 2009Preceded byChiang Pin-kungSucceeded byMa Ying-jeouActing13 February 2007 – 14 March 2007Preceded byMa Ying-jeouSucceeded byChiang Pin-kungVice Chairman of the KuomintangIn office18 June 2000 – 11 April 2007ChairmanLien ChanMa Ying-jeouSecretary-General of the KuomintangIn office16 August 1996 – ...

 

متحف البيو–كليمينتينو

متحف البيو–كليمينتينو   إحداثيات 41°54′24″N 12°27′13″E / 41.906731°N 12.453515°E / 41.906731; 12.453515  معلومات عامة الدولة الفاتيكان  معلومات أخرى الموقع الإلكتروني الموقع الرسمي  تعديل مصدري - تعديل   متحف البيو–كليمينتينو يقع في روما، الفاتيكان 1773.[1][2][3]...

 

Stanley Schachter

American psychologist (1922–1997) Stanley SchachterBorn(1922-04-15)April 15, 1922Flushing, Queens, New York, U.S.DiedJune 7, 1997(1997-06-07) (aged 75)East Hampton, New York, U.S.Alma materYale University (BA, MA)University of Michigan (PhD)SpouseSophia DuckworthChildren1Scientific careerFieldsPsychologyInstitutionsUniversity of MinnesotaColumbia UniversityThesisDeviation, rejection, and communication. (1950)Doctoral advisorLeon FestingerDoctoral studentsRichard E. NisbettLee...

Byblidaceae

Byblidaceae Byblis liniflora Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Plantae Divisi: Magnoliophyta Kelas: Magnoliopsida Ordo: Lamiales Famili: Byblidaceae Genera lihat teks. Byblidaceae adalah salah satu famili anggota tumbuhan berbunga. Menurut Sistem klasifikasi APG II suku ini termasuk dalam ordo Lamiales. Wikimedia Commons memiliki media mengenai Byblidaceae. Pengidentifikasi takson Wikidata: Q8918231 Wikispecies: Byblidaceae APNI: 54592 EoL: 2506147 EPPO: 1BYBF FloraBase: 22831 FoAO2: Byblidaceae F...

 

Nexus Player

Streaming media player co-developed by Google and Asus Nexus PlayerDeveloperGoogle, AsusManufacturerAsusProduct familyGoogle NexusTypeDigital media player, set-top box, microconsoleRelease dateNovember 3, 2014Introductory price USD $99 GBP £79 DiscontinuedMay 24, 2016Operating systemOriginal: Android 5.0 LollipopCurrent: Android 8.0 OreoCPU1.8 GHz quad-core Intel Atom Z3560Imagination PowerVR G6430 Graphics 2D/3D Engine (1080p[1])Memory1 GB LPDDR3Storage8 GB internal eMMCInputAndroid...

 

Halifax (miejscowość w Kanadzie)

Ten artykuł dotyczy miejscowości w Kanadzie. Zobacz też: Halifax. Halifax Metropolitan area Państwo  Kanada Prowincja Nowa Szkocja Prawa miejskie 1841–1996 (city) Powierzchnia 79,22 km² Populacja (1996)• liczba ludności 113 910 Położenie na mapie Nowej SzkocjiHalifax Położenie na mapie KanadyHalifax 44°38′51″N 63°35′26″W/44,647500 -63,590556 Halifax – miejscowość (metropolitan area; do 1996 miasto – 1841–1996 city), stolica kanadyj...

Nicola Capria

Italian politician This article includes a list of references, related reading, or external links, but its sources remain unclear because it lacks inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (October 2018) (Learn how and when to remove this template message) Nicola CapriaMinister for the Coordination of Civil ProtectionIn office12 April 1991 – 28 June 1992Prime MinisterGiulio AndreottiPreceded byVito LattanzioSucceeded byFerdinando F...

 

Daisaku Ikeda

Japanese Buddhist philosopher (1928–2023) Not to be confused with Daisuke Ikeda. Daisaku IkedaIkeda in 2010President of Soka Gakkai International (SGI)In office26 January 1975 – 15 November 2023Honorary President of Soka GakkaiIn office24 April 1979 – 15 November 20233rd President of Soka GakkaiIn office3 May 1960 – 24 April 1979Preceded byJōsei TodaTsunesaburō MakiguchiSucceeded byHiroshi Hōjō (北条浩)Einosuke AkiyaMinoru Harada Personal detailsBorn(...

 

Michael Shishman of Bulgaria

Tsar of Bulgaria Michael Asen III, Michael ShishmanCoin of Michael ShishmanTsar of BulgariaReign1323–1330PredecessorGeorge IISuccessorIvan StephanBornafter 1280Died31 July 1330VelbazhdBurialChurch of St. George, Staro NagoričaneSpouseAnna NedaTheodora PalaiologinaIssueIvan Stephan Michael ShishmanHouseShishman dynastyFatherShishman of VidinReligionEastern Orthodoxy Michael Asen III (Bulgarian: Михаил Асен III, Mihail Asen III, commonly called Michael Shishman (Михаил Шиш...

Punjab, Pakistan

Province of Pakistan Province in PakistanPunjab پنجابProvinceProvince of PunjabBadshahi MosqueAl-Sadiq MosqueTomb of Shah Rukn-e-AlamDerawar FortFaisalabad Clock TowerKhewra Salt Mines FlagSealEtymology: Panj (means five) and āb (means waters)Location of Punjab within PakistanCoordinates: 31°N 72°E / 31°N 72°E / 31; 72Country PakistanEstablished1 July 1970Before wasPart of West PakistanCapitaland largest cityLahoreGovernment • TypeSelf-govern...

 

Dinka people

Nilotic ethnic group native to South Sudan This article is about ethnic group. For the language, see Dinka language. For other uses, see Dinka (disambiguation). This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article may require copy editing for grammar, style, cohesion, tone, or spelling. You can assist by editing it. (November 2022) (Learn how and when to remove this template messa...

 

Arek Hersh

Polish-British Holocaust survivor (born 1928) Arek HershBorn (1928-09-13) 13 September 1928 (age 95)Sieradz, Poland Arek Hersh, MBE (born 13 September 1928) is a survivor of the Holocaust. Early life and World War II Arek Hersh (Herszlikowicz - הרשליקוביץ׳) was born in Sieradz, Poland on 13 September 1928.[1] He was the son of a bootmaker for the Polish army and a homemaker.[2] At the age of eleven, following Nazi Germany's invasion of Poland, he was taken to h...

Flat Witch Island

Island in Tasmania, Australia Flat Witch IslandNickname: Little Witch IslandDetailed map of the Maatsuyker Islands Group, showing Flat Witch Island in the centre.Flat Witch IslandLocation off the southern coast of TasmaniaGeographyLocationSouth West TasmaniaCoordinates43°37′12″S 146°17′24″E / 43.62000°S 146.29000°E / -43.62000; 146.29000ArchipelagoMaatsuyker Islands GroupAdjacent toSouthern OceanArea64 ha (160 acres)[1]Highest elevation100...

 

Clem Tillion

American politician (1925–2021) Clem TillionPresident of the Alaska SenateIn officeJanuary 15, 1979 – January 12, 1981Preceded byJohn RaderSucceeded byJay KerttulaMember of the Alaska Senatefrom the K districtIn officeJanuary 20, 1975 – January 12, 1981Preceded byW. I. Bob PalmerSucceeded byDon GilmanMember of the Alaska House of Representativesfrom the 10th district(11th district 1973–1975)In officeJanuary 28, 1963 – January 20, 1975Preceded b...

 
Kembali kehalaman sebelumnya