Główny Sztab Formowania

Główny Sztab Formowania Armii Polskiej w ZSRR – rzut organizacyjny Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR utworzony w wyniku przekształcenia Sztabu Formowania i Uzupełnień 1 Korpusu^[1].

Został utworzony w drugiej dekadzie czerwca 1944 w rejonie Sum na podstawie radzieckiego etatu 02/416 przewidującego stan 80 żołnierzy. Niektóre jego komórki organizacyjne formowano jednak poza etatem.

Ogólny stan liczebny jednostek podległych Szefowi Głównego Sztabu Formowania wynosił około 40 000 ludzi.

• Dowództwo 1 i 2 Korpusu Armijnego

(znajdowały się w początkowym stadium organizacji. Stan faktyczny na 1 sierpnia 1944 r. dowództwa 1 KA wynosił 12 oficerów, 2 KA – 2 oficerów)

• 1 Korpus Pancerny
• 3 szkolny pułk czołgów
• 1 Brygada Zaporowa
• 5 Dywizja Piechoty
• 6 Dywizja Piechoty

(5 i 6 DP znajdowały się w początkowym stadium organizacji. Stan faktyczny na 1 sierpnia 1944 r. 5 DP – 101 oficerów, 6 DP – 50 oficerów)

Jednostki zapasowe:

• 1 zapasowy pułk piechoty
• 21 zapasowy pułk artylerii
• 2 zapasowy pułk saperów
• 3 zapasowy pułk piechoty
• 2 zapasowy pułk piechoty
• 4 zapasowy pułk piechoty – stacjonował w Białymstoku w Koszarach im. Bema; formował 9 DP
• 4 zapasowy pułk kawalerii
• 2 zapasowy pułk łączności
• 3 samodzielny batalion łączności
• batalion rezerwy oficerów

Jednostki kwatermistrzowskie:

• 13 skład żywnościowy
• 14 skład mundurowo-taborowy
• 19 skład artyleryjski
• 4 skład materiałów pędnych i smarów
• 15 skład saperski
• 16 skład łączności
• 17 skład chemiczny
• 7 szpital garnizonowy
• 20 skład sanitarny
• kursy sanitarne
• pluton kąpielowo-dezynfekcyjny
• 5 ambulans garnizonowy
• 21 skład weterynaryjny
• piekarnia polowa
• kursy szoferów
• punkt przesyłkowy

Szkoły i kursy oficerskie:

• Centrum Wyszkolenia Armii
• Szkoła Oficerów Polityczno-Wychowawczych
• oficerska szkoła artylerii armii (w początkowym stadium organizacji).

W pierwszej dekadzie sierpnia 1944 Główny Sztab Formowania Armii Polskiej w ZSRR został przeniesiony do kraju wraz z podległymi mu instytucjami. Stał się on zalążkiem władz naczelnych i instytucji Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego. Rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 3 z 8 sierpnia 1944 Główny Sztab Formowania został rozwiązany, a na jego bazie oraz na bazie podległych mu instytucji utworzono^[2].:

• Sztab Główny Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego
• Główny Zarząd Polityczno-Wychowawczy
• Szefostwo Mobilizacji i Formowania Wojska Polskiego
• Szefostwo Zaopatrzenia Wojska Polskiego
• Centrum Wyszkolenia Oficerów
• Oddział Personalny Wojska Polskiego
• Najwyższy Sąd Wojskowy
• Naczelną Prokuraturę Wojskową

• Józef Margules [red.]: Z zagadnień rozwoju ludowego Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964. Brak numerów stron w książce
• Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945. Wybór materiałów źródłowych, tom I, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1958
• Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom III Ludowe Wojsko Polskie 1943-1945, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1973, wyd. I
• Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.