Szefostwo Mobilizacji i Uzupełnień

Szefostwo Mobilizacji i Uzupełnień Wojska Polskiego – jedna z trzech „głównych instytucji resortu obrony” Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego.

8 sierpnia 1944 w Lublinie Naczelny Dowódca WP wydał rozkaz nr 3 „o organizacji i zakresie działalności głównych instytucji resortu obrony”, którym mianował gen. bryg. Bronisława Półturzyckiego szefem Mobilizacji i Formowania WP oraz nakazał mu przejąć personel Wydziału Ogólnoorganizacyjnego rozwiązanego Głównego Sztabu Formowania i zorganizować Szefostwo Mobilizacji i Formowania WP dla „organizowania formacji poszczególnych rodzajów broni WP oraz dysponowania stanem osobowym (...)”, a także zabronił „poszczególnym jednostkom lub formacjom zwracać się bezpośrednio do władz centralnych Armii Czerwonej w sprawach uzupełniania stanu osobowego”.

Struktura organizacyjna Szefostwo Mobilizacji i Formowania WP

• Sztab
• Departament Mobilizacji
• Departament Formowania
• Wydział Personalny^[1]
• Wydział Inspektorów

W skład Departamentu Mobilizacji wchodziły następujące komórki organizacyjne:

• Oddział Organizacyjny
  • wydział organizacyjno-etatowy
  • wydział statystyczny
  • wydział dyslokacji wojsk
• oddział mobilizacyjny
  • wydział mobilizacyjny
  • wydział ewidencji koni i środków transportu
  • wydział urzędów i władz terenowych
  • wydział reklamacji
• oddział uzupełnień
  • wydział uzupełnień
  • wydział kompletowania szkół i kursów wojskowych
  • wydział służby wewnętrznej

W skład Departamentu Formowania wchodziły następujące komórki organizacyjne:

• Oddział Formowania
  • wydział planowania
  • wydział formowania jednostek piechoty i kawalerii
  • wydział formowania jednostek specjalnych (rodzajów wojsk i służb)
• Oddział Jednostek Zapasowych
  • wydział organizacji i planowania
  • wydział ewidencji
  • wydział zaopatrzenia materiałowego
• Oddział Wyszkolenia Bojowego
  • wydział programów szkolenia
  • wydział szkolenia ogólnowojskowego
  • wydział szkolenia artylerii
  • wydział szkolenia wojsk pancernych i zmechanizowanych
  • wydział szkolenia wojsk specjalnych
  • wydział wychowania fizycznego
  • wydział pomocy naukowych

W skład Oddziału Personalnego wchodziły następujące komórki organizacyjne:

• wydział piechoty i kawalerii
• wydział artylerii
• wydział wojsk pancernych i zmechanizowanych
• wydział szkół wojskowych
• wydział wojsk specjalnych
• wydział służb zaopatrzenia
• wydział odznaczeń, nagród i awansów
• wydział ewidencji oficerów rezerwy
• wydział ewidencji strat i zaopatrzenia inwalidzkiego
• wydział statystyczny

Później zorganizowany został Oddział Administracyjno-Gospodarczy, w składzie:

• wydział żywnościowy
• wydział mundurowy
• wydział kwaterunkowy
• wydział finansów

Instytucje podległe:

• Centrum Wyszkolenia Oficerów ( przeformowane Centrum Wyszkolenia Armii)
• szkoły i kursy
• rejonowe komendy uzupełnień (RKU)
• komendy garnizonów
• jednostki zapasowe i szkolne oraz gospodarcze i kolejowe
• bataliony pracy
• punkty przesyłkowe

9 października 1944 rozkazem Nr 46 Naczelnego Dowódcy WP nakazał przeformować Szefostwo Mobilizacji i Formowania WP w Szefostwo Mobilizacji i Uzupełnień WP według etatu nr OSG/2 oraz mianował gen. bryg. Antoniego Siwickiego, szefem Mobilizacji i Uzupełnień.

Zadania w zakresie formowania jednostek, oddziałów, zakładów, szkół i instytucji przeszły w kompetencje Sztabu Głównego WP, dowództw rodzajów wojsk oraz Głównego Kwatermistrzostwa WP^[2]. W kompetencji szefa mobilizacji i uzupełnień pozostały jedynie uprawnienia w zakresie formowania jednostek zapasowych, szkolnych oraz urzędów i władz terenowych: rejonowych komend uzupełnień, okręgów wojskowych, komend garnizonów i punktów przesyłkowych. Szefostwo zajmowało się tylko stanem osobowym podoficerów i szeregowców. Administrowanie korpusem oficerskim przeszło do kompetencji oddziału personalnego WP.

Stan osobowy oddziału organizacyjnego, szkolenia bojowego, inspektoratu i oddziału personalnego byłego Szefostwa Mobilizacji i Formowania WP wykorzystano do uzupełnienia Sztabu Głównego WP, Centrum Wyszkolenia Oficerów oraz do formowania oddziału personalnego.

Do 15 marca 1945 r. Szefostwo stacjonowało w Lublinie, a następnie na podstawie rozkazu nr 30 Naczelnego Dowództwa WP zostało przeniesione do Warszawy, do gmachu byłego Instytutu Artylerii na Mokotowie.

Struktura organizacyjna Szefostwa Mobilizacji i Uzupełnień WP

• Kierownictwo
• Sztab

Oddział mobilizacyjny:

• wydział mobilizacyjny
• wydział ewidencji koni i środków transportu
• wydział urzędów i władz terenowych
• wydział reklamacji

Oddział formowania:

• wydział formowania
• wydział ewidencji
• wydział inspekcji

Oddział uzupełnień:

• wydział uzupełnień szkół wojskowych
• wydział kontroli służby
• wydział jednostek zapasowych

Oddział łączności specjalnej

Oddział administracyjno-gospodarczy:

• wydział żywnościowy
• wydział finansowy
• ochrona
• pluton transportowy
• kasyno

W kwietniu 1945 na podstawie rozkazu Naczelnego Dowództwa WP nr 99/Org. z 18 kwietnia 1945 r. Szefostwo Mobilizacji i Uzupełnień weszło w skład nowo utworzonego Ministerstwa Obrony Narodowej, a następnie rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 140/Org zostało rozformowane, a stan osobowy wcielony do Departamentu Poboru i Uzupełnień MON.

• Jednostki szkolne Wojska Polskiego

• Józef Margules [red.]: Z zagadnień rozwoju ludowego Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964. Brak numerów stron w książce
• Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945. Wybór materiałów źródłowych, tom I, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1958
• Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom III Ludowe Wojsko Polskie 1943-1945, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1973, wyd. I
• Bolesław Dolata, O naczelnych władzach i instytucjach Ludowego Wojska Polskiego w latach 1944-1945. Zarys organizacji, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 4 (33), Warszawa 1964