Zamaontzi

Zamaontzia edo kargaontzia espezializatu gabeko itsasontzia da, hau da, era askotako salgaiak eraman ditzakeena.^[1]

Gaur egun, milaka zamaontzik munduko itsaso eta ozeanoak zeharkatzen dituzte urtero, eta nazioarteko merkataritza gehienaren pisua jasaten dute. Zamaontziak, normalean, zeregin horretarako diseinatuta daude, eta garabiak edo zamalanak errazten dituzten beste mekanismo batzuk dituzte. Tamaina askotakoak izan daitezke. Gaur egun altzairuz eginak egon ohi dira, eta salbuespen batzuk kenduta, euren batez besteko bizitza 25 eta 30 urte artekoa da, desegin aurretik.

Kargaontzi espezializatuen barruan kontainer-ontziak eta solteko gaien itsasontziak sartzen dira. Teknikoki, petrolio-ontziak, metano-ontziak eta gainerako zisterna-ontziak ere zamaontziak dira, nahiz eta normalean kategoria bereizi batean sartzen diren.

Itsas garraioaren iturri goiztiarrenek merkataritzarako salgaien zama aipatzen dute. Ebidentzia historiko eta arkeologikoek, praktika hau, gutxi gorabehera, k.a. I. milurtekoaren hasieran orokortzen hasi zela erakusten dute.

Feniziarrek Mediterraneo itsasoko kostaldean itsas merkataritza bat garatu zutela frogatzen duten froga arkeologikoak aurkitu dituzte, kostako ontziak erabiliz. Egiptoarrek, ibai merkataritza bat egin zuten Nilon zehar banbuzko ontziak erabiliz.

Merkataritza ibilbide berriak irekitzeko nahiak, bidaia luzeagoak eta urteko garai guztietan, itsasontzien diseinuaren garapena eta hobekuntza suposatu zuen Erdi Aroan. XV. mendean naoak, karabelak, eta, azkenik, galeoiak agertzen dira, Italia, Espainia, Frantzia eta Indien artean erabiltzen direnak.

XVI. mendearen lehen erdian, pirateriaren intzidentziak, kargaontziak, batzuetan, nahiko astun armatzea eragin zuen, Manilako galeoia kasu.

XVII. eta XVIII. mendeetan fragatek, korbetek eta galeoi afragatatuek galeoiak ordezkatu zituzten, eta pirateria klasikoa agertzen da, XVI., XVII. eta XVIII. mendeetan ezagutu zitzaion bezala.

Ordutik, zamaontzien diseinuak nazioarteko merkataritzaren eta ontzigintzaren teknologiaren hazkundearekin izan duen harreman zuzena eboluzionatu du. Burdinaren eta lurrun-makineriaren erabilerak handiagoak, gaitasun handiagokoak eta bizkorragoak egin zituen. XIX. mendearen erdialdetik aurrera, bidaiari- eta kargaontzi misto bihurtu ziren, eta profil horrek XX. mendearen erdialdera arte iraun zuen.^[2]

Lehen eta Bigarren Mundu Gerran kargaontziak Erresuma Batua eta Sobietar Batasunaren iraupenaren oinarria izan ziren 1942tik aurrera. Aldi horretan, karga-ontzi mota adierazgarrienetako bat agertu zen: Liberty motakoa, hain zuzen ere, Estatu Batuek kantitate handitan fabrikatu zuena. Ontzi artileztatu bat zen, brankatik brankara 150 mm-ko kanoi eta antiaereoekin. Horietako askok orriak idatzi zituzten merkataritza-ontzidiren historian.

Gaur egun, kargaontziek edo kontainer-ontziek diseinu-profil ia uniformea dute, gainegitura eta gelak txopan dituztela, eta luzera handi samarra; hala, barneko upeltegietan ez ezik, estalkian ere eraman daitezke, edukiontziak nabigazio-zubiaren pareraino pilatuz.

• 
  Kostaldeko zamaontzia.
• 
  XX. mendeko zamaontzia.
• 
  Zamaontzi misto
• 
  XIX. mendeko zamaontzia.
• 
  Kontainer-ontzia