Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (łac.Universitas Studiorum Mickiewicziana Posnaniensis lub Alma Mater Posnaniensis, skr.UAM) – polski publiczny uniwersytet z siedzibą w Poznaniu, jeden z najstarszych funkcjonujących uniwersytetów w Polsce. Od 2019 jest jedną z dziesięciu polskich uczelni posiadających status uczelni badawczej[3][4].
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza jest członkiem wielu stowarzyszeń zrzeszających uniwersytety, w tym SGroup – Universities in Europe[12], Compostela Group of Universities[13] oraz EPICUR, European University Alliance[14].
Nazwa
Pierwszą nazwą uczelni pojawiającą się w dokumentach jest Uniwersytet Polski w Poznaniu, użytą w obwieszczeniu Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej z dnia 30 stycznia 1919, powołującym z dniem 1 kwietnia 1919 Wydział Filozoficzny jako zaczątek Uniwersytetu[15]. Rozporządzeniem Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej z dnia 10 maja 1919 uczelnia otrzymała nazwę Wszechnica Piastowska[16]. Na wniosek senatu uczelni minister byłej dzielnicy pruskiej, Władysław Seyda, rozporządzeniem z dnia 10 kwietnia 1920 postanowił, że urzędowa nazwa uczelni brzmieć będzie Uniwersytet Poznański[16]. Podczas II wojny światowej, w latach 1940–1944, Uniwersytet Poznański działał w Warszawie jako tajnyUniwersytet Ziem Zachodnich[17]. 24 grudnia 1955 patronem uniwersytetu został Adam Mickiewicz – uczelnia otrzymała nazwę w brzmieniu Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu[18]. Oficjalnie stosowano jednak nazwę Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, która uchwałą senatu uczelni w dniu 25 stycznia 2010 uzupełniona została o słowa w Poznaniu[19].
Historia
Szkoła Lubrańskiego (1519–1780)
Początki akademickości w Poznaniu sięgają Szkoły Lubrańskiego (nazywanej także Akademią lub Collegium). Była to druga w kraju, obok krakowskiej, uczelnia o charakterze akademickim. Starania o powstanie Akademii podjął biskup poznański Jan Lubrański. 29 lipca 1519 roku biskup uzyskał przywilej królewski od króla Zygmunta Starego na powołanie akademii kształcącej na poziomie uczelni wyższej. Akademia nie miała jednak prawa nadawania stopni naukowych – w tym względzie Akademia Krakowska posiadała monopol. Szkoła Lubrańskiego nie przetrwała jednak próby czasu – zamknięto ją w 1780 roku w wyniku reform Komisji Edukacji Narodowej[20][21].
Starania o odrodzenie akademickości (1780–1861)
Poznaniacy protestowali przeciwko działaniom KEN pozbawiającym miasto oprócz Akademii, także Kolegium jezuickiego. W miejsce zamkniętych ośrodków otwarto sześcioklasową Szkołę Wydziałową podlegającą krakowskiej Szkole Głównej Koronnej. Mieszkańcy Poznania domagali się utworzenia trzeciej w kraju Szkoły Głównej (oprócz krakowskiej jednostki Szkoła Główna działała także w Wilnie). W wyniku buntu poznaniaków otwarto tzw. szkołę narodową, czyli wojewódzką[21][20].
Okres zaborów nie sprzyjał zabiegom o powrót akademickości do Poznania. Ponieważ zaborca pruski potrzebował dobrze wykształconych urzędników, postawiono na rozwój uniwersytetów w Królewcu i Frankfurcie nad Odrą. W ten sposób narzucano Polakom kulturę niemiecką oraz sprzyjano asymilacji społeczeństwa. Składane przez deputowanych polskich petycje w sprawie utworzenia uniwersytetu były odrzucane na sejmach krajowych: w 1827 wniosek złożył Hieronim Zakrzewski z powiatu śremskiego, w 1843 ziemianin Wojciech Lipski. W 1851 August Cieszkowski podjął starania w sejmie pruskim w Berlinie – nadal bezskutecznie. Hrabia wniosek ponowił kilkukrotnie, po raz ostatni w 1861 – za każdym razem otrzymując decyzję odmowną z różnych przyczyn, od stałej niechęci rządu pruskiego począwszy, a kończąc na braku zrozumienia u innych posłów konieczności walki o polską edukację[21].
Jako kompromis, w odpowiedzi na konieczność kształcenia w ośrodkach niemieckich oraz brak możliwości utworzenia uniwersytetu w Poznaniu, powstał pomysł utworzenia tzw. uniwersytetu krajowego o charakterze niemiecko-polskim. Pomimo entuzjazmu jaki wzbudzał, projekt zakończył się fiaskiem. Tym samym upadły starania o odrodzenie akademickości w Poznaniu w okresie zaborów[21].
