Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Główny Zarząd Polityczny Wojska Polskiego

Główny Zarząd Polityczny Wojska Polskiego[1] (GZP WP), w latach 1944–1950 Główny Zarząd Polityczno-Wychowawczy Wojska Polskiego (GZPW WP) – Instytucja Centralna Ministerstwa Obrony Narodowej funkcjonująca w ludowym Wojsku Polskim na prawach wydziału Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Geneza powołania GZPW WP

Przede wszystkim poprzez tę instytucję Komitet Centralny Polskiej Partii Robotniczej sprawował ideowe i polityczne kierownictwo nad Wojskiem Polskim[2]. Wskazania KC PPR wcielano w życie poprzez wszystkie ogniwa aparatu politycznego Wojska Polskiego[3].

Rozkaz Naczelnego Dowództwa WP nr 3 z dnia 8 sierpnia 1944 nakazywał: „Zarząd Polityczno-Wychowawczy Głównego Sztabu Formowania należy przeorganizować w Główny Zarząd Polityczno-Wychowawczy WP”.

Rozkaz organizacyjny wydany został dopiero 16 września 1944 roku, przyjmując za podstawę organizacji etat Nr 02/401 zarządu polityczno-wychowawczego dowództwa Frontu.

Struktura organizacyjna według etatu Nr 02/401

  • Kierownictwo
    • szef GZPW – płk Wiktor Grosz (16 września 1944 – 9 maja 1945)
  • Oddział organizacyjno-instruktorski (16 oficerów)
  • Oddział propagandy i agitacji (19 oficerów)
    • szef oddziału (zastępca szefa zarządu)
      • zastępca szefa oddziału
      • 4 starszych instruktorów do spraw propagandy i agitacji
      • 3 lektorów
      • 7 agitatorów
      • starszy instruktor do spraw pracy masowej
      • starszy instruktor
    • instruktor do spraw prasy
  • Oddział pracy wśród wojsk i ludności nieprzyjaciela (15 oficerów i 4 szeregowców)
    • szef oddziału
      • wydział redakcyjno-wydawniczy
      • 6 starszych instruktorów
  • Oddział personalny (12 oficerów i 1 podoficer)
    • szef oddziału
      • zastępca
      • 4 starszych instruktorów
      • 4 instruktorów
  • Oddział zaopatrzenia w materiały kulturalno-oświatowe (9 oficerów i 1 podoficer)
    • szef oddziału
      • starszy instruktor do spraw zaopatrzenia w prasę i literaturę
        • instruktor do spraw zaopatrzenia w prasę i literaturę
      • starszy instruktor do spraw kina
      • inżynier do spraw kina
      • inżynier poligrafii
  • Grupa inspekcyjna
  • Wydział finansów
  • Sekcja ogólna
  • Ekspedycja

Ogółem według etatu: 87 oficerów (w tym 2 generałów), 10 podoficerów i 12 szeregowców.

Kolejne zmiany

Frontowy etat zarządu nie odpowiadał jednak warunkom działalności najwyższego organu polityczno-wychowawczego Wojska Polskiego. W listopadzie 1944 r. nastąpiły kolejne zmiany w strukturze organizacyjnej. Rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 97 z 6 listopada 1944 r. przeniesiono Główny Zarząd Polityczno-Wychowawczy Wojska Polskiego na nowy etat. Wprowadził on kilka zmian w dotychczasowej strukturze organizacyjnej GZPW.

Stan osobowy zwiększył się o 52 osoby, a ponadto:

utworzono:

  • oddział „pracy z oficerami”
  • w oddziale propagandy i agitacji utworzono wydziały:
    • redakcyjno-wydawniczy
    • kulturalno-artystyczny
    • nauki języka polskiego
    • wydział propagandy wśród wojsk i ludności nieprzyjaciela,

rozformowano:

  • oddział pracy wśród wojsk i ludności nieprzyjaciela

zmieniono nazwę:

  • oddział organizacyjno-instruktorski na oddział ogólnoorganizacyjny”
  • oddział zaopatrzenia w materiały kulturalno-oświatowe na oddział zaopatrzenia w sprzęt i pomoce naukowe i dodano:
    • wydział finansowy
    • wydział ekspedycji.

Na podstawie rozkazu Nr 040/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 28 kwietnia 1950 roku GZPW WP został przeformowany w Główny Zarząd Polityczny Wojska Polskiego według etatu Nr 30/62[4].

