Strażnica WOP Cedynia

Strażnica w Cedyni:

1. podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej.
2. graniczna jednostka organizacyjna polskiej straży granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej.

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 12 komendy odcinka Chojna jako 56 strażnica WOP^[2] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[3]. Początkowo ochraniała odcinek granicy wzdłuż Odry od Osinowa Dolnego [wył.] do Bielinka. Linię zaporową wytyczono od folwarku przez Lubiechów Górny do leśnictwa Trzypole^[4]. Strażnica wystawiła też placówkę w Bielinku. W 1947 została przeformowana na strażnicę I kategorii – 55 wojskowych, a swoją placówkę przekazała 57 strażnicy^[5]. W związku z reorganizacją oddziałów WOP w 1948, strażnica podporządkowana została dowódcy 40 batalionu OP. Od stycznia 1951 strażnica podlegała dowódcy 122 batalionu WOP^[6][7]. Na początku lat 50 wprowadzono nową numerację strażnic, a cedyńska strażnica otrzymała nr 54^[5][8]. W czasie kolejnej reorganizacji strażnica została przekazana 121 batalionowi WOP ^[5]. W marcu 1956 54 Strażnica powróciła do 122 batalionu Chojna i została przeformowania na 1 strażnicę Cedynia kategorii II^[9]. Po reorganizacji batalionu Chojna w 1958^[a], strażnica Cedynia posiadała numer 5^[10].

Rozkazem organizacyjnym dowódcy WOP nr 0148 z 2.09.1963 przeformowano strażnicę lądową kategorii IV Cedynia na 17 strażnicę WOP rzeczną kategorii I^[11].

Od stycznia 1968 strażnica w Cedyni podlegała bezpośrednio dowódcy (9) Pomorskiej Brygady WOP. W 1984 strażnica znalazła się w strukturze odtworzonego batalionu granicznego Chojna i pozostawała w niej do rozwiązania WOP^[9]. Po rozwiązaniu w 1991 Wojsk Ochrony Pogranicza, strażnica w Cedyni weszła w podporządkowanie Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej^[12].

Z początkiem 2003 strażnica SG w Cedyni i GPK Osinów Dolny zostały połączone w jeden organizm pod nazwą Graniczna Placówka Kontrolna w Osinowie Dolnym^[13].

W 1960 9 strażnica WOP III kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 11300 m od znaku granicznego 649 do zn. gr. 631.

Dowódcy strażnicy WOP^[14]:

• ppor. Antoni Biaduń (X 1945 - IX 1946)
• por. Witold Samujło (IX 1946 - XI 1947)
• por. Henryk Suszek (VII 1947 - VI 1950)
• ppor. Ryszard Machalski (V 1950 - V 1951)
• chor. Edward Maniawski (V 1951 - II 1953)
• chor./ppor. Lech Żelazny (III 1953 - VIII 1961)
• kpt. Eustachy Wołoszyn (VIII 1961 - XII 1966)
• kpt. Józef Fit (XII 1966 - X 1976)
• po. st. chor. sztab. Czesław Marzantowicz (X 1976 - IV 1986)
• por. Krzysztof Szaniec (IV 1986 - IV 1991)

Komendanci strażnicy SG:

• Krzysztof Szaniec
• por. SG Dariusz Makowski (V 1996 - V 1997)
• Wiesław Bobrel
• Robert Biliński
• Arkadiusz Małecki
• Zbigniew Żurawiecki

• Miłosz Filipowiak, Karolina Piekarz, Patryk Rybak: Z dziejów organizacji służby granicznej w Cedyni (1945-2003) w: "Cedynia i okolice poprzez wieki". Chojna, Szczecin: Towarzystwo Historyczno-Kulturalne "Terra Incognita", 2013. ISBN 978-83-932245-6-2.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Ryszard Techman: Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011. Materiały poseminaryjne - Tom II. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Emilia Szczygieł-Lembicz. Jednostka wojskowa w Chojnie na tle powstania i organizacji Pomorskiej Brygady WOP w latach 1945-1961 w:. „Rocznik Chojeński. Pismo Historyczno-Społeczne”. t. 2, 2010. Chojna: Towarzystwo Historyczno-Kulturalne "Terra Incognita. ISSN 2080-9565. 
• Andrzej Wyganowski: w: Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski, "Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek": materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/6, Historia Pomorskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Szczecin 1961.
• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.