Akademia Królewska (1903–1918)
4 listopada 1903 roku powstała w Poznaniu uczelnia wyższego typu – Akademia Królewska, choć nie przyznano jej uprawnień do nadawania stopni i dyplomów naukowych. Na potrzeby jednostki wybudowano gmach dzisiejszego Collegium Minus oraz budynek obecnej Biblioteki Uniwersyteckiej UAM[21].
Początki Uniwersytetu Polskiego (1919–1939)
Akademia działała do 1918, w którym rozpoczęto przygotowania do powołania polskiego uniwersytetu. Powołano „Komisję Organizacyjną Uniwersytetu Polskiego w Poznaniu”, w skład której weszli dr Heliodor Święcicki[22], ks. dr Stanisław Kozierowski, dr hab. Józef Kostrzewski oraz dr hab. Michał Sobeski. Owocem prac Komisji było powołanie, dekretem Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej z dnia 30 stycznia 1919 roku, Wydziału Filozoficznego. W połowie maja 1919 roku rozpoczął działalność Wydział Prawa pod przewodnictwem prof. Antoniego Peretiatkowicza. Jesienią 1920 roku powołano Wydział Lekarski, nad którym pieczę sprawował prof. Adam Wrzosek[21].
Uniwersytet sięgnął do tradycji z XIX wieku i organizował Powszechne Wykłady Uniwersyteckie. Służyły one promowaniu uczelni i nauki. Inicjatorem akcji był Józef Kostrzewski. W Poznaniu i okolicach prowadzono otwarte wykłady przez uniwersyteckich profesorów oraz specjalistów reprezentujących poszczególne dziedziny nauki[23].
7 maja 1919 roku Wszechnica Piastowska rozpoczęła działalność, a w czerwcu 1919 roku dokonano wyboru pierwszego senatu uniwersyteckiego[24][25][26]. Pierwszym rektorem został „ojciec-założyciel” prof. Heliodor Święcicki[22], który do sprawowania tej funkcji został wybrany aż sześciokrotnie. 10 kwietnia 1920 roku zmieniono nazwę Wszechnicy na Uniwersytet Poznański[21].
Uniwersytet był jednym z sześciu działających w kraju w Drugiej Rzeczypospolitej. Od początku był ośrodkiem polskiej myśli zachodniej oraz badań niemcoznawczych. Poza prężnie działającą kadrą naukową, sam Uniwersytet przeszedł zmiany strukturalne: w 1921 roku Wydział Prawa i Nauk Ekonomiczno-Politycznych zmieniono na Wydział Prawno-Ekonomiczny, 6 sierpnia 1919 roku utworzono Wydział Rolniczo-Leśny, a 25 kwietnia 1920 roku odbyło się pierwsze posiedzenie Rady Wydziału Lekarskiego[21]. W listopadzie 1925 roku przemianę przeszedł Wydział Filozoficzny – został przekształcony w Wydział Matematyczno-Przyrodniczy oraz Wydział Humanistyczny. Wydział Lekarski pozostawiono w formie niezmienionej[21].
Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich/Uniwersytet Rzeszy w Poznaniu (1940–1945)
W okresie II wojny światowej w Poznaniu, w miejsce Uniwersytetu Poznańskiego, otwarto Reichsuniversität Posen. Uniwersytet Rzeszy w Poznaniu nie był kontynuatorem Uniwersytetu Poznańskiego. Była to jednostka prowadzona głównie przez Niemców, której celem była likwidacja polskiej nauki i propagowanie ideologii nazistowskiej. W związku ze zdewastowaniem przez Niemców w 1939 budynków i laboratoriów badawczych oraz brakiem kadry naukowej, jednostka nie rozwijała się tak jak zakładano[7][27].
Pod koniec wojny Uniwersytet Rzeszy przestał działać.
Uniwersytet Poznański wznowił działalność w kwietniu 1945 roku. Nowe władze podjęły decyzję o dezintegracji Uniwersytetu poprzez zmiany w strukturze organizacyjnej[21][28]:
31 grudnia 1955 roku zmieniono nazwę z Uniwersytetu Poznańskiego na Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, a w 1977 rozpoczęto budowę Kampusu Morasko w północnej części miasta, będącego siedzibą m.in. siedmiu wydziałów UAM[33][34].
W 2016 roku Komisja Europejska przyznała Uniwersytetowi wyróżnienie „HR Excellence in Research”[36] w ramach strategii Human Resources Strategy for Researchers, która skupia się na podnoszeniu atrakcyjności warunków pracy i rozwoju kariery naukowców w krajach Unii Europejskiej.
