Typranawir jest wybiórczym i silnie działającym inhibitorem proteazy HIV drugiej generacji, w odróżnieniu od wcześniejszych inhibitorów proteaz ma budowę niepeptydową[1][2]. Hamując proteazę powoduje uwalnianie niedojrzałych cząsteczek wirusa HIV przez zakażone komórki i w ten sposób uniemożliwia zainfekowanie kolejnych komórek. Typranawir jest aktywny wobec większości szczepów HIV opornych na obecnie stosowane inhibitory proteazy.
Farmakokinetyka
Po zastosowaniu doustnym w dawce 500 mg maksymalne stężenie leku w osoczu krwi osiągane jest po około 1,5–2 godzinach. Spożycie posiłku poprawia wchłanianie i tolerancję typranawiru. Stan stacjonarny stężenia typranawiru w osoczu uzyskiwany jest po średnio 7 dniach stosowania. Lek wiąże się z białkami osocza w 99,9%. Typranawir jest metabolizowany w wątrobie przez układ cytochromu P450. Z tego powodu w terapii typranawirem stosuje się jednocześnie rytonawir hamujący metabolizm tego leku przez wspomniany układ cytochromów. Typranawir w przeważającej ilości wydalany jest z kałem.
Wskazania do stosowania leku
Lek jest nadal w trakcie badań klinicznych III fazy, do leczenia zakażeń HIV został zarejestrowany w Europie jako lek "ostatniego rzutu"[3]. W próbach klinicznych Typranawir podawano jednocześnie z niewielkimi dawkami rytonawiru w skojarzonej terapii przeciwretrowirusowej u osób dorosłych zakażonych wirusem HIV-1, leczonych już wcześniej w ramach terapii HAART, u których wykazano oporność na wiele innych inhibitorów proteazy. Wydaje się, że oporność na typranawir wymaga pojawienia się wielu mutacji[4].
Skuteczność oraz bezpieczeństwo stosowania typranawiru w leczeniu zakażenia HIV-1 oceniane jest we wciąż trwających dwóch wieloośrodkowych, randomizowanych badaniach klinicznych o akronimach RESIST-1 i RESIST-2. Do badań zakwalifikowano wstępnie 1483 HIV-pozytywnych dorosłych pacjentów otrzymujących wcześniej nieskuteczną terapię HAART w przynajmniej 2 schematach opartych na inhibitorach proteazy, przy czym konieczne musiało być spełnienie określonych warunków dotyczących mutacji genu proteazy szczepów wirusa HIV wykrytych u tych chorych. Chorzy otrzymywali 500 mg typranawiru w skojarzeniu z 200 mg rytonawiru i jednocześnie optymalnie dobrane leki z innych grup wchodzących w skład HAART, bądź też (grupa porównawcza) inny inhibitor proteazy z rytonawirem oraz pozostałymi optymalnie dobranymi preparatami. Po 48 tygodniach trwania próby zaobserwowano istotną statystycznie przewagę stosowania typranawiru w skojarzeniu rytonawirem nad terapią innym inhibitorem proteazy podawanym z rytonawirem[5].
W piśmiennictwie prezentowane są pierwsze badania dotyczące stosowania typranawiru u dzieci[1][6].
typranawir nie zmniejsza ryzyka przenoszenia wirusa HIV na inne osoby
Stosowanie leku w ciąży i w okresie laktacji
Kategoria C. Nie ma odpowiednich danych dotyczących stosowania typranawiru u kobiet w ciąży, dlatego stosowanie tego leku u ciężarnych może być rozważane tylko wtedy, gdy ewentualne korzyści dla matki przeważają nad zagrożeniami dla płodu. Stosowanie typranawiru w czasie karmienia piersią jest przeciwwskazane[8].
Interakcje
stężenie leków ulegających eliminacji przez układ cytochromu P450 CYP3A w osoczu krwi może ulegać zwiększeniu
podawanie preparatów ziołowych z dodatkiem dziurawca może zmniejszać stężenie typranawiru w osoczu krwi
Działania niepożądane
Do najczęstszych działań niepożądanych wywołanych stosowaniem typranawiru zalicza się: biegunkę, nudności, wymioty, ból głowy, wysypkę, świąd skóry, hiperlipidemię, niechęć do jedzenia i zmęczenie.
Preparaty
Aptivus
Przypisy
↑ abTipranavir: PNU 140690, tipranivir.. „Drugs in R&D”. 1 (7), s. 55–62, 2006. PMID: 16620137.
↑Luna B., Townsend MU. Tipranavir: the first nonpeptidic protease inhibitor for the treatment of protease resistance.. „Clinical therapeutics”. 11 (29), s. 2309–18, listopad 2007. DOI: 10.1016/j.clinthera.2007.11.007. PMID: 18158073.
↑Doyon L., Tremblay S., Bourgon L., Wardrop E., Cordingley MG. Selection and characterization of HIV-1 showing reduced susceptibility to the non-peptidic protease inhibitor tipranavir.. „Antiviral research”. 1 (68), s. 27–35, październik 2005. DOI: 10.1016/j.antiviral.2005.07.003. PMID: 16122817.
↑Hicks CB., Cahn P., Cooper DA., Walmsley SL., Katlama C., Clotet B., Lazzarin A., Johnson MA., Neubacher D., Mayers D., Valdez H. Durable efficacy of tipranavir-ritonavir in combination with an optimised background regimen of antiretroviral drugs for treatment-experienced HIV-1-infected patients at 48 weeks in the Randomized Evaluation of Strategic Intervention in multi-drug reSistant patients with Tipranavir (RESIST) studies: an analysis of combined data from two randomised open-label trials.. „Lancet”. 9534 (368), s. 466–75, sierpień 2006. DOI: 10.1016/S0140-6736(06)69154-X. PMID: 16890833.
↑Courter JD., Girotto JE., Salazar JC. Tipranavir: a new protease inhibitor for the pediatric population.. „Expert review of anti-infective therapy”. 6 (6), s. 797–803, grudzień 2008. DOI: 10.1586/14787210.6.6.797. PMID: 19053893.
↑Metoprolol w tym wypadku jest przeciwwskazany tylko u chorych otrzymujących go z powodu niewydolności serca.
↑Kobiety zakażone HIV nie powinny w ogóle karmić piersią ze względu na ryzyko przeniesienia wirusa na dziecko – według: Dorota Rogowska-Szadkowska: 10 rzeczy, które warto wiedzieć o HIV. Krajowe Centrum ds. AIDS. [dostęp 2009-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-19)]. (pol.).
Bibliografia
Jan K. Podlewski, Alicja Chwalibogowska-Podlewska: Leki współczesnej terapii. Wydanie specjalne. Warszawa: Medical Tribune Polska, 2009, s. 775. ISBN 978-83-60135-54-9.