Instytucje podległe

Teatr Wojska Polskiego utworzony rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 85 z 28 października 1944 r. z przekształcenia działającego od roku 1943 Teatru 1 Dywizji WP im. Tadeusza Kościuszki. W celu cyt. „ujednolicenia wysiłków artystycznych żołnierzy, w celu nadania właściwego kierunku pracy teatrów i teatrzyków żołnierskich oraz w celu rozwijania patriotyzmu żołnierzy i zapoznania ich z arcydziełami polskiej i światowej literatury teatralnej, utworzyć teatr WP, podległy Głównemu Zarządowi Polityczno-Wychowawczemu WP”. Teatr Wojska Polskiego organizowano wspólnie z Resortem Kultury i Sztuki. Swoją siedzibę miał w Lublinie[3], następnie w Łodzi. Podlegały mu Teatry Domów Żołnierza (działające w kilku miastach, m.in. w Poznaniu, Warszawie)[5].

Wytwórnia Filmowa (Czołówka) powołana do życia rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 97 z 5 listopada 1944 r. na podstawie etatu nr SzG/37. Na tym etacie wytwórnia pozostawała jeszcze w 1945 r., po czym na mocy rozkazu Naczelnego Dowództwa WP nr 144 przeszła na nowy etat (SG/12). W myśl powyższego rozkazu wytwórnia filmowa była samodzielną jednostką gospodarczą, podległą Głównemu Zarządowi Polityczno-Wychowawczemu[3].

Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie reaktywowane na mocy rozkazu Naczelnego Dowództwa WP nr 27 z 16 września 1944 r. Początkowo muzeum wchodziło w skład wydziału odbudowy dorobku kultury wojskowej Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, a następnie istniało jako jego samodzielna jednostka. Z kolei rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 218/Org Muzeum Wojska Polskiego otrzymało nowy etat nr 30/20 (32 osoby) i zostało podporządkowane Głównemu Zarządowi Polityczno-Wychowawczemu WP[3].

Centralny Dom Żołnierza powstały jesienią 1944, a następnie rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 64/0rg. z 18 listopada 1944 zreorganizowany według etatu nr OSzG/45. Początkowo mieścił się w Lublinie, a następnie, w 1945, został przeniesiony do Warszawy.

Centralne Archiwum Wojskowe utworzone rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 194/Org. według etatu nr 30/8 o stanie osobowym 57 ludzi. Archiwum funkcjonowało początkowo w Oliwie, a następnie zostało przeniesione do Warszawy[3].

Centralna Szkoła Oficerów Polityczno-Wychowawczych

Wydział wojskowych spraw zagranicznych

Redakcje czasopism[3]:

Szefowie GZPW WP i GZP WP oraz ich zastępcy

Szefowie GZPW WP

Szefowie GZP WP – Wiceministrowie ON

I Zastępcy Szefa GZP WP

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Patrycja Kaczmarska, Generalny Dziekanat Wojska Polskiego w latach 1945–1989, w: Rocznik Archiwalno-Historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego, Nr 3/32, 2010 s. 173.
  2. ↑ Sobczak (red.) 1975 ↓, s. 450.
  3. ↑ a b c d e f Józef Margules (red.): Z zagadnień rozwoju ludowego Wojska Polskiego. s. 53–57.
  4. ↑ Stefan Zwoliński, Organizacja i zadania organów politycznych ludowego WP 1949-1955, s. 247.
  5. ↑ Stanisława Mrozińska, Karabin i maska, na podstawie dokumentów i wspomnień Teatru Wojska Polskiego w drodze i w Łodzi z lat 1943–1946, Łódź 1964 i Jerzy Walden, Teatr potrzebny, Łódź Wyd. MON, 1964.

Bibliografia

  • Józef Margules (red.): Z zagadnień rozwoju ludowego Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
  • Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943–1945. Wybór materiałów źródłowych, tom I, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1958
  • Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom III Ludowe Wojsko Polskie 1943-1945, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1973, wyd. I
  • Stefan Chojnecki. Struktura organizacyjna aparatu polityczno-wychowawczego WP w latach 1945–1948. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1, s. 40–72, 1981. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
  • Stefan Zwoliński, Organizacja i zadania organów politycznych ludowego WP 1949-1955, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 2-3 (104-105), Wydawnictwa „Czasopisma Wojskowe”, Warszawa 1983.
Ludowe Wojsko Polskie
Rodowód
Instytucje centralne
Formacje
Struktura organizacyjna
Działania wojsk
Stalinizm w wojsku
Szkolnictwo wojskowe

Kembali kehalaman sebelumnya