Wnętrze auli uniwersyteckiej
Od czerwca 2019 roku UAM należy do europejskiego konsorcjum uniwersytetów tekst=EPICUR[37][38], który ma status uniwersytetu europejskiego w konkursie ogłoszonym przez Komisję Europejską[39]. Partnerami UAM są[40]:
W październiku 2019 roku UAM wygrał konkurs w programie „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” organizowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, co oznacza realizację dodatkowych zadań, silnie zorientowanych na rozwój badań naukowych oraz ich umiędzynarodowienie.
Uniwersytet stanowi centrum wiedzy, w którym badania i nauczanie wzajemnie się przenikają, a nauka zgłębiana jest zarówno w wymiarze międzynarodowym, jak i krajowym oraz regionalnym. Uczelnia stale aktualizuje i poszerza swoje programy badawcze i treści nauczania, kładąc szczególny nacisk na ich interdyscyplinarny charakter[potrzebny przypis].
W roku 2020 na 80 kierunkach i ponad dwustu specjalnościach studiowało blisko 37 tys. studentów studiów I i II stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich, a na studiach doktoranckich i w Szkole Doktorskiej UAM kształciło się ponad 1300 doktorantów[potrzebny przypis].
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest otwarty na wymianę akademicką, współpracę międzyuczelnianą oraz upowszechnianie nauki. UAM oferuje swoim studentom możliwość wymiany akademickiej w ramach projektu MOST[41] oraz Erasmus+[42] – w ramach tego drugiego z wymiany korzystać może także kadra naukowa i administracyjna. Mieszkańcom Poznania natomiast, jako „Uniwersytet Zaangażowany”[43] oferuje szeroki wachlarz zajęć w ramach Uniwersytetu Kolorowego[44], którego adresatami są dzieci. Istotną inicjatywą było również uruchomienie Uniwersytetu Otwartego[45].
Dla wzmocnienia aspektu praktycznego kształcenia, komercjalizacji badań oraz wspierania przedsiębiorczości akademickiej uczelnia współrealizuje projekt Wielkopolskiej Platformy Innowacyjnej, powołała Uczelniane Centrum Innowacji i Transferu Technologii oraz Radę Gospodarczą przy Rektorze UAM[potrzebny przypis].
Rok akademicki 2018/2019 był rokiem jubileuszowym – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu świętował stulecie istnienia Uniwersytetu Poznańskiego, a także w wymiarze symbolicznym pięć wieków tradycji akademickiej[46][47].
Demonstracja podczas okupacji DS Jowita w grudniu 2023 r.
W grudniu 2023 r. studenci i studentki zrzeszeni w Ogólnopolskim Związku Zawodowym Inicjatywa Pracownicza przez 10 dni okupowali należący do uczelni Dom Studencki Jowita w proteście przeciwko jego prywatyzacji[50]. Mimo wielomiesięcznych planów sprzedaży obiektu przez władze rektorskie, 14 grudnia Minister nauki i szkolnictwa wyższego zadeklarował zapewnienie funduszy na remont[51]. Podczas okupacji władze uczelni m.in. zatrudniły prywatną firmę ochroniarską oraz odcięły protestującym dostęp do prysznica[52]. Do postulatów okupujących, oprócz zachowania Jowity w jej pierwotnej funkcji, należało zapewnienie na UAM publicznych stołówek i dobrze wyposażonych pokoi socjalnych oraz podwyższenie progu przyznawania stypendium socjalnego[53].
W 2024 r. w wybranych obiektach UAM - Collegium Heliodori, Collegium Novum oraz Kampusie Ogrody została uruchomiona aplikacja UAM GO, która zwiększa dostępność UAM dla osób z różnymi niepełnosprawnościami[54].
Kształcenie
Proces kształcenia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM) odbywa się na dwudziestu dwóch wydziałach, obejmując swym zasięgiem najważniejsze dziedziny nauki: humanistyczne, społeczne, ścisłe, przyrodnicze, a także te związane ze sztuką. Studia prowadzone są w trybach: stacjonarnym i niestacjonarnym, na trzech poziomach: I, II i III stopnia.
Strategia Rozwoju UAM na lata 2020–2030 zakłada, że w przypadku studiów pierwszego stopnia UAM dążyć będzie do jak największego otwarcia na wszystkich, którzy chcą studiować, postrzegając studia jako klucz do osobistego rozwoju i do sukcesu zawodowego. Natomiast w przypadku studiów drugiego i trzeciego stopnia Uniwersytet im. Adama Mickiewicza będzie podnosić wymagania stawiane kandydatom na studia[potrzebny przypis].
Troska o najwyższą jakość procesu dydaktycznego jest fundamentalnym zadaniem UAM. Uniwersytet dba o jakość kształcenia poprzez wierność zasadzie jedności badań i kształcenia oraz stałe uatrakcyjnianie i modernizację oferty dydaktycznej w celu zapewnienia studentom i absolwentom kompetencji potrzebnych na wymagającym rynku pracy[potrzebny przypis].
Informacje dotyczące jednostek organizacyjnych, opisy efektów kształcenia możliwych do uzyskania na kierunkach/specjalnościach oraz przedmiotach, a także zasad punktacji ECTS i liczby punktów przypisanych poszczególnym przedmiotom można znaleźć w Katalogu ECTS, i na uczelnianej stronie USOSweb[potrzebny przypis].
Studenci i absolwenci zainteresowani formułą uczenia się przez całe życie mogą korzystać z licznych form kształcenia, jakie oferuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Wśród nich są[potrzebny przypis]:
Studia podyplomowe, umożliwiające zdobycie dodatkowych kwalifikacji zawodowych,
Akademia „Artes Liberales” (AAL) i Międzykierunkowe Indywidualne Studia Humanistyczne (MISH), dające okazję łączenia różnych specjalności humanistycznych,
Uniwersyteckie Centrum Edukacji Międzynarodowej (AMU-PIE), dzięki któremu studenci mogą uczęszczać na zajęcia prowadzone w językach obcych,
Programy MOST i LLP Erasmus, ułatwiające mobilność studentów uczelni zarówno w kraju, jak i za granicą,
Centrum Studiów Otwartych, oferujące mieszkańcom Wielkopolski możliwość udziału w życiu akademickim i uczestnictwa w wykładach z różnych dziedzin nauki.
Z oferty kształcenia mogą korzystać również najmłodsi uczniowie szkół podstawowych korzystając z zajęć Kolorowego Uniwersytetu UAM[55] oraz osoby dorosłe nie będące absolwentami UAM w ramach oferty dydaktycznej Uniwersytetu Otwartego[56].
Na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza działają Parlament Studentów i Parlament Doktorantów. Ponadto z inicjatywy studentów, powstało na UAM Stowarzyszenie Studentów Niepełnosprawnych „Ad Astra”[57].
W światowym rankingu uniwersytetów (szanghajskim) z 2023 uczelnia została sklasyfikowana na miejscach 901-1000[60]. Według webometrycznego rankingu uniwersytetów świata z lipca 2023, pokazującego zaangażowanie instytucji akademickich w Internecie, uczelnia zajmuje 3 miejsce w Polsce wśród uniwersytetów, a na świecie 589 pośród wszystkich typów uczelni[61].
Archiwum UAM – powstało 7 października 1957 jako jednostka ogólnouczelniana, w celu gromadzenia, przechowywania i udostępniania dokumentów wytworzonych przez uczelnię. Od 1977 roku do końca lat 80. za prowadzenie sekretariatu odpowiedzialny był Instytut Historii UAM, następnie była to jednostka międzywydziałowa, od lat 90. ponownie ogólnouczelniana. W przeszłości jednostką kierowali: kierownik (1957–1958), a następnie jako kurator Zdzisław Grot (1958–1969), Jerzy Marczewski (1958–1964) Franciszek Paprocki (1965–1969 i 1973–1978), Maria Banasiewicz (1969–1973), kurator Irena Radtke (1978–1988), Anna Ryfa (1980–1988), Ilona Czamańska (1988–1989) i Grzegorz Łukomski (1991–2005). Obecnym (od 2005) kierownikiem jest Anna Domalanus[potrzebny przypis].
↑ abDorotaD.Żołądź-StrzelczykDorotaD., RafałR.WitkowskiRafałR. (red.), Wokół jezuickiej fundacji uniwersytetu z 1611 roku, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2011 (Dzieje UAM nr 19), ss. 288, ISBN 978-83-232-2312-2, ISSN0137-2491(pol.).
↑ abMichałM.MusielakMichałM., Heliodor Święcicki (1854-1923), Biografie Rektorów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2013, ss. 278, ISBN 978-83-232-2524-9(pol.).
↑StanisławS.JankowiakStanisławS., TomaszT.SchrammTomaszT. (red.), Dzieje Uniwersytetu w Poznaniu w latach 1945-2019, Uniwersytet Poznański (1919-2019), Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2019 (Uniwersytet Poznański 1919-2019), ss. 604, ISBN 978-83-232-3470-8(pol.).
↑Uniwersytety Europejskie to ponadnarodowe sojusze instytucji szkolnictwa wyższego z całej UE, które podzielają długoterminową strategię i promują europejskie wartości i tożsamość. Idea ich utworzenia ma na celu znaczne zwiększenie mobilności studentów i pracowników oraz wspieranie jakości, integracji i konkurencyjności europejskiego szkolnictwa wyższego.
↑Our Alliance [online], EPICUR, the European University Alliance(ang.).
↑Strona główna [online], most.amu.edu.pl [dostęp 2018-12-